Sáng kiến kinh nghiệm Hướng dẫn sử dụng Atlat địa lí Việt Nam trong công tác bồi dưỡng học sinh giỏi môn Địa lí 9

biến lương thực-thực phẩm. Tuy nhiên học sinh cần sử dụng triệt để các thông tin từ bản đồ ngành công nghiệp chế biến lương thực-thực phẩm trang 22 của Atlat Địa lí Việt Nam. Giáo viên cần định hướng cho học sinh các thông tin học sinh cần khai thác từ các đối tượng khác nhau trong trang Atlat này. Cụ thể như:
Khai thác các biểu đồ "tỉ trọng giá trị sản xuất công nghiệp chế biến lương thực, thực phẩm so với toàn ngành công nghiệp để lấy số liệu dẫn chứng về tỉ trọng của ngành trong cơ cấu GDP công nghiệp cả nước, từ đó thấy được vị trí của ngành ( mặc dù nhiều biến động nhưng luôn là ngành công nghiệp trọng điểm có tỉ trọng cao nhất). Khai thác tiếp biểu đồ Giá trị sản xuất của công ngjiệp chế biến lương thực, thực phẩm qua các năm để thấy được sự phát triển mạnh mẽ của ngành (có số liệu dẫn chứng).
Học sinh cũng cần khai thác bản đồ để nêu được cơ cấu ngành. Đặc biệt là thấy được sự phân bố của các ngành và sự phân bố và quy mô các trung tâm công nghiệp lớn như Hà Nội, Tp Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Biên Hoà...
Kết hợp các thông tin trong Atlat và kiến thức đã học, sắp xếp các nội dung để viết báo cáo sao cho ngắn gọn, súc tích, đủ ý và khoa học. 
Sö dông b¶n ®å c«ng nghiÖp chÕ biÕn l­¬ng thùc, thùc phÈm trang 22 trong atlat §Þa lÝ ViÖt Nam kÕt hîp víi c¸c kiÕn thøc ®· häc ®Ó tr¶ lêi. 
* B¸o c¸o cÇn nªu bËt ®­îc c¸c néi dung sau ®©y:
- Vai trß, vÞ trÝ cña ngµnh: + Lµ mét ngµnh c«ng nghiÖp träng ®iÓm cña n­íc ta.
 + ChiÕm tØ träng cao nhÊt trong c¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt toµn ngµnh c«ng nghiÖp. N¨m 2007 lµ 23,7%.
 + Cã vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ n­íc ta (thóc ®Èy c¸c ngµnh kinh tÕ ph¸t triÓn, , t¹o nguån hµng phôc vô nhu cÇu trong n­íc vµ xuÊt khÈu, thóc ®Èy sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh, t¹o viÖc lµm vµ n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n)
- §iÒu kiÖn ph¸t triÓn:
+ ThuËn lîi c¬ b¶n: Nguån nguyªn liÖu phong phó dåi dµo trong n­íc tõ ngµnh n«ng-l©m-ng­ nghiÖp. Nguån lao ®éng dåi dµo, gi¶ rÎ. ThÞ tr­êng tiªu thô réng lín, ®­îc më réng c¶ trong vµ ngoµi n­íc. ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn cña nhµ n­íc.
+ H¹n chÕ: TÝnh chÊt bÊp bªnh trong n«ng nghiÖp ¶nh h­ëng ®Õn nguån nguyªn liÖu vµ sù bÊt æn cña thÞ tr­êng. C¬ së vËt chÊt kÜ thuËt cßn ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu.
- T×nh h×nh ph¸t triÓn:
+) C¬ cÊu ngµnh ®a d¹ng, gåm c¸c ph©n ngµnh chÝnh lµ: ChÕ biÕn s¶n phÈm trång trät (xay x¸t s¶n xuÊt ®­êng, bia, r­îu, chÕ biÕn chÌ, thuèc l¸...); chÕ biÕn s¶n phÈm ch¨n nu«i (chÕ biÕn thÞt, trøng, s÷a), thùc phÈm ®«ng l¹nh, ®å hép...; chÕ biÕn thuû s¶n (lµm n­íc m¾m, sÊy kh«, ®«ng l¹nh...)
+) Gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn thùc phÈm kh«ng ngõng t¨ng lªn vµ chiÕm tØ träng cao trong tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt toµn ngµnh c«ng nghiÖp.
N¨m
2000
2005
2007
Gi¸ trÞ s¶n xuÊt 
(§¬n vÞ: ngh×n tØ ®ång)
49,4
97,7
135,2
TØ träng gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña ngµnh so víi toµn ngµnh c«ng nghiÖp (%)
24,9
23,5
23,7
Gi¸ trÞ s¶n xuÊt n¨m 2007 t¨ng gÊp 2,7 lÇn so víi n¨m 2000.
- Sù ph©n bè cña ngµnh:
 Ph©n bè réng kh¾p trªn c¶ n­íc nh­ng tËp trung nhiÒu t¹i vïng ®ång b»ng s«ng Hång, §«ng Nam Bé vµ §ång b»ng s«ng Cöu Long víi nhiÒu trung t©m cã quy m« rÊt lín (Hµ Néi, TP Hå ChÝ Minh) vµ quy m« lín (H¶i Phßng, Biªn Hoµ, Nha Trang, §µ N½ng, CÇn Th¬...) vµ rÊt nhiÒu trung t©m c«ng nghiÖp cã quy m« võa vµ nhá.
- Ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn: trong thêi gian tíi ®©y vÉn lµ ngµnh c«ng nghiÖp träng ®iÓm cã vai trß quan träng hµng ®Çu trong nÒn kinh tÕ n­íc ta.
Bài tập 6: Dùa vµo Atlat ®Þa lÝ ViÖt Nam (trang 24), cïng víi nh÷ng kiÕn thøc ®· häc em h·y tr×nh bµy vai trß, sù ph¸t triÓn cña ngµnh ngo¹i th­¬ng n­íc ta? Theo em ngµnh ngo¹i th­¬ng gÆp nh÷ng khã kh¨n g×? 
 H­íng dÉn
* Sö dông b¶n ®å ngo¹i th­¬ng, vµ biÓu ®å c¬ cÊu gi¸ trÞ hµng xuÊt nhËp khÈu, biÓu ®å xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ qua c¸c n¨m atlat §Þa lÝ ViÖt Nam trang 24 kÕt hîp víi kiÕn thøc ®· häc ®Ó tr¶ lêi. 
Gợi ý tr¶ lêi cô thÓ nh­ sau: 
a. Vai trß cña ngµnh ngo¹i th­¬ng: 
+ Gi¶i quyÕt ®Çu ra cho s¶n phÈm trong n­íc, më réng s¶n xuÊt víi chÊt l­îng cao.
+ Gióp ®æi míi c«ng nghÖ, trang bÞ m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn ®¹i cho nhiÒu ngµnh nhiÒu lÜnh vùc
+ §em l¹i nguån thu ngo¹i tÖ lín cho ®Êt n­íc
+ Gióp c¶i thiÖn ®êi sèng cña nh©n d©n. 
b. Sù ph¸t triÓn cña nghµnh ngo¹i th­¬ng: 
+ Ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng ®­îc thÓ hiÖn b»ng c¬ cÊu xuÊt nhËp khÈu.
+ Tæng gi¸ trÞ xuÊt – nhËp khÈu cña n­íc ta n¨m sau ®Òu lín h¬n n¨m tr­íc vµ tèc ®é t¨ng rÊt nhanh( n¨m 2000 tæng gi¸ trÞ ®¹t 30.1 tØ ®« la MÜ, ®Õn 2002 ®¹t 36.4 tØ ®« la, n¨m 2005 ®¹t 69.2 tØ ®« la, n¨m 2007 ®¹t 111.4 tØ ®« la. So víi n¨m 2000 n¨m 2007 t¨ng 370.1%).
+ N­íc ta vÉn lµ mét n­íc nhÊp siªu vµ møc nhËp siªu ngµy cµng lín( n¨m 2000 nhËp siªu lµ -1.1 tØ ®«, n¨m 2002 lµ -3.0 tØ ®«, n¨m 2005 lµ -4.4 tØ ®« vµ ®Õn 2007 lµ -14.2 tØ ®« lµ MÜ).
+ N­íc ta quan hÖ th­¬ng m¹i chñ yÕu víi khu vùc §«ng ¸, §«ng Nam ¸, T©y ¢u, Hoa K×
+ C¸c mÆt hµng xuÊt: hµng c«ng nghiÖp nÆng vµ kho¸ng s¶n (chiÕm 34.3% tæng sè hµng xuÊt), hµng c«ng nghiÖp nhÑ vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp chiÕm 42.6%, n«ng , l©m s¶n chiÕm 15.4%, hµng thuû s¶n chiÕm 7.7%... (sè liªu n¨m 2007).
+ C¸c mÆt hµng nhËp: nguyªn, nhiªn, vËt liÖu chiÕm 64.0%, m¸y mãc, thiÕt bÞ, phô tïng 28.6%, hµng tiªu dïng 7.4%...
c. Khã kh¨n cña ngµnh ngo¹i th­¬ng: 
+ Søc c¹nh tranh hµng ho¸ n­íc ta cßn nhiÒu h¹n chÕ.
+ ThÞ tr­êng kh«ng æn ®Þnh, m«i tr­êng c¹nh tranh nhiÒu phøc t¹p, n­íc ta ch­a cã nhiÒu kinh nghiÖp trªn th­¬ng tr­êng quèc tÕ
Bài tập 7: Em h·y tr×nh bµy vÊn ®Ò ph¸t triÓn tæng hîp kinh tÕ biÓn ë vïng Duyªn h¶i Nam Trung Bé dùa vµo atlat §Þa lÝ ViÖt Nam trang 28 vµ c¸c kiÕn thøc ®· häc
 H­íng dÉn
* Vấn đề phát triển tổng hợp kinh tế biển là nội dung rộng và khi làm bài nhiều học sinh đã mắc những lỗi như:
 Học sinh xác định sai yêu cầu của đề bài ( học sinh đi vào phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển các ngành kinh tế biển).
 Học sinh cũng thường làm thiếu ý: các em rất hay bỏ sót nội dung về ngành khai thác khoáng sản biển của Duyên hải Nam Trung Bộ.
 Do không nhớ số liệu hoặc không biết khai thác Atlat nên các em chỉ trình bày các kiến thức lí thuyết, không trích dẫn số liệu hoặc tên địa danh du lịch...làm cho bài làm thiếu tính thực tế, thiếu thuyết phục người đọc.
* Giáo viên cần có biện pháp sửa các lỗi này cho học sinh như: rèn kĩ năng đọc đề, hiểu đế, nhận diện dạng đề bằng các từ "chìa khoá" trong các câu hỏi. Thường xuyên cho học sinh làm việc với Atlat trong quá trình học kiến thức và khi cho học sinh làm bài kiểm tra, giáo viên chữa đề, nhất thiết phải sử dụng Atlat vào những nội dung có thể khai thác được để học sinh thuần thục hơn. Với câu hỏi này, cần sử dụng bổ sung các trang Atlat về kinh tế chung cả nước, tìm số liệu riêng của vùng như: Bản đồ thuỷ sản, bản đồ giao thông vận tải và bản đồ du lịch, học sinh sẽ có nhiều kiến thức chính xác cho bài làm.
Gợi ý trả lời câu hỏi:
Vïng Duyªn h¶i Nam Trung Bé cã nhiÒu tiÒm n¨ng ®Ó ph¸t triÓn tæng hîp c¸c ngµnh kinh tÕ biÓn:
NghÒ c¸ (§¸nh b¾t nu«i trång thuû s¶n)
- TØnh nµo còng cã c¸c b·i t«m, b·i c¸ nh­ng tËp trung nhiÒu nhÊt t¹i ng­ tr­êng Ninh ThuËn-B×nh ThuËn-Bµ RÞa Vòng Tµu vµ Hoµng Sa-Tr­êng Sa.
- S¶n l­îng thuû s¶n cña vïng ®øng thø 3 c¶ n­íc, n¨m 2005 trªn 600 ngh×n tÊn, riªng c¸ biÓn lµ 420 ngh×n tÊn, trong ®ã cã nhiÒu loµi c¸ quý, cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao nh­ c¸ thu, c¸ ngõ, trÝch, nôc...vµ c¸c loµi t«m, mùc...
- Bê biÓn cã nhiÒu ®Çm ph¸ thuËn lîi cho nu«i trång thuû s¶n.
- Ho¹t ®éng chÕ biÕn ngµy cµng ph¸t triÓn, ®a d¹ng trong ®ã cã n­íc m¾m Nha Trang, Phan ThiÕt ngon næi tiÕng.
- Tuy nhiªn cÇn ph¶i khai th¸c vµ b¶o vÖ nguån lîi thuû s¶n.
Du lÞch biÓn
- Cã nhiÒu b·i biÓn næi tiÕng, thu hót nhiÒu du kh¸ch (KÓ tªn)
- Ho¹t ®éng dÞch vô ngµy cµng trë nªn ®a d¹ng, hÊp dÉn nhÊt lµ t¹i hai trung t©m du lÞch lín nhÊt cña vïng lµ Nha Trang, §µ N½ng.
Giao th«ng vËn t¶i biÓn
- Víi ®­êng bê biÓn dµi, khóc khuûu, nhiÒu vòng vÞnh rÊt thuËn lîi ®Ó x©y dùng c¸c c¶ng biÓn.
- HiÖn nay ®· x©y dùng c¸c c¶ng biÓn néi ®Þa vµ quèc tÕ quan träng (KÓ tªn)
- §ang x©y dùng c¸c c¶ng n­íc s©u, ®Æc biÖt V©n Phong sÏ lµ c¶ng trung chuyÓn quèc tÕ lín nhÊt n­íc ta.
Khai th¸c kho¸ng s¶n ë thÒm lôc ®Þa vµ s¶n xuÊt muèi
- Khai th¸c c¸t tr¾ng (Cam Ranh), Ti tan (B×nh §Þnh) vµ ®ang th¨m dß, khai th¸c dÇu khÝ trªn biÓn B×nh ThuËn.
- NghÒ lµm muèi rÊt ph¸t triÓn: Cµ N¸, Sa Huúnh...
Bài tập 8: Dùa vµo Atl¸t ®Þa lÝ ViÖt Nam trang 30. H·y nªu qui m« cña c¸c vïng kinh tÕ träng ®iÓm vµ vai trß kinh tÕ cña c¸c vïng kinh tÕ nµy ®èi víi c¶ n­íc?
H­íng dÉn
 * Đây là trang Atlat mới được đưa vào nên trong nhiều tài liệu hướng dẫn không có nội dung khai thác các bản đồ, biểu đồ, số liệu trong trang này. Trong trang này có tới nhiều bản đồ, biểu đồ (hình tròn, hình cột), số liệu về dân số, diện tích và GDP bình quân đầu người phân theo các tỉnh, thành phố trong từng vùng nên có nhiều kiến thức và đòi hỏi kĩ năng tốt của học sinh. Thực tế, nội dung về các vùng kinh tế trọng điểm thường bị giáo viên và học sinh xem nhẹ nên khi găp các bài tập liên quan học sinh hay lúng túng. Lần đầu cho học sinh làm câu hỏi này, nhiều em đã không hoàn thành tốt, mắc nhiều lỗi như: Không khai thác hết kiến thức theo yêu cầu (như khi nêu qui mô chỉ nêu diện tích, dân số mà không nêu tên các tỉnh, thành phố hoặc ngược lại), nhiều học sinh đi liệt kê dàn trải tất cả các thông tin trong trang này khiến bài làm bị lệch hướng, thiếu chính xác. 
* Để khắc phục điều này, giáo viên cần hướng dẫn các em cách khai thác từng đối tượng để biết các đối tượng này chứa đựng thông tin nào và với dạng bài tập nào thì cần đưa vào. Giáo viên cũng cần xây dựng nhiều dạng câu hỏi khác nhau cho học sinh làm quen. Khi đã thành thạo về kĩ năng thì khả năng vận dụng giải quyết các bài tập sẽ cao hơn.
Gợi ý trả lời câu hỏi:
a. Qui m« cña ba vïng kinh tÕ träng ®iÓm 
+ D©n sè cña vïng kinh tÕ träng ®iÓm B¾c Bé 13 triÖu ng­êi (n¨m 2002)
 kinh tÕ träng ®iÓm miÒn Trung 6 triÖu ng­êi (n¨m 2002)
 kinh tÕ träng ®iÓm miÒn Nam 12,3 triÖu ng­êi (n¨m 2002)
C¶ ba vïng lµ 31,3 triÖu ng­êi chiÕm 39,27% so víi d©n sè c¶ n­íc n¨m 2002. §Õn n¨m 2007 d©n sè c¶ ba vïng kinh tÕ träng ®iÓm lµ 35431427 ng­êi chiÕm 41,6% d©n sè c¶ n­íc.
+ DiÖn tÝch cña vïng kinh tÕ träng ®iÓm B¾c Bé 15.3 ngh×n km2
 kinh tÕ träng ®iÓm miÒn Trung 27.9 ngh×n km2
 kinh tÕ träng ®iÓm miÒn Nam 28 ngh×n km2
C¶ ba vïng lµ 71200 km2. (chiÕm 22,3% diÖn tÝch c¶ n­íc/ sè liÖu t¹i Atl¸t-trang 30).
+ GDP cña vïng kinh tÕ träng ®iÓm B¾c Bé 238866,1 tØ ®ång chiÕm 20.9% c¶ n­íc 
 kinh tÕ träng ®iÓm miÒn Trung 63587,6 tØ ®ång chiÕm 5.6% c¶ n­íc
 kinh tÕ träng ®iÓm miÒn Nam 404616,8 tØ ®ång chiÕm 35.4% c¶ n­íc 
C¶ ba vïng ®¹t 707070,5 tØ ®ång chiÕm 61,9% GDP cña c¶ n­íc 
 (sè liÖu n¨m 2007/ Atl¸t ®Þa lÝ ViÖt Nam xuÊt b¶n th¸ng 9 n¨m 2009).
+ Sè c¸c tØnh vµ thµnh phè cña ba vïng kinh tÕ träng ®iÓm:
 Vùng kinh tÕ träng ®iÓm B¾c Bé 8 tØnh vµ thµnh phè 
 Vùng kinh tÕ träng ®iÓm miÒn Trung 5 tØnh vµ thµnh phè 
 Vùng kinh tÕ träng ®iÓm miÒn Nam 7 tØnh vµ thµnh phè 
b. Vai trß kinh tÕ cña ba vïng kinh tÕ träng ®iểm:
+ Ba vïng kinh tÕ träng ®iÓm chiÕm 61.9% GDP cña c¶ n­íc n¨m 2007.
+ C¶ ba vïng kinh tÕ träng ®iÓm ®Òu cã vai trß v« cïng quan träng trong viÖc thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cña c¸c vïng l©n cËn vµ víi c¶ n­íc.
+ C¸c vïng kinh tÕ träng ®iÓm víi vai trß lµ h¹t nh©n kinh tÕ ®Ó tõ ®ã lan réng ra c¸c tØnh kh¸c. Ngoµi ra cßn cung cÊp vèn, kÜ thuËt (®Çu t­ ra c¸c tØnh kh¸c)Vai trß ®Çu tµu vÒ kinh tÕ cña c¶ n­íc.
+ Vïng kinh tÕ träng ®iÓm ®ãng gãp nguån hµng xuÊt lín cho c¶ n­íc nhÊt lµ c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp thu nhiÒu ngo¹i tÖ, tiªu thô sè l­îng lín hµng nhËp khÈu. §ãng vai trß chÝnh trong ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng cña n­íc ta
CHƯƠNG III
GIỚI THIỆU MỘT SỐ ĐỀ THI HỌC SINH GIỎI CẤP TỈNH MÔN ĐỊA LÍ-TỈNH THÁI BÌNH CÓ YÊU CẦU SỬ DỤNG ATLÁT ĐỊA LÍ VIỆT NAM. HIỆU QUẢ CỦA SÁNG KIẾN
I- ĐỀ THI HỌC SINH GIỎI CẤP TỈNH CÓ SỬ DỤNG ATLAT
ĐỀ THI CHỌN HỌC SINH GIỎI NĂM HỌC 2007-2008
Câu IV: Dựa vào Atlát Địa lí Việt Nam và kiến thức đã học hãy xác định một số đầu mối giao thông chính của nước ta và nêu ý nghĩa của từng đầu mối.
Câu V: Dựa vào Atlát địa lí Việt Nam và kiến thức đã học, hãy lấy những thí dụ cụ thể để chứng minh: Sự phân bố các cơ sở chế biến lương thực-thực phẩm mang tính chất quy luật, phụ thuộc chủ yếu vào nguồn nguyên liệu và thị trường tiêu thụ. Phần lớn các cơ sở chế biến đều gắn với vùng nguyên liệu. Trong khi đó các cơ sở chế biến thành phẩm lại hướng về vùng tiêu thụ.
Câu VI: Dựa vào Atlát Địa lí Việt Nam và những kiến thức đã học, hãy trình bày:
1. Tình hình sản xuất và phân bố ngành công nghiệp năng lượng của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.
2. Những nhân tố làm cho ngành công nghiệp năng lượng của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ phát triển.
Câu VII: Dựa vào trang 19 Atlát Địa lí Việt Nam và kiến thức đã học:
1. Lập bảng số liệu thể hiện tình hình xuất khẩu và nhập khẩu hàng hoá của nước ta qua các năm 1996-2000.
2. Vẽ biểu đồ thích hợp thể hiện cơ cấu giá trị hàng xuất khẩu, nhập khẩu của nước ta thời kỳ nêu trên.
3. Từ bảng số liệu và biểu đồ đã vẽ hãy rút ra nhận xét cần thiết và giải thích nguyên nhân.
ĐỀ THI CHỌN HỌC SINH GIỎI NĂM HỌC 2008-2009
Câu II: Dựa vào Atlát Địa lí Việt Nam và những kiến thức đã học, hãy nhận xét và giải thích về sự phân bố dân cư của đồng bằng sông Cửu Long.
Câu III: Dựa vào Atlát Địa lí Việt Nam và kiến thức đã học, hãy giải thích vì sao trong những năm gần đây nước ta phát triển mạnh ngành du lịch sinh thái?
Câu IV: Dựa vào Atlát Địa lí Việt Nam trang 29 và kiến thức đã học:
a. Nêu các trung tâm công nghiệp của Đông Nam Bộ và các ngành trong trung tâm? b. Vì sao vùng Đông Nam Bộ có mức độ tập trung công nghiệp thuộc loại cao nhất cả nước?
Câu V: Dựa vào Atlát Địa lí Việt Nam và những kiến thức đã học, em hãy phân tích các thế mạnh và hạn chế của tự nhiên Tây Nguyên đến sự phát triển kinh tế?
ĐỀ THI CHỌN HỌC SINH GIỎI NĂM HỌC 2009-2010
Câu I: Sông ngòi nước ta chịu ảnh hưởng sâu sắc của khí hậu và địa hình. Dựa vào Atlát Địa lí Việt Nam và kiến thức đã học, em hãy chứng minh và lấy ví dụ cụ thể để minh hoạ.
Câu III: Trung du và miền núi Bắc Bộ có nhiều tiềm năng để phát triển kinh tế-xã hội:
1. Em hãy nêu thế mạnh kinh tế chủ yếu của vùng.
2. Dựa vào Atlát Địa lí Việt Nam và kiến thức đã học, hãy chứng minh và giải thích ngành công nghiệp khai thác khoáng sản và thuỷ điện là thế mạnh kinh tế quan trọng của Trung du và miền núi Bắc Bộ.
Câu IV: Trong điều kiện mở cửa nền kinh tế, ở nước ta các hoạt động dịch vụ phát triển khá nhanh. Trên phạm vi cả nước đã hình thành nhiều trung tâm dịch vụ. Dùng Atlát Địa lí Việt Nam và kiến thức bản thân, em hãy chứng minh và giải thích Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh là hai trung tâm dịch vụ lớn và đa dạng nhất cả nước.
ĐỀ THI CHỌN HỌC SINH GIỎI NĂM HỌC 2010-2011
Câu I: Dựa vào Atlát Địa lí Việt Nam và những kiến thức đã học, hãy trình bày đặc điểm địa hình vùng núi Tây Bắc. Đặc điểm địa hình này có tác động như thế nào đến đặc điểm sông ngòi và khí hậu của vùng.
Câu II: Dựa vào Atlát Địa lí Việt Nam trang 15, kiến thức đã học và bảng số liệu sau:
Cơ cấu dân số theo nhóm tuổi của nước ta năm 1999 và 2007 (đơn vị %)
Năm
1999
2007
0-14
33,5
25,5
15-59
58,4
65,0
60 trở lên
8,1
9,5
a. Hãy nhận xét sự thay đổi cơ cấu dân số theo nhóm tuổi của nước ta giai đoạn 1999-2007.
b. Cơ cấu dân số trẻ có ảnh hưởng như thế nào đến sự phát triển kinh tế-xã hội của nước ta?
Câu III- Dựa vào Atlát Địa lí Việt Nam trang 21 và kiến thức đã học, hãy nhận xét đặc điểm phân bố các trung tâm công nghiệp của nước ta. Giải thích vì sao các trung tâm công nghiệp lại phân bố ở một số khu vực?
Câu IV: Dựa vào Atlát Địa lí Việt Nam trang 25 (thông qua số lượt khách du lịch và doanh thu từ du lịch giai đoạn 1995-2007), hãy nhận xét tình hình phát triển ngành du lịch nước ta trong giai đoạn trên?
Câu V: Dựa vào Atlát Địa lí Việt Nam và những kiến thức đã học, hãy chứng minh Duyên hải Nam Trung Bộ có nhiều tiềm năng về tự nhiên để phát triển các ngành kinh tế biển.
Câu VI: Dựa vào Atlát Địa lí Việt Nam và kiến thức đã học, hãy giải thích tại sao Đồng bằng sông Cửu Long trở thành vùng sản xuất lương thực lớn nhất cả nước?
II- HIỆU QñA CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
 Qua thực tế áp dụng sáng kiến kinh nghiệm này vào quá trình giảng dạy môn Địa lí 9 và công tác bồi dưỡng học sinh giỏi đã có nhiều kết quả khả quan. Học sinh đã được rèn luyện các kĩ năng về sử dụng các bản đồ, biểu đồ, số liệu, tranh ảnh, lát cắt trong Atlat Địa lí Việt Nam và đã vận dụng hiệu quả vào việc giải quyết các bài tập. Nhờ đó phát huy được tính tích cực, chủ động của học sinh trong học tập, tạo hứng thú cho các em, tránh cho các em việc học thuộc, ghi nhớ số liệu máy móc. Điều tâm tắc nhất là xây dựng được cho học sinh phương pháp khai thác Atlat chính xác, hiệu quả, làm các em yêu thích môn học hơn. Khi có kĩ năng làm việc với Atlát các em có thể tự học rất tốt. Các lỗi học sinh hay mắc phải khi sử dụng Atlat đã được khắc phục, hiệu quả sử dụng cao hơn. Nhờ đó công tác bồi dưỡng học sinh giỏi môn Địa lí 9 của huyện Tiền Hải trong những năm qua đã có tiến bộ rất nhiều, học sinh tham gia dự thi đều có kĩ năng về Atlat tốt, làm bài thi chắc chắn, chính xác. 
PHẦN III- KẾT LUẬN
 1. S¸ng kiÕn kinh nghiÖm “H­íng dÉn sö dông atlat §Þa lÝ ViÖt Nam trong c«ng t¸c båi d­ìng häc sinh giái” mang tÝnh quan träng vµ cÊp thiÕt hiÖn nay. 
 §Ó gióp h×nh thµnh ph­¬ng ph¸p sö dông atlat §Þa lÝ ViÖt Nam cã hiÖu qu¶, tr­íc hÕt gi¸o viªn cÇn c¨n cø vµo chuÈn kiÕn thøc, kÜ n¨ng cña m«n §Þa lÝ ë cÊp trung häc c¬ së; c¨n cø vµo yªu cÇu cña k× thi häc sinh giái cÊp tØnh m«n §Þa lÝ ®­îc tæ chøc hµng n¨m mµ ®Æt ra c¸c yªu cÇu rÌn luyÖn cho phï hîp. Sau ®ã cho häc sinh vËn dông vµo lµm c¸c d¹ng bµi tËp kh¸c nhau theo mét ®Þnh h­íng chung ®ã lµ: 
- X¸c ®Þnh đối tượng cần khai thác trong Atlát (có thể sử dụng 1 hoặc nhiều trang trong atlat ).
- Đọc bảng chú giải để hiểu đối tượng thể hiện những yếu tố địa lí nào.
- Căn cứ vào yêu cầu của bài tập để khai thác các kiến thức từ các đối tượng địa lí trong Atlát.
- Từ những kiến thức khai thác trong Atlat kết hợp với kiến thức đã học để hoàn thành các bài tập.
2. Nh­ vËy qua s¸ng kiÕn kinh nghiÖm nµy, có thể thấy được vai trò quan trọng của Atlat Địa lí Việt Nam trong công tác bồi dưỡng häc sinh giái môn Địa lí 9. Một trong những điều tâm đắc nhất đó là góp phần hình thành cho các em phương pháp, kĩ năng làm việc với Atlat, qua đó giúp các em có thể tự học tập, nghiên cứu, khám phá tri thức mới, thực hiện thành công quá trình đổi mới phương pháp dạy học, đem lại hứng thú, sự tích cực trong học tập, từ đó nâng cao hiệu quả dạy học môn Địa lí nói chung và công tác bồi dưỡng häc sinh giái nói riêng. Nh÷ng ®iÒu nªu ra trªn ®©y lµ ý kiÕn ®­îc rót ra tõ chÝnh thùc tÕ bồi dưỡng häc sinh giái m«n §Þa lÝ 9 trong nh÷ng n¨m qua. B­íc ®Çu ¸p dông ®· ®em l¹i hiÖu qu¶ cao cho ho¹t ®éng rÌn luyÖn kÜ n¨ng cho häc sinh, kh¾c phôc thãi quen häc thuéc lßng, nÆng vÒ lÝ thuyÕt mµ yÕu vÒ kÜ n¨ng cña c¸c em häc sinh. Häc sinh kh«ng cßn e ng¹i tr­íc c¸c bµi tËp kÜ n¨ng, thao t¸c thuÇn thôc, nhanh nhÑn h¬n, chÝnh v× vËy bµi tËp được c¸c em gi¶i quyÕt t­¬ng ®èi nhanh vµ chÝnh x¸c, cã chÊt l­îng cao.
3. §Ó n©ng cao chÊt l­îng båi d­ìng häc sinh giái, t«i xin ®­îc ®Ò xuÊt mét sè ý kiÕn chñ quan nh­ sau: 
- Gi¸o viªn cÇn nghiªn cøu kÜ néi dung atlat §Þa lÝ ViÖt Nam, so¹n gi¸o ¸n cô thÓ vµ chi tiÕt. Đối với công tác bồi dưỡng học sinh giỏi cần phải tổ chức thành một chuyên đề riêng, tiến hành ngay trong những buổi dạy đầu tiên để hình thành phương pháp tích cực ngay từ đầu qua đó giúp học sinh học tốt hơn.
- Häc sinh cÇn cã tµi liÖu atlat §Þa lÝ ViÖt Nam ®Ó sö dông ngay tõ khi häc §Þa lÝ tù nhiªn ViÖt nam ë líp 8 vµ §Þa lÝ kinh tÕ- x· héi ë líp 9. 
- Häc sinh tÝch cùc vËn dông atlat §Þa lÝ ViÖt Nam vµo gi¶i quyÕt c¸c bµi tËp ë nhiÒu d¹ng kh¸c nhau. 
 Trªn ®©y lµ b¶n s¸ng kiÕn kinh nghiÖm gi¶ng d¹y cña t«i, víi tinh thÇn häc hái vµ cÇu tiÕn, t«i lu«n mong nhËn ®­îc sù gãp ý kiÕn cña c¸c thÇy, c« gi¸o ®Ó bæ sung cho s¸ng kiÕn ®­îc hoµn thiÖn nh»m phôc vô cho viÖc gi¶ng d¹y, båi d­ìng häc sinh giái ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ cao h¬n.
T«i xin tr©n träng c¶m ¬n!