Phương pháp tổ chức một số trò chơi toán học lớp 3 nhằm gây hứng thú học tập cho học sinh

THÔNG TIN CHUNG VỀ SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Tên sáng kiến kinh nghiệm : " Phương pháp tổ chức một số trò chơi toán học lớp 3 nhằm gây hứng thú học tập cho học sinh".
Lĩnh vực áp dụng sáng kiến : môn toán lớp 3
Thời gian áp dụng sáng kiến : 
Từ ngày 5 tháng 9 năm 2013 đến ngày 15 tháng 5 năm 2015.
Tác giả :
Họ và tên : Đới Thị Hồng
Năm sinh : 1974
Nơi thường trú : Nghĩa Đồng - Nghĩa Hưng – Nam Định
Trình độ chuyên môn : Cao đẳng 
Chức vụ công tác : Giáo viên 
Nơi làm việc : Trường Tiểu học xã Nghĩa Đồng
Địa chỉ liên hệ : Trường Tiểu học xã Nghĩa Đồng
Điện thoại : 03503871625
 Đơn vị áp dụng sáng kiến kinh nghiệm :
Tên đợn vị : Trường Tiểu học xã Nghĩa Đồng
Điện thoại : 03503871625
A. ĐẶT VẤN ĐỀ
I.CƠ SỞ LÝ LUẬN:
 Theo yêu cầu của việc đổi mới phương pháp dạy học, giáo viên không còn đóng vai trò truyền thụ kiến thức cho học sinh chủ yếu bằng phương pháp thuyết trình, giảng giải để học sinh thụ động nghe và ghi nhớ như trước đây mà trở thành người tổ chức, điều khiển quá trình dạy học để học sinh tích cực, chủ động, sáng tạo chiếm lĩnh tri thức. Giáo viên nói ít, học sinh làm việc nhiều. Trò chơi trong dạy học môn toán được hiểu là hình thức học toán theo hứng thú vui chơi, dựa trên những tình huống thực tiễn hay tình huống có vấn đề trong dạy học toán nhằm để học sinh lĩnh hội, cũng cố, vận dụng kiến thức kỹ năng phương pháp toán đã được học, những kinh nghiệm sống đã được tích luỹ vào các tình huống một cách tự giác, tích cực, độc lập, sáng tạo. Trò chơi trong học toán ở mức độ nhất định là cầu nối giữa kiến thức toán học và thực tiễn cuộc sống, bước đầu hình thành năng lực toán học hoá các tình huống thực tiễn, hướng học sinh vào hoạt động học toán, hoạt động trí tuệ, tích cực hoá hoạt động nhận thức của học sinh.
 Lâu nay chúng ta thường chú trọng kiến thức, kỹ năng học sinh cần đạt trong các tiết học nên bằng mọi cách buộc học sinh hoàn thành các bài tập trong chương trình. Chúng ta đã quên mất rằng với lượng kiến thức đó nếu chúng ta tạo ra cho học sinh những trò chơi mà vẫn đảm bảo kiến thức, kỹ năng cần đạt thì việc học snh củng cố kiến thức vừa học, kiến thức có tính chất hệ thống sẽ dễ dàng hơn, tạo được các giờ học đầy hứng thú, kích thích được sự phấn khới học tập của học sinh.
II.CƠ SỞ THỰC TIỄN:
 Qua thực tế giảng dạy môn toán ở lớp 3, chất lượng học sinh đại trà còn thấp, trong giờ học toán học sinh yếu, trung bình còn rất căng thẳng, sợ sệt vì đôi lúc các em tiếp nhận kiến thức một cách miễn cưỡng, khá xa với kiến thức ở lớp 2. Các em rất chóng quên kiến thức cũ khi phải tiếp nhận một lượng kiến thức mới. Vì vậy những tiết học giáo viên củng cố, hệ thống kiến thức đã học các em sẽ mệt mỏi, rụt rè với những kiến thức chưa nắm chắc, Học sinh khá, giỏi có lúc lại nhàm chán với kiến thức cơ bản được giáo viên nhắc lại nhiều lần.
 +Nguyên nhân: 
 Năng lực học toán học sinh đại trà còn hạn chế, các em phải tiếp nhận một lượng kiến thức tưong đối lớn với các em. Các em còn nhút nhát chưa dám đưa ra ý kiến của bản thân, mặc khác gia đình ít quan tâm hoặc không nắm được phương pháp chỉ học sinh học tập.
 Về giáo viên đôi khi còn chạy theo nội dung tiết dạy nên cố gắng hướng dẫn toàn bộ các bài tập mà không quan tâm trong việc làm sao cho học hiểu bài nhanh, vận dụng tốt kiến thức được học vào bài tập.
 Từ cơ sở lý luận, thực tiễn trên tôi viết ra sáng kiến kinh nghiệm giúp học sinh lớp 3 học tốt môn toán thông qua các trò chơi, đảm bảo 3 đối tượng được tham vào trò chơi một cách tích cực, tự giác, sáng tạo và hào hứng mà vẫn đảm bảo kiến thức, kỹ năng cần đạt.
B.GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I.NHỮNG THỰC HIỆN, THỰC TIỄN CỦA CÔNG VIỆC:
 Trong quá trình phối hộp hoạt động dạy và học trên lớp, sau khi hướng dẫn học sinh 
tiếp nhận một đơn vị kiến thức toán hay củng cố lại kiến thức đã học, giáo viên giúp học sinh củng cố lại lượng kiến thức đó dưới dạng trò chơi: Điền kết quả vào một bảng tóm tắt, trả lời miệng, điền số thích hợp vào ô trống, nối kết quả thích hợpNhìn kết quả các trò chơi đó học sinh có thể diễn đạt bằng ngôn ngữ nói hoặc ngôn ngữ viết đối với kiến thức các em vừa luyện tập. Có thể tiến hành tổ chức trò chơi theo từng cá nhân, từng cặp học sinh, từng nhóm hay cả lớp tuỳ thuôc vào mức độ phức tạp của nôi dung trò chơi được chọn.
 Việc giúp các em nhớ được kiến thức vừa học và hệ thống kiến thức cũ giáo viên cần có sự chuẩn bị chu đáo trong việc đưa ra hệ thống câu hỏi, hệ thống bài tập phù hợpvới từng đối tượng học sinh dưới dạng trò chơi. Việc tổ chức các trò chơi trong học toán đòi hỏi giáo viên là người có nghệ thuật tổ chức, có hứng thú với trò chơi của học sinh, biết cách điều khiển, là người trọng tài nghiêm ngặt. Không chú trọng cho học sinh làm nhiều bài tập trong một thời gian quy định, cần phát hy tính tự giác, tích cực của học sinh, cần hứng học sinh học toán dưới hình thức học mà chơi, chơi mà học mà vẫn đạt kết quả cao trong học toán và đặc biệt là các em khắc sâu kiến thức một cách có hệ thống.
II.PHẠM VI ÁP DỤNG :
 Trò chơi trong học toán ở lớp 3 có thể áp dụng xuyên suốt trong quá trình học toán ở lớp 3, được thực hiện trong từng tiết học (có thể vận dụng bài tập trong chương trình toán làm trò chơi hoặc bài tập đưa thêm vào cuối tiết học để củng cố), trong sinh hoạt 15 phút đầu giờ, trong giờ phụ đạo thêm cho học sinh.
 Trong quá trình áp dụng cho lớp tôi dạy, tôi đã tổ chức cho học sinh các dạng bài tập dưới dạng trò chơi trong từng phần học toán như sau:
 *Khi dạy phần đọc, viết, so sánh số có bốn chữ số, năm chữ số, thực hiện các trò chơi:
 Ví dụ 1: Đọc (viết) số tiếp sau có bốn (năm) chữ số 
 Trò chơi này được thực hiện cuối tiết học hoặc xen kẽ trong tiết học, cho học sinh thi đua giữa hai dãy bàn trong một thời gian quy định (số người trong từng dãy bàn bằng nhau), một học sinh đầu bàn đọc (viết) một số có bốn chữ số bất kỳ, học sinh tiếp theo đọc (viết) số tiếp sau. Trò chơi này củng cố tìm số liền sau của một số, thứ tự của dãy số.
Ví dụ 2: Trò chơi “chính tả toán” : Giáo viên đọc số, học sinh viết số (cứ viết 1 số xuống dòng) viết khoảng 10 số. 
 Trò chơi được tổ chức cho cả lớp cuối tiết học. Cả lớp thống nhất kết quả đúng, học sinh tự kiểm tra và đánh giá bài làm của mình .
 Ví dụ 3: Điền vào ô trống các số còn thiếu của dãy:
3766
3767
3769
3772
1478
1482
1486
1492
3125
3130
3150
3165
79500
79600
80100
80400
59000
61000
64000
66000
 Để học sinh hiểu quy luật các dãy số, có thể cho 5 nhóm của lớp thi đua làm riêng. Việc kiểm tra có thể để các nhóm đổi cho nhau để đánh giá dưới sự kiểm tra của giáo viên về tính đúng đắn hoặc sai lầm.
 Ví dụ 4: Đọc nhanh, đúng các số trên thẻ học tập theo thứ tự từ bé đến lớn và ngược lại
1267
1254
1345
1247
1348
1384
1245
1354
1250
 Trò chơi được tổ chức cho từng nhóm đôi thi đua, nhau trình bày trước lớp, thời gian qui định không quá 2 phút. Trò chơi dạng trên phát triển khả năng quan sát tổng thể, các trường hợp riêng, khả năng chú ý và năng lực so sánh đồng thời tạo không khí sôi nổi của học sinh. 
 *Khi dạy đến phần Chia só có hai (ba, bốn, năm) chữ số cho số có một chữ số (chia hết và chia có dư) nếu không có phương pháp dạy tốt thì việc thực hiện từng lần chia của học sinh sẽ gặp nhiều khó khăn. Đây là một bước chuyển kiến thức tương đối khó với học sinh từ chia trong bảng sang chia ngoài bảng (Đặt tính và thực hiện tính). Có thể tổ chức cho học sinh củng cố kiến thức dưới dạng trò chơi sau:
 Ví dụ: Đặt tính rồi tính: 36083:4 (cho hai đội thực hiện dưới dạng trò chơi tiếp sức trong thời gian quy định)
 Trò chơi này thực hiện cuối tiết học. Trước tiên giáo viên cho học sinh xác định bài toán này phải thực hiện mấy lần chia? (4 lần chia). Vậy tổ chức cho học sinh thi đua giữa hai đội, mỗi đội 4 học sinh lên thực hiện từng lần chia dưới dạng trò chơi tiếp sức (em thực hiện lần chia thứ nhất phải đặt tính, em thực hiện lần chia cuối cùng phải ghi kết quả phép chia). Cũng trò chơi này giáo viên có thể cho hai đội thi đua trong một thời gian nhất định nhưng lần lượt từng đội lên thực hiện, mỗi học sinh thực hiện phải nêu cách thực hiện lần chia của mình. Trò chơi này giúp học sinh cũng cố thực hiện phép chia số có hai (ba, bốn, năm) chữ số cho số có một chữ số. Có thể áp dụng cách chơi này khi dạy cách đặt tinh và thực hiện tính các phép tính cộng, trừ, nhân các số có bốn (năm) chữ số.
 *Trong quá trình dạy học sinh thực hiện bốn phép tính: cộng, trừ, nhân, chia (phạm vi số tự nhiên được học). Để giúp học sinh củng cố kỹ năng thực hiện bốn phép tính và kỹ năng giải bài toán có hai phép tính,ta có các trò chơi:
 Ví dụ 1: Điền số thích hợp vào chỗ chấm trong bảng sau:
Số lớn
Số bé
Tổng số lớn
và số bé
Hiệu số lớn
và số bé
3782
109
983
2149
1862
385
3173
97
 Ví dụ 2: Điền số thích hợp vào chỗ chấm trong bảng sau:
Số lớn
Số bé
Tích số lớn
Và số bé
thương số lớn
và số bé
968
8
6
7452
63
7
7
235
 Trò chơi được thực hiện ở cuối tiết học (nếu còn thời gian) hoặc thời gian phù hợp. cho các nhóm thi đua làm riêng(mỗi nhóm 4 học sinh), mỗi học sinh đều được thực hiện
 Để giúp học sinh phát triển khả năng tư duy, khả năng phân tích, tổng hợp ta có các dạng bài tập ở mức độ cao hơn sau:
 Ví dụ 3: Điền số thích hợp vào chỗ chấm trong bảng sau
Số lớn
Số bé
Tổng số lớn và số bé
Hiệu số lớn và số bé
Tích số lớn và số bé
Thương số lớn và số bé
28
7
...
...
...
...
93
...
96
...
...
...
...
8
...
128
...
...
...
9
...
...
121
 Trò chơi này vẫn đảm 3 đối tượng tham được (tuỳ theo khả năng học của các bạn mà nhóm phân công thích hợp).
 *Khi học phần Gấp một số lên nhiều lần, Giảm đi một số lần, giúp học sinh củng cố kiến thức đã học, phân biệt với kiến thức đã học ở các lớp trước, ta có các bài tập tổ chức dưới dạng trò chơi :
 Ví dụ 1: Điền số thích hợp vào chỗ chấm trong bảng sau
 Số đã cho
96
168
456
1232
9056
Thêm 8 đơn vị
Gấp 8 lần
Bớt 8 đơn vị
Giảm 8 lần
 Ví dụ 2: Điền số thích hợp vào chỗ chấm trong bảng sau
Số lớn
Số bé
Số lớn gấp số bé ...lần
Số bé bằng ... số lớn
Tổng của số lớn và số bé
846
6
...
...
798
...
7
...
...
239
...
...
...
8
1728 
 Ví dụ 3: Điền số thích hợp vào chỗ chấm trong bảng sau 
Số lớn
Số bé
Số lớn gấp số bé ...lần
Số bé bằng một phần ... số lớn
Số lớn hơn số bé ... đơn vị
Số bé ít hơn số lớn ... đơn vị
Tổng của số lớn và số bé
84
6
...
...
...
981
...
...
872
...
...
26
...
...
...
...
7
2345
 Tất cả các dạng bài tập được tổ chức dưới dạng trò chơi trên đều được tổ chức ở cuối tiết học hoặc ở một thời gian thích hợp, cho học sinh thực hiện dưới dạng làm theo nhóm 4 học sinh hay tổ chức làm bài tập dưới dạng trò chơi tiếp sức, đảm bảo tất cả học sinh trong lớp đều được tham gia.
 *Khi dạy phần xem đồng hồ có thể cho học sinh làm bài tập dưới dạng trò chơi sau:
 Ví dụ 1: Viết theo mẫu:
Hệ 12 giờ
Hệ 4 giờ
6 giờ sáng
7 giờ sáng
12 giờ trưa
1 giờ chiều
3 giờ chiều
5 giờ chiều
7 giờ chiều
10 giờ tối
11 giờ đêm
12 giờ đêm
6 giờ
13 giờ
 Ví dụ 2: Viết theo mẫu
Thời điểm
Kim giờ chỉ
Kim ngắn chỉ
7 giờ
5 giờ
12 giờ
13 giờ
15 giờ
20 giờ
số 7
số 12
 Các trò chơi này được tổ chức cho học sinh làm dưới dạng trò chơi tiếp sức giữa 2 đội, giúp học sinh củng cố kiến thức đã học, tạo không khí sôi nổi, hứng thú học tập cho học sinh.
 *Giúp học sinh củng cố cách tính giá trị của biểu thức, ta có các bài tập tổ chức dưới dạng trò chơi sau: 
 Ví dụ 1: Viết thứ tự thực hiện tính giá trị của biểu thức thích hợp vào bảng theo mẫu:
Các phép tính
Phép cộng
Phép trừ
Phép nhân
Phép chia
Phép cộng
Thực hiện từ trái sang phải
Phép trừ
Phép nhân
Phép chia
 Ví dụ 2: Mỗi số trong hình tròn là giá trị của biểu thức nào?
	60 :2 ×3	100 - 40 :2
 60	 70
 	 80
 10 +80 : 2 90 50 90 – (70 -40)
 (60 +80): 2
 *Để củng cố nhận biết hình chữ nhật, hình vuông, tính chu vi, diện tích hình chữ nhật, hình vuông ta có các bài tập tổ chức dưới dạng trò chơi sau:
 Ví dụ 1: Hình bên có
 -Hình chữ nhật có ... hình
 }1 cm -Hình vuông có  hình
 -Tổng chu vi các hình vuông là cm 
 -Tổng chu vi các hình chữ nhật là cm
 -Tổng diện tích các hình vuông là  cm²
 -Tổng diện tích các hình chữ nhật là cm² 
 Ví dụ 2: Điền dấu X vào câu trả lời đúng hay sai trong bảng sau:
Câu trả lời
Đúng
Sai
-Hình có 4 góc vuông là hình vuông
-Hình có 4 cạnh bằng nhau là hình vuông.
-Hình có 4 cạnh bằng nhau và 4 góc vuông là hình vuông.
-Hình có 2 cạnh dài bằng nhau và 2 cạnh ngắn bằng nhau là hình chữ nhật.
-Hình có 4 góc vuông, có 2 cạnh dài bằng nhau và 2 cạnh ngắn bằng nhau là hình chữ nhật.
-Muốn tính chu vi hình vuông ta lấy số đo 1 cạnh nhân với 4.
-Muốn tính diện tích hình vuông ta lấy số đo 1 cạnh nhân với 4.
-Muốn tính diện tích hình chữ nhật ta lấy chiều dài nhân với chiều rộng (cùng đơn vị đo).
-Muốn tính chu vi hình chữ nhật ta lấy chiều dài nhân với chiều rộng (cùng đơn vị đo).
-Muốn tính chu vi hình chữ nhật ta lấy chiều dài cộng với chiều rộng (cùng đơn vị đo) rồi nhân với 2.
-Muốn tính diện tích hình vuông ta lấy số đo 1 cạnh nhân với chính nó.
-Muốn tính cạnh hình vuông ta lấy chu vi hình vuông đó chia cho 4.
.
 Dạng trò chơi trên tổ chức cho học sinh thực hiện theo nhóm đôi, việc kiểm tra kết quả được tiến hành dưới hình thức từng nhóm lần lượt đọc kết quả nối tiếp, lớp và giáo viên nhận xét, đánh giá.
 *Để giúp học sinh củng cố, hệ thống hoá kiến thức về tìm thành phần chưa biết, có thể cho học sinh làm bài tập dạng tổng hợp sau:
 Ví dụ: Điền vào bảng theo mẫu:
Biểu thức
x được gọi
Cách tìm x
Tìm x
x + 27 = 142
Số hạng chưa biết
Lấy tổng trừ đi số hạng đã biết
x = 142 – 27
x = 115
106 +x = 392
x -97 =1068
2537 – x =946
7 ×x = 856
x : 6 = 336
3160 : x = 5
 *Khi dạy phần Bài toán liên quan đến rút về đơn vị, giúp học snh nắm chắc cách giải, giải đúng, nhanh ta có thể tổ chức cho học sinh làm các bài tập dưới dạng trò chơi sau:
 Ví dụ: Điền số thích hợp vào chỗ chấm trong bảng sau:
Số cuốn vở
4 cuốn vở
2 cuốn vở
7 cuốn vở
6 cuốn vở
9 cuốn vở
Thành tiền
6000 đồng
 * Để giúp học sinh phát huy tính tích cực, tự giác, sáng tạo và hào hứng, có thể cho 
học sinh lồng ghép trong từng phần học toán với dạng trò chơi tổ chức chung cho cả lớp
 Ví dụ 1: Ba bạn: Hà, Loan, Tâm ngồi chung một bàn, có mấy cách sắp xếp chỗ ngồi cho 3 bạn?
 Ví dụ 2: Cho 3 điểm không thẳng hàng, kẻ được bao nhiêu đoạn thẳng từ 3 điểm trên?.
 Từ ví dụ 2, ta có thể nâng trò chơi :
 Ví dụ 3: Cho 4 điểm trong đó không có 3 điểm nào thẳng hàng. Hỏi kẻ được bao nhiêu đoạn thẳng từ các điểm trên.
 Giáo viên giúp học sinh nhận ra điểm thứ nhất có thể nối được với 3 điểm để tạo đoạn thẳng, điểm thứ hai nối được với 2 điểm, điểm thứ ba nối được với 1 điểm, điểm thứ tư đã được nối với 3 điểm trước.
 Vậy số đoạn thẳng được nối từ 4 điểm đã cho là: 3 + 2 + 1 = 6 (đoạn thẳng).
 Từ ví dụ 3 học sinh đã có phương pháp tính, các em có thể tính nhanh dạng toán trên với nhiều điểm cho trước hoặc dạng toán tương tự .
 *Với tất cả các bài tập thực hiện dưới dạng trò chơi trên có thể linh hoạt tổ chức về hình thức, thời gian sao cho phù hợp với thực tế lớp học, phải là phương tiện hấp dẫn tạo khả năng cuốn hút học sinh hình thành, phát triển các năng lực, phẩm chất trí tuệ vì trong quá trình tham gia trò chơi học sinh cần huy động các thao tác tư duy: Phân tích tổng hợp, khái quát hoá, tương tự, các hoạt động khác một cách có chủ định, hình thành ý thức vượt khó, phát triển tư duy linh hoạt, sáng tạo cho học sinh.
III.KẾT QUẢ THỰC HIỆN:
 Với phương pháp dạy toán lồng ghép trò chơi như trình bày trên, lớp 3 tôi dạy năm học 2013 – 2007 và năm học 2014 – 2015 học sinh đã có nhiều tiến bộ về môn toán, cụ thể điểm thi định kì như sau:
Năm học
Điểm thi định kì
HS: K&G
HS:TB
HS:Y
Giữa học kì I
62,5%
25,0%
12,5%
2013-2014
Cuối học kì I
75,0%
12,5%
12,5%
Giữa học kì II
81,2%
18,8%
0 %
Cuối học kì II
81,2%
18,8%
0 %
2014-2015
Cuối học kì I
83,3 %
16,7 %
0%
Cuối học kì II
C.KẾT THÚC VẤN ĐỀ
 Qua nhiều năm giảng dạy tất cả các lớp ở Tiểu học và bồi dưỡng học sinh giỏi toán ở lớp 4, tôi nhận thấy rằng môn toán là môn học gây nhiều hứng thú cho học sinh, cũng là môn học tạo cho học sinh tâm lý sợ sệt, hoang mang nếu các em chưa nắm vững được kiến thức. Rèn cho học sinh kĩ năng giải toán một cách có hệ thống là việc làm không thể thiếu ở mỗi một giáo viên. Trò chơi trong học toán là một trong những hình thức dạy học giúp học sinh động não, tập trung tư duy nhanh, giải quyết vấn đề ngắn gọn hiệu quả và kiến thức được củng cố một cách có hệ thống, lô gích. Trò chơi trong học toán là việc làm đơn giản mà tất cả giáo viên đều có thể thực hiện được, vật liệu để làm đồ dùng phục vụ trò chơi chỉ là những tờ giấy khổ to (có thể tận dụng mặt sau tờ lịch treo tường cũ), nếu giáo viên sử dụng máy vi tính có thể kẻ sẵn trong máy rồi phóng to kích thước. Để các trò chơi trong học toán đạt kết quả cao, giáo viên cần thực hiện các bước tổ chức trò chơi sau:
 -Lựa chọn trò chơi phù hợp với từng nội dung kiến thức các em đã và đang được học.
 -Chuẩn bị các phương tiện, vật dụng cần thiết cho trò chơi: Nội dung câu hỏi, các bảng kẻ sẵn
 -Giới thiệu nội dung hướng dẫn trò chơi.
 -Tổ chức và điều khiển hoạt động chơi cho học sinh.
 -Đánh giá kết quả của trò chơi: Tuyên dương, khích lệ kịp thời.
 Trên đây là những kinh nghiệm qua nhiều năm giảng dạy và đặc biệt là 2 năm được dạy lớp 3. Bản thân tôi đã áp dụng và đạt nhiều kết quả đáng kể. Tôi viết kinh nghiệm này không mong gì hơn là được đồng nghiệp tham khảo và đóng góp ý kiến để sáng kiến này từng bước được hoàn thiện hơn. Xin chân thành cảm ơn. 
Nghĩa Đồng , ngày 09 tháng 6 năm 2015
 Người viết
 Đới Thị Hồng 
CƠ QUAN ĐƠN VỊ ÁP DỤNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
( Xác nhận , đánh giá, xếp loại)
PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
( Xác nhận , đánh giá, xếp loại)