Sáng kiến kinh nghiệm Một số dạng bài tập nhằm nâng cao hiệu quả dạy kiểu câu kể cho học sinh Lớp 3

 BÁO CÁO
 MỘT SỐ DẠNG BÀI TẬP GÓP PHẦN NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG 
 GIẢNG DẠY KIỂU CÂU KỂ AI LÀM GÌ?
 Họ và tên: .....
 Chức vụ: giáo viên
 Đơn vị: Trường Tiểu học ...
 I.THỰC TRẠNG
 Ở lớp 3 các em được học ba mẫu câu cơ bản, đó là kiểu câu: Ai là gì? Ai 
làm gì? và Ai thế nào? Mỗi mẫu câu có một chức năng, cấu trúc riêng. Nhiệm vụ 
của người giáo viên phải hướng dẫn học sinh phân biệt, nhận biết được ba kiểu câu 
đó. Tuy nhiên, trong quá trình giảng dạy, dự giờ, tôi nhận thấy, đại đa số giáo viên 
chỉ hướng dẫn học sinh đặt câu đúng mẫu mà chưa thật sự chú trọng đến việc xác 
định các đặc điểm nổi bật, khác biệt của mỗi kiểu câu. Chưa coi trọng đến việc cho 
học sinh so sánh giữa các mẫu câu đã học với mẫu câu mới. Về phía học sinh, mặc 
dù các em đã được học, hiểu và thực hành theo cấu trúc của từng mẫu câu, nhưng 
các em vẫn còn nhầm lẫn khi sử dụng ba mẫu câu đó khi làm bài tập. Các em còn 
lúng túng khi xác định các bộ phận câu.
 Đứng trước thực trạng đó, tôi đã sưu tầm và đưa ra “Một số dạng bài tập 
nhằm nâng cao hiệu quả dạy kiểu câu kể cho học sinh lớp 3”. Trong cuộc thi 
hôm nay, tôi xin trình bày " Một số dạng bài tập nhằm nâng cao hiệu quả dạy 
kiểu câu kể Ai làm gì?"
 II. CÁC BIỆN PHÁP CỤ THỂ
 Để giúp các em nắm chắc kiến thức về kiểu Câu kể Ai làm gì?, ngoài bài tập 
trong sách giáo khoa tôi sưu tầm thêm, đưa ra một số dạng bài tập từ dễ đến khó để 
giáo viên tham khảo như sau:
 1. Dạng 1: Đặt câu theo mẫu Ai làm gì?
 1.1. Đặt câu theo mô hình
 Ví dụ: Đặt câu kiểu Ai làm gì? theo mô hình sau:
 Ai ( cái gì, con gì) Làm gì?
 Mẹ em đang nấu cơm.
 .................................................. ....................................................
 Tôi hướng dẫn học sinh làm bài này như sau:
 - Phân tích yêu cầu: Bài tập yêu cầu gì ? Mô hình cho có mấy cột? 
 - Nội dung cột thứ nhất ghi gì? Nội dung cột thứ 2 ghi gì?
 1 A B
 Chú chim đung đưa từng chiếc lá 
 Chị bàng đang làm bài
 Bạn Mai hót trên cành cây 
 Bài tập này rất đơn giản vì vế A đều là những từ chỉ sự vật, vế B là những từ 
chỉ hoạt động, trạng thái của sự vật bên vế A.
 Tôi hướng dẫn học sinh dựa vào căn cứ 3 để làm bài, xác định đúng về 
nghĩa. Các sự vật có hoạt động phù hợp là được.
 VD: Khi hướng dẫn học sinh làm bài tôi đưa ra một số gợi ý:
 - Chị bàng làm gì? (đung đưa từng chiếc lá) cách nối đúng là (Chị 
bàng đung đưa từng chiếc lá)
 - Chú chim làm gì? (Chú chim hót trên cành cây)
 - Ai đang làm bài? (Bạn Mai) hoặc Bạn Mai làm gì?
 Từ đó học sinh có thể làm bài tốt và có đáp án đúng như sau
 A B
 đung đưa từng chiếc lá
 Chú chim 
 Chị bàng đang làm bài
 Bạn Mai hót trên cành cây
 Lưu ý: Khi làm bài học sinh cần dùng phương pháp thử chọn, hiểu được cấu 
tạo của câu kiểu Ai làm gì? Và câu phải hợp nghĩa với chủ thể ở cột A để chọn từ 
ngữ ở cột B cho phù hợp.
 3. Dạng 3: Tìm bộ phận của câu
 Ví dụ: Gạch một gạch dưới bộ phận trả lời câu hỏi Ai( cái gì, con gì)?, gạch 
hai gạch dưới bộ phận trả lời câu hỏi làm gì?trong câu sau:
 Mấy chú gà đang mải mê nhặt thóc.
 3 Giáo viên hướng dẫn học sinh xác định bộ phận in đậm là những từ chỉ gì 
(chỉ sự vật hay chỉ hoạt động của sự vật)? Dựa vào căn cứ để đặt câu hỏi: Những 
từ chỉ sự vật là bộ phận trả lời câu hỏi Ai? Những từ chỉ hoạt động của sự vật là bộ 
phận trả lời câu hỏi làm gì?
 Khi đặt câu hỏi ta có thể thay từ chỉ sự vật bằng Ai (con gì, cái gì) và có thể 
thay những từ chỉ hoạt động của sự vật bằng làm gì? Phần còn lại ta giữ nguyên
 Trong ví dụ trên :
 Từ ngữ nào được in đậm trong câu? (Chúng em)
 Từ “chúng em” là từ chỉ gì? (chỉ người)
 Vậy ta thay bằng câu hỏi nào? (những ai)
 Học sinh đặt câu đúng: Những ai đang tập thể dục?
 Ví dụ 2: Đặt câu hỏi cho bộ phận câu trả lời câu hỏi Ai (con gì)?
 Hãy đặt câu hỏi cho bộ phận trả lời câu hỏi Ai (con gì)? trong câu sau:
 Ngoài sân, chú mèo đang sưởi ấm.
 Ở dạng bài tập giáo viên cần hướng dẫn học sinh đọc kĩ đề trước khi làm 
bài, xác định bộ phận trả lời câu hỏi Ai? đó là những từ chỉ sự vật nào? Dựa vào 
những căn cứ và lưu ý nhận dạng mẫu câu để xác định từng bộ phận trong câu để 
làm bài.
 Nếu là từ: - chỉ người thì thay bằng Ai? 
 - chỉ con vật thay bằng Con gì? 
 Bộ phận còn lại giữ nguyên. Lưu ý đầu câu viết hoa, cuối câu ghi dấu hỏi 
chấm.
 Ví dụ 3: Đặt câu hỏi cho bộ phận câu trả lời câu hỏi làm gì?
 Hãy đặt câu hỏi cho bộ phận trả lời câu hỏi làm gì? trong câu sau:
 Đàn gà đang mải đi kiếm mồi.
 Với bài tập này giáo viên cũng hướng dẫn học sinh đọc kĩ yêu cầu của bài, 
dựa vào kiến thức đã học xác định bộ phận câu trả lời câu hỏi làm gì? là những từ 
chỉ hoạt động, trạng thái, cụ thể là những từ nào để thay thế nó bằng: làm gì, phần 
còn lại giữ nguyên.
 6. Dạng 6: Điền bộ phận còn thiếu thích hợp vào chỗ chấm để được câu 
kiểu Ai làm gì?
 Ở dạng này tôi hướng dẫn học sinh quan sát, nhận xét xem bộ phận đã cho là 
bộ phận trả lời câu hỏi nào? Bộ phận cần điền là bộ phận trả lời câu hỏi nào? sau 
đó áp dụng những căn cứ sau sau để làm bài.
 5 Câu kiểu Ai làm gì? có một bộ phận trả lời câu hỏi Ai? bộ phận kia trả lời 
câu hỏi ( làm gì?) - Là những từ chỉ hoạt động của người, vật hay sự vật được nhân 
hóa. Còn câu kiểu Ai là gì? có một bộ phận trả lời câu hỏi Ai? và bộ phận kia trả 
lời câu hỏi (là gì?) 
 + Về tác dụng:
 Câu kiểu Ai làm gì? dùng để làm gì? (tả hoạt động của người, con vật hay sự 
vật được nhân hóa) còn câu kiểu Ai là gì? dùng để làm gì? (Giới thiệu, nhận xét về 
sự vật được nhắc đến trong câu). Giáo viên có thể hệ thống như sau ::
 Giống Khác
 Cùng có bộ phận - Câu Ai làm gì? có bộ phận trả lời câu hỏi 
 trả lời câu hỏi Ai? làm gì? (là những từ, cụm từ chỉ hoạt động, 
 (là những từ chỉ sự của sự vật được nói đến). Còn câu Ai là gì? 
 Cấu tạo: vật) có bộ phận trả lời câu hỏi Là gì ? (là những 
 từ, cụm từ chỉ sự vật)
 Câu Ai làm gì? dùng để tả hoạt động của 
 Tác dụng người, con vật hay sự vật được nhân hóa 
 còn câu kiểu Ai là gì? dùng để giới thiệu, 
 nhận xét về sự vật được nhắc đến trong câu.
 Ví dụ 2: 
 a) Đặt một câu theo mẫu Ai thế nào? và một câu theo mẫu Ai làm gì ?
 b) So sánh sự giống và khác nhau giữa hai kiểu câu trên.
 Với cách hướng dẫn tương tự như bài tập 1 học sinh có thể làm bài như sau: 
 a) Câu theo mẫu Ai thế nào? là: Chú mèo mướp có bộ lông mượt như tơ.
 Câu theo mẫu Ai làm gì? là: Bác sĩ đang khám bệnh cho bệnh nhân.
 b) Sự giống và khác nhau giữa hai kiểu câu Ai thế nào? và Ai làm gì ? là:
 Giống Khác
 Cùng có bộ - Câu kiểu Ai thế nào? có bộ phận trả lời câu hỏi 
 phận trả lời câu thế nào? (là những từ, cụm từ chỉ đặc điểm, tính 
 hỏi Ai? (là chất, trạng thái của sự vật được nói đến trong 
 Cấu tạo: những từ chỉ sự câu)
 vật) - Còn câu kiểu Ai làm gì? có bộ phận trả lời câu 
 hỏi làm gì? (là những từ chỉ hoạt động của sự vật 
 được nói đến trong câu). 
 Câu kiểu Ai thế nào? dùng để đánh giá, miêu tả 
 Tác dụng sự vật trong câu.
 7 Trên đây là một số dạng bài tập về câu kiểu Ai làm gì? mà tôi đã triển khai, 
áp dụng nhằm giúp giáo viên và học sinh học tốt về câu kiểu Ai làm gì? Tùy theo 
nội dung và yêu cầu của từng dạng bài tập mà giáo viên có thể điều chỉnh nội dung 
dạy học sao cho phù hợp với đối tượng học sinh lớp mình nhằm nâng cao hiệu quả 
việc học kiểu câu Ai làm gì? Với bất cứ dạng bài tập nào trong phân môn Luyện từ 
và câu, đòi hỏi người giáo viên cần nắm chắc kiến thức để hướng dẫn học sinh 
thực hành một cách chủ động, tích cực. 
 Với kinh nghiệm nhỏ của bản thân chắc chắn không tránh khỏi những khiếm 
khuyết, tôi rất mong được sự trao đổi, góp ý của ban giám khảo, bạn bè đồng 
nghiệp để việc nâng cao chất lượng giảng dạy câu kiểu Ai làm gì? nói riêng và 
phân môn Luyện từ và câu nói chung những năm sau đạt hiệu quả cao hơn nữa.
 Tôi xin chân thành cảm ơn!
 Người viết báo cáo
 9