Thuyết minh SKKN Khai thác hiệu quả kênh hình trong giảng dạy văn học dân gian môn Ngữ văn 6 tại trường THCS Phố Mới

 PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO QUẾ VÕ
 TRƯỜNG THCS PHỐ MỚI
 ------------------------------
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
 Tên sáng kiến:
KHAI THÁC HIỆU QUẢ KÊNH HÌNH TRONG GIẢNG DẠY VĂN HỌC 
 DÂN GIAN MÔN NGỮ VĂN 6 TẠI TRƯỜNG THCS PHỐ MỚI
 Tác giả: Trịnh Hương Ngọc
 Môn giảng dạy: Ngữ văn
 Trình độ chuyên môn: Đại học
 Chức vụ: Tổ trưởng tổ KHXH
 Đơn vị công tác: Trường THCS Phố Mới
 Quế Võ, ngày 26 tháng 4 năm 2023 CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
 Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
 THUYẾT MINH MÔ TẢ GIẢI PHÁP VÀ
 KẾT QUẢ THỰC HIỆN SÁNG KIẾN
1. Tên sáng kiến: Khai thác hiệu quả kênh hình trong giảng dạy văn học dân 
gian môn Ngữ văn 6 tại trường THCS Phố Mới 
 2. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu: 05- 09 - 2022
3. Các thông tin cần bảo mật: không
4. Mô tả các giải pháp cũ thường làm: 
 Sách giáo khoa ngữ văn lớp 6 được đổi mới áp dụng từ năm học 2021-2022 đến 
nay đã thể hiện nhiều ưu điểm. Nhiều bài học thuộc các thể loại văn học dân gian 
mới được đưa vào chương trình, phù hợp với lứa tuổi và mục tiêu dạy học. Tuy 
nhiên, trong các tiết học giáo viên và học sinh thường khai thác đơn thuần các bài 
học trong sách giáo khoa ở kênh chữ mà không chú ý đến kênh hình. Vì vậy bài 
học rất khô khan, dài lê thê và khó nhớ.
 5. Sự cần thiết phải áp dụng giải pháp sáng kiến:
 Trong chương trình Ngữ văn lớp 6 học kì I, các tác phẩm truyện dân gian 
chiếm số lượng khá lớn. Tuy nhiên, các em học sinh lớp 6 ở Tiểu học mới lên nên 
kĩ năng đọc diễn cảm, kể, tóm tắt văn bản tự sự còn rất hạn chế. Các em chưa biết 
cách diễn đạt vấn đề, trình bày không xác định được trọng tâm. Phần lớn trong 
giờ Ngữ văn chưa phát huy được tính tích cực sáng tạo của học sinh. Học sinh 
cũng ít được làm việc độc lập và rèn luyện kỹ năng thực hành. Với những hạn 
chế trên, học sinh cảm thấy học văn bản tự sự đặc biệt là truyện dân gian dài lê 
thê, vượt quá khả năng cảm thụ của mình. Từ đó, nảy sinh tâm lí chán nản, lười 
đọc cho nên sử dụng kênh hình trong giảng dạy là vấn đề được đặt lên hàng đầu 
khi hướng dẫn các em bước vào chương trình Ngữ văn 6 đầu cấp. Trong khi đó, Hai là: Sử dụng đúng lúc. 
 Ba là: Sử dụng đúng mức độ, cường độ. 
 Bốn là: Kết hợp sử dụng kênh hình sách giáo khoa với các đồ dùng được 
trang bị. 
 Năm là: Nội dung thuyết minh kênh hình phải sinh động, hấp dẫn và phù 
hợp.
 3. Rèn kỹ năng khai thác kênh hình cho học sinh:
 Để đạt hiệu quả cao khi khai thác kênh hình trong sách giáo khoa nhằm phục 
vụ cho việc giảng dạy, giáo viên nên yêu cầu học sinh quan sát và tìm hểu thông 
tin liên quan đến kênh hình của bài học mới ở nhà. Đồng thời phải có kế hoạch 
cụ thể công việc của thầy và trò trong quá trình làm việc trên lớp.
 4. Các bước thưc hiện giải pháp:
 Để hiểu được nội dung – ý nghĩa của văn bản trước hết giáo viên phải dặn 
dò học sinh chuẩn bị bài kĩ ở nhà như: Đọc trước văn bản, soạn bài tìm bố cục và 
kể chuyện theo bố cục, kể tóm tắt cả văn bản. Thực tế học một tác phẩm học sinh: 
“hiểu được nội dung thì mới hiểu được ý nghĩa”.
 Để học sinh tóm tắt được truyện tốt giáo viên phải tổ chức khâu đọc cho học 
sinh. Đọc là các biện pháp hình thức có liên quan đến hành động đọc, đọc thành 
lời, đọc thầm, đọc ở nhà, đọc trên lớp Tất cả phải hướng vào mục tiêu: Bồi 
dưỡng năng lực tri giác, tái tạo âm thanh nhịp điệu, rèn luyện kĩ năng cảm thụ cái 
hay cái đẹp của lời văn, bồi dưỡng năng lực lĩnh hội nội dung, ý nghĩa của lời văn 
và rèn kĩ năng tái hiện một cách sáng tạo.
 Điều cơ bản là người thầy phải làm sao cho trong mỗi giờ học không căng 
thẳng, nặng tâm lý. Mặt khác phải kích thích được hứng thú và nâng cao tính tích 
cực học tập để các em ham học, tự giác say mê với môn học đồng thời phải có sự 
cộng hưởng giữa giáo viên với học sinh và ngược lại hoặc giữa học sinh với học 
sinh, trong việc chiếm lĩnh cảm thụ và vận dụng kiến thức một cách nhạy bén 
thông thạo. Để hướng cho học sinh kể được truyện dân gian và nhớ lâu hơn, chúng 
ta sẽ trình chiếu những tranh ảnh liên quan đến bài học, yêu cầu học sinh nhìn PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO QUẾ VÕ
 TRƯỜNG THCS PHỐ MỚI
 ------------------------------
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
 Tên sáng kiến:
KHAI THÁC HIỆU QUẢ KÊNH HÌNH TRONG GIẢNG DẠY VĂN HỌC 
 DÂN GIAN MÔN NGỮ VĂN 6 TẠI TRƯỜNG THCS PHỐ MỚI
 Tác giả: Trịnh Hương Ngọc
 Môn giảng dạy: Ngữ văn
 Trình độ chuyên môn: Đại học
 Chức vụ: Tổ trưởng tổ KHXH
 Đơn vị công tác: Trường THCS Phố Mới
 Quế Võ, ngày 26 tháng 4 năm 2023 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
THCS Trung học cơ sở
THPT Trung học phổ thông
CNTT Công nghệ thông tin
PPDH Phương pháp dạy học
GV Giáo viên hiểu và vận dụng, tôi thấy việc đổi mới phương pháp dạy học là quan trọng và 
cần thiết để phù hợp với mục tiêu của đổi mới sách giáo khoa lớp 6. Kênh
hình được chú ý sử dụng. Tiết học sinh động hơn bởi hiệu ứng cho các con chữ,
xuất hiện các hình ảnh, trình chiếu các đoạn phim. Có thể nói kênh hình là SGK 
thứ 2 của HS vừa là phương tiện trực quan sinh động vừa là nguồn tri thức cốt lõi 
đối với người học. Những hình ảnh đa màu sắc từ SGK đến màn hình Power 
Point, video, đoạn phim, bộ tranh ảnh không chỉ giúp HS nhận thức được sự 
thích thú một cách hưng phấn mà còn là nguồn tri thức để các em khai thác, phát 
hiện ra những kiến thức mới mẻ còn ẩn giấu trong kênh hình. Theo đó, kênh hình 
đập trực tiếp vào thị giác nên có sức lưu giữ hình ảnh cao. Bằng chứng từ một kết 
quả nghiên cứu cho thấy HS nhớ được 30% nếu chỉ nghe bằng tai, còn nếu cả 
nghe lẫn nhìn sẽ nhớ được 60% kiến thức. 
 Vì vậy, để giúp các em có phương pháp học tập tốt đòi hỏi người giáo 
viên phải biết lựa chọn và vận dụng phương pháp hợp lý là khâu tổ chức hoạt 
động dạy học, nhằm phát huy tính tích cực chủ động, sáng tạo trong học tập của 
học sinh để việc giảng dạy đạt hiệu quả cao, tạo được sự hứng thú, say mê học 
tập của học sinh, giúp cho tiết học ngày càng đạt hiệu quả hơn, phù hợp với mục 
tiêu đào tạo của chương trình SGK Ngữ Văn 6.
 Xuất phát từ những lý do mang tính thực tiễn đó cùng với kinh nghiệm 
giảng dạy của bản thân, tôi đã lựa chọn đề tài Khai thác hiệu quả kênh hình trong 
giảng dạy văn học dân gian môn Ngữ văn 6 tại trường THCS Phố Mới để góp 
phần nâng cao hiệu quả đổi mới phương pháp dạy học môn Ngữ Văn theo hướng 
phát huy tính tích cực, tự giác và sáng tạo của học sinh.
 2. TÍNH MỚI VÀ ƯU ĐIỂM CỦA SÁNG KIẾN
* TÍNH MỚI
 Theo xu thế dạy học hiện nay, chương trình giáo dục phổ thông phải bảo 
đảm phát triển phẩm chất và năng lực người học thông qua nội dung giáo dục với 
những kiến thức, kĩ năng cơ bản, thiết thực, hiện đại; hài hoà đức, trí, thể, mĩ; chú 
trọng thực hành, vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học để giải quyết vấn đề trong dạy, cùng một lúc đòi hỏi người giáo viên phải kết hợp nhiều phương pháp, thao 
tác với những hoạt động cụ thể: Hướng dẫn học sinh đọc văn bản, tìm hiểu chú 
thích, tìm hiểu giá trị nội dung, nghệ thuật của văn bản qua thống câu hỏi 
Việc sử dụng kênh hình (tranh, ảnh, videominh họa) là một trong những cách 
tạo hứng thú của học sinh trong tiết học. Việc sử dụng khai thác kênh hình trong 
các tiết học văn học dân gian sẽ giúp học sinh quan sát, tưởng tượng từ đó dễ 
dàng cảm nhận được giá trị nội dung, nghệ thuật và rút ra ý nghĩa của tác phẩm. 
Vì theo quy luật biện chứng thì quá trình nhận thức nói chung của con người là 
đi từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng và ngược lại. Nếu như giáo viên 
biết khai thác một cách hợp lí hệ thống kênh hình trong dạy phần văn bản thì 
giờ học sẽ sinh động hơn, lôi cuốn hơn, chắc chắn sẽ tạo được hứng thú cho học 
sinh nhiều hơn. Các em có thể nhận biết ngay qua trực giác vì tranh ảnh tác động 
trực tiếp và sinh động tới các giác quan của học sinh.
 3. ĐÓNG GÓP
 Môn Ngữ văn trong nhà trường bậc THCS nói chung và phân môn đọc- 
hiểu văn bản Ngữ văn lớp 6 nói riêng trước hết là một môn học như tất cả các 
môn khoa học khác bởi nó quy định theo chương trình giáo dục, có tác dụng góp 
phần hình thành, phát triển và hoàn thành nhân cách cho HS. Các tác phẩm văn 
học dân gian trong SGK Ngữ văn 6 đã được chọn lọc trong kho tàng nhân loại. 
Đề cập tới vấn đề dạy học văn dân gian, đã từ lâu đời người ta thường nghĩ đến 
phương pháp chủ yếu thiên về tường thuật, diễn giải. Công bằng mà nói, đây là 
một phương pháp có nhiều tích cực. Song trải qua quá trình, thời gian dài thì cũng 
có sự cải tiến về phương pháp và hình thức dạy học để phù hợp với sách giáo 
khoa chương trình mới. Bên cạnh đó kênh hình cũng có sự thay đổi phù hợp với 
sự đa dạng của các tranh ảnh minh họa phù hợp với nội dung mang giá trị nghệ 
thuật lớn, góp phần tạo sự lôi cuốn, hấp dẫn đới với học sinh. Sáng kiến có đóng 
góp vào quá trình tìm ra hướng đi phù hợp cho giáo viên khi khác thác các kênh 
thông tin một cách triệt để và hiệu quả vào bài dạy, góp phần nâng cao chất lượng PHẦN II. NỘI DUNG
CHƯƠNG 1: KHÁI QUÁT THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ
 Đặc trưng của môn Ngữ Văn lớp 6 và yêu cầu chung của bộ môn là rèn 
luyện cho học sinh các kĩ năng: nghe, nói, đọc, viết và cảm thụ văn bản. Trong 
chương trình Ngữ văn lớp 6 học kì I, các tác phẩm truyện dân gian chiếm số lượng 
khá lớn. Ngày nay do sự phát triển chung, nhận thức của HS ngày càng được nâng 
cao và nhạy bén hơn. Đứng trước tình hình đó, trong mỗi tiết dạy GV không nhất 
thiết phải phân tích mà chỉ càn thông qua hệ thống câu hỏi gợi mở giúp ý tưởng 
của HS được thể hiện qua bức tranh. Qua việc tìm hiểu từng các đường nét, họa 
tiết, màu sắc của bức tranh, tấm ảnh Hs có thể phát hiện ra cái mới mẻ và toàn 
diện với “ bức tranh ngôn ngữ” của tác giả đã gợi lên mà chưa nói hết được .
 Tuy nhiên, các em học sinh lớp 6 ở Tiểu học mới lên nên kĩ năng đọc diễn 
cảm, kể, tóm tắt văn bản tự sự còn rất hạn chế. Tình trạng lười học, không chịu 
chuẩn bị bài trước khi đến lớp là xảy ra thường xuyên. Các em chưa biết cách 
diễn đạt vấn đề, trình bày không xác định được trọng tâm. Phần lớn trong giờ 
Ngữ văn chưa phát huy được tính tích cực sáng tạo của học sinh. Học sinh cũng 
ít được làm việc độc lập và rèn luyện kỹ năng thực hành.
 Với những hạn chế trên, học sinh cảm thấy học văn bản tự sự đặc biệt là 
truyện dân gian dài lê thê, vượt quá khả năng cảm thụ của mình. Từ đó, nảy sinh 
tâm lí chán nản, lười đọc cho nên sử dụng kênh hình trong giảng dạy là vấn đề 
được đặt lên hàng đầu khi hướng dẫn các em bước vào chương trình Ngữ văn 6 
đầu cấp.
 Trong khi đó, thực tế giảng dạy cho thấy, một số giáo viên vẫn chưa đầu tư 
cho việc tóm tắt các văn bản, thường chỉ dựa vào những câu chữ trong SGK cho 
nên khi tóm tắt kể lại câu chuyện rất tẻ nhạt, buồn chán. Giáo viên chưa chuẩn bị 
các đồ dùng dạy học thường xuyên để minh hoạ cho câu chuyện thêm sinh động. 
Chưa có tranh phóng to minh họa các bài kể chuyện giáo viên sử dụng tranh thì 
cũng chỉ dùng tranh photo ở trong sách giáo khoa cho nên không có tính khoa 
học và thẩm mỹ.