SKKN Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 24-36 tháng tuổi qua các hoạt động trong ngày ở trường Mầm non

 1
 PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
 Ngôn ngữ giữ một vai trò quan trọng đối với sự phát triển của trẻ. Ngôn ngữ 
là phương tiện hình thành và phát triển nhận thức của trẻ về thế giới xung quanh. 
Ngôn ngữ giúp trẻ phát triển tình cảm, đạo đức, thẩm mĩ. Ngôn ngữ không chỉ là 
công cụ để trẻ học tập, giao tiếp và vui chơi mà còn giữ vai trò quyết định đến sự 
phát triển tâm lý của trẻ, bên cạnh đó còn là phương tiện để giáo dục trẻ một cách 
toàn diện về thẩm mĩ, đạo đức, trí tuệ và lao động. 
 Như chúng ta đã biết trong cuộc sống chúng ta ai cũng phải sử dụng ngôn ngữ 
để giao tiếp với mọi người và để nhận thức về thế giới xung quanh. Ngôn ngữ 
chính là phương tiện giao tiếp giữa con người với con người, là phương tiện cho 
việc dạy và học. Lứa tuổi mầm non là thời kì phát triển ngôn ngữ tốt nhất. Là giai 
đoạn có nhiều điều kiện thuận lợi nhất cho sự lĩnh hội ngôn ngữ nói và các kỹ 
năng nghe hiểu, trả lời câu hỏi của trẻ. Phát triển ngôn ngữ và giao tiếp có ảnh 
hưởng đến tất cả các lĩnh vực phát triển khác của trẻ. Ngôn ngữ chính là công cụ 
để tư duy vì thế ngôn ngữ có ý nghĩa quan trọng đến việc phát triển nhận thức, 
giải quyết vấn đề của trẻ.
 Ngôn ngữ còn là phương tiện giúp trẻ khám phá, nhận thức về môi trường 
xung quanh, thông qua lời nói, cử chỉ của người lớn trẻ sẽ được làm quen với các 
sự vật hiện tượng có trong môi trường xung quanh. Nhờ có ngôn ngữ mà trẻ sẽ 
nhận biết ngày càng nhiều màu sắc, hình ảnhcủa các sự vật, hiện tượng trong 
cuộc sống hàng ngày.
 Chính vì những lí do nêu trên mà phát triển ngôn ngữ cho trẻ là mục tiêu đặc 
biệt quan trọng của giáo dục mầm non. Như vậy ngôn ngữ có vai trò to lớn với xã 
hội và đối với con người, giúp phát triển toàn diện nhân cách con người nói chung 
và trẻ mầm non nói riêng. Vấn đề phát triển ngôn ngữ một cách có hệ thống cho 
trẻ ngay từ nhỏ là nhiệm vụ vô cùng quan trọng.
 Nhưng trên thực tế thì phụ huynh lại phó mặc con cái cho chiếc điện thoại, ti 
vi hoặc có những biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ chưa đúng cách làm cho 
khả năng phát triển ngôn ngữ của trẻ bị hạn chế. 3
b. Hạn chế và nguyên nhân của hạn chế:
- Đa số trẻ chưa được đi học qua độ tuổi 18-24 tháng tuổi nên đầu năm các cháu 
còn quấy khóc nhiều, trẻ nhút nhát, ít giao tiếp và tỏ ra sợ sệt. 
-Bố mẹ trẻ chủ yếu đi làm ăn xa và làm nghề nông nghiệp nên trẻ thường ở với 
ông bà nên phần lớn mọi người không chú ý, quan tâm đến việc giao tiếp với con.
- Với đặc điểm sinh lý của lứa tuổi 24-36 tháng tuổi thì trí nhớ của trẻ còn hạn 
chế chính vì vậy mà vốn từ của trẻ còn rất ít lên cách diễn đạt lời nói của trẻ 
chưa tốt, trẻ chưa mạnh dạn, tự tin trong giao tiếp. 
- Đồ dùng đồ chơi đa số là tự làm nên dễ hư hỏng.
- Lớp học thì trật hẹp, đồ dùng đồ chơi còn hạn chế lên còn chưa đáp ứng đủ 
điều kiện dạy và học.
 Từ những thuận lợi và khó khăn trên, qua quá trình giảng dạy tôi đã nghiên cứu 
ở lớp nhà trẻ 24-36 tháng tuổi. Để nắm được khả năng phát triển ngôn ngữ của 
trẻ từ đó có biện pháp giáo dục trẻ tốt hơn, tôi đã tiến hành khảo sát chất lượng 
đầu năm 100% số trẻ trong lớp vào tháng 9/2022. Kết quả thực tế như sau: 
 Bảng khảo sát chất lượng trước khi thực hiện (tháng 9/2022) :
 Nội dung Tổng số Trẻ thực hiện Trẻ chưa thực 
 trẻ điều được hiện được
 tra Số trẻ Tỷ lệ % Số trẻ Tỷ lệ 
 %
 Khả năng nghe, hiểu ngôn 25 9 36 16 64
 ngữ
 Khả năng phát âm rõ ràng 25 8 32 17 68
 Khả năng nói đúng đủ câu 25 8 32 17 68
 Khả năng trẻ giao tiếp tự 25 7 28 18 72
 nhiên cùng cô và các bạn
 Mở rộng vốn từ cho trẻ 25 6 24 19 76
 Căn cứ vào kết quả trên đây tôi nhận thấy khả năng ngôn ngữ của trẻ còn 
hạn chế, khả năng diễn đạt của trẻ còn kém nhiều trẻ đang còn nói lắp, chưa phát 5
- Qua cái bài thơ, đồng dao, bài đồng dao được phổ nhạc như bài: “Con kiến mà 
leo cành đa, leo phải cành cụt, leo vào leo ra” ...., đặc biệt là những câu chuyện 
kể đầy hấp dẫn và lôi cuốn. Gợi ý cho trẻ sử dụng những loại câu đơn giản đủ 
nghĩa.
* Tháng 3, 4, 5: Xây dựng những trò chơi giúp trẻ nói đúng ngữ pháp, nói mạch 
lạc.
 - Trẻ nói theo mẫu câu của 1 câu truyện nào đó: “Chiếp chiếp cứu tôi với, con 
xin lỗi mẹ” ... cho trẻ chơi từ dễ đến khó, các mẫu câu phức tạp gần lên. Để củng 
cố kĩ năng nói đúng ngữ pháp, pháp triển trí tưởng tượng, sáng tạo của trẻ.
- Một khi đã có một số lượng vốn từ phong phú trẻ sẽ tự tin giao tiếp với mọi 
người
một cách hứng thú hơn.
b. Biện pháp 2: Tạo môi trường hoạt động học tập cho trẻ phát triển ngôn 
ngữ.
 * Môi trường trong lớp học:
 - Môi trường trong lớp học cho trẻ hoạt động ở trong lớp là rất quan trọng, nếu 
cô tạo được môi trường hoạt động tốt thì sẽ kích thích trẻ phát triển ngôn ngữ. Vì 
thế ngay khi nhà trường triển khai trang trí nhóm lớp tôi đã lựa chọn những nhân 
vật, tranh ảnh để trang trí làm nổi bật các góc và theo quan điểm lấy trẻ làm trung 
tâm, tất cả các góc đều có nội dung mở cho trẻ thỏa sức sáng tạo, có cơ hội trải 
nghiệm, phát triển ngôn ngữ, phát triển vốn từ.
 -Tất cả các góc đều có rất nhiều đồ dùng và đồ chơi cho trẻ khám phá và cùng 
nhau trò chuyện, cùng nhau chơi. Tranh ảnh, đồ dùng đồ chơi sẽ được thay đổi 
phù hợp theo từng chủ đề và lớp học, đồ chơi sẽ được vệ sinh sạch sẽ thường 
xuyên đảm bảo an toàn vệ sinh.
 VD: Với những tập tranh truyện, tranh thơ, tranh nhận biết tập nói, các bộ rối 
tay, rối bông, rối ngón tay .vừa cung cấp cho trẻ những từ ngữ mới, vừa ôn 
luyện củng cố những từ và câu đã học, vừa được vận dụng vào thực tế.
 -Đối với góc thao tác vai trẻ được hóa thân vào những vai trẻ thích qua đó trẻ 
có cơ hội vận dụng những gì trẻ biết để giao tiếp và chơi. 7
c. Biện pháp 3: Phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua các hoạt động chơi tập 
có chủ định.
* Hoạt động phát triển nhận thức: 
- Hoạt động phát triển nhận thức là hoạt động vô cùng quan trọng trong việc cung 
cấp từ mới về sự vật hiện tượng xung quanh trẻ, phát triển nhận thức của trẻ từ đó 
trẻ mới có những kinh nghiệm, trải nghiệm tốt cho bản thân. Tuy nhiên trẻ ở lứa 
tuổi 24-36 tháng tuổi, bộ máy phát âm còn chưa chuẩn nên trẻ rất hay nói ngọng, 
nói thiếu từ, nói không đủ câu. Chính vì vậy ở hoạt động nhận thức đòi hỏi giáo 
viên phải có sự chuẩn bị thật tốt về đồ dùng trực quan , hình ảnh minh họa phải 
to, rõ nét, dễ nhìn và thu hút sự chú ý của trẻ, đặc biệt tôi luôn ưu tiên sử dụng 
những vật thật phù hợp và những đồ dùng tự làm gần gũi với trẻ, giúp trẻ có những 
trải nghiệm thực tế, phát triển ngôn ngữ một cách tích cực. Song song với đồ dùng 
là hệ thống câu hỏi phải ngắn gọn, dễ hiểu và thật gần gũi với trẻ.
 VD: Khi dạy nhận biết đặc điểm nổi bật của quả cam - quả chuối tôi sẽ chuẩn 
bị một quả cam - quả chuối thật cho trẻ chơi đầu giờ. Việc chuẩn bị một quả cam 
- quả chuối thật đã gây sự chú ý của trẻ ngay từ đầu, kích thích trẻ nói nhiều và 
lôi cuốn trẻ vào bài học. Sau đó tôi tặng mỗi trẻ một quả cam - quả chuối được 
khâu bằng dạ, việc được cầm, sờ, nhìn, phát âm các bộ phận và đặc điểm của quả 
cam - quả chuối giúp trẻ trải nghiệm hết các giác quan, từ đó phát triển ngôn ngữ 
cho trẻ. Sau đó là hệ thống câu hỏi từ dễ đến khó, ngắn gọn dễ hiểu rèn cho trẻ kỹ 
năng trả lời và sửa lỗi phát âm chưa chuẩn cho trẻ. 9
* Hoạt động làm quen văn học:
 - Hoạt động này không chỉ cung cấp cho trẻ những từ mới mà còn phát triển khả 
năng nghe cho trẻ, luyện kỹ năng phát âm chuẩn xác , không ngọng và kĩ năng 
nói mạch lạc cho trẻ, cao hơn nữa là giúp trẻ thể hiện được ngữ điệu giọng phù 
hợp nội dung, hoàn cảnh giao tiếp. Vậy để đạt được mục đích trên với tất cả những 
bài thơ, câu chuyện tôi định cho trẻ làm quen tôi đều lựa chọn để phù hợp với độ 
tuổi và phải đảm bảo các yêu cầu:
+ Đồ dùng minh họa phải đảm bảo tính thẩm mĩ, an toàn và dễ sử dụng.
+ Tranh minh họa phải là tranh có hình ảnh to, rõ nét, sát với nội dung bài thơ, 
câu chuyện. 
+ Bản thân giáo viên phải hiểu rõ nội dung bài thơ, câu chuyện và thuộc thơ, thuộc 
truyện, có giọng đọc chuẩn, diễn cảm, thể hiện đúng ngữ điệu giọng cũng như tính 
cách của nhân vật trong thơ truyện.
 VD: Trong truyện “Quả trứng”, ngoài việc giúp trẻ thể hiện ngữ điệu, sắc thái 
tình cảm của các nhân vật trong truyện tôi còn sửa sai những từ trẻ hay nói ngọng 
để giúp trẻ phát âm chuẩn và động viên những trẻ nhút nhát mạnh dạn hơn khi trả 
lời.
+ Trẻ hay nói: quả trứng thành quả ứng
+ Bác gà trống thành bác gà ống
+ Bác Lợn thành bác ợn
+ Chú Chó đốm thành chú chó ốm
 - Mỗi khi trẻ nói sai tôi sẽ sửa sai luôn cho trẻ bằng cách:tôi nói mẫu cho trẻ nghe 
1-2 lần sau đó yêu cầu trẻ nói theo.
- Thể hiện sắc thái, ngữ điệu nhân vật sẽ cuốn hút rất nhiều trẻ tham gia đặc biệt 
cả những trẻ nhút nhát qua đó cũng mạnh dạn hơn. Đối với những trẻ đó tôi luôn 
động viên và khích lệ kịp thời.
- Tôi cho trẻ thể hiện ngữ điệu của các nhân vật: bác gà trống thì kêu thật to, bác 
lợn thì ngó nghiêng quả trứng, còn chú chó đốm thì chạy lại hít hít quả 
trứngChú vịt nó đầu ra kêu Vít Vít 11
* Hoạt động phát triển vận động:
- Để kích thích trẻ nói một cách tự giác, chủ động và hứng thú trong hoạt động 
phát triển vận động, tôi luôn nghiên cứu và tìm tòi những bài tập phát triển chung 
, bài vận động cơ bản có lời dẫn tập thật dễ thương, thu hút trẻ, nội dung bài tập 
phù hợp với khả năng của trẻ.
 VD: Với vận động “Đi trong đường hẹp”, tôi sẽ chuẩn bị con đường hẹp bằng 
hoa hoặc bằng những vỏ hộp sữa của trẻ, trước tiên tôi sẽ giới thiệu tên vận động, 
giới thiệu con đường hẹp, cô sẽ hỏi và trẻ sẽ trả lời, với bài tập phát triển chung 
tôi sẽ chọn những bài hát có vận động minh họa vui vẻ, dễ thực hiện cho trẻ vừa 
tập vừa hát từ đó phát triển ngôn ngữ cho trẻ.
* Hoạt động âm nhạc:
 - Đối với hoạt động âm nhạc trẻ được tiếp xúc với nhiều đồ vật (trống, phách tre, 
mõ, xắc xô.với nhiều chất liệu khác nhau) trẻ được học những giai điệu vui tươi 
kết hợp với các loại vận động theo bài hát một cách nhịp nhàng. Để làm được như 
vậy đó là nhờ sự hiểu biết, kỹ năng, nhất là bằng sự giao tiếp bằng ngôn ngữ của 
trẻ được tích lũy và lĩnh hội, phát triển tính nghệ thuật, giúp trẻ yêu âm nhạc.
- Qua những giờ học hát, vận động theo nhạc trẻ đã biết sử dụng ngôn ngữ có mục 
đích, biết dùng ngôn ngữ và động tác cơ bản để miêu tả những hình ảnh đẹp của 
bài hát.
Vd: Vận động theo nhạc bài hát “Ồ sao bé không lắc”
+ Câu đầu tiên: Đưa tay ra nào, nắm lấy cái tai, lắc lư cái đầu, lắc lư cái đầu. Ồ 
sao bé không lắc, ồ sao bé không lắc? (Trẻ đưa 2 tay ra phía trước ,rồi 2 tay nắm 
vào tai, cái đầu thì lắc sang hai bên. Sau đó từng tay đưa ra phía trước và xua tay)
+ Câu thứ 2: Đưa tay ra nào, nắm lấy cái eo, lắc lư cái mình, lắc lư cái mình. Ồ 
sao bé không lắc, ồ sao bé không lắc? (Trẻ đưa 2 tay ra phía trước, rồi 2 tay nắm 
vào eo, lắc sang hai bên. Sau đó từng tay đưa ra phía trước và xua tay)
+ Câu thứ 3: Đưa tay ra nào, nắm lấy cái chân, lắc lư cái đùi, lắc lư cái đùi. Ồ sao 
bé không lắc, ồ sao bé không lắc? (Trẻ đưa 2 tay ra phía trước, rồi 2 tay nắm vào 
chân, lắc sang hai bên. Sau đó từng tay đưa ra phía trước và xua tay)