Sáng kiến kinh nghiệm Đổi mới phương pháp giáo dục trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi: Hoạt động khám phá khoa học

 “Đổi mới phương pháp giáo dục trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi: Hoạt động khám phá khoa học”.
 A. ĐẶT VẤN ĐỀ:
Trẻ mẫu giáo “chơi mà học, học mà chơi”. Trẻ rất hiếu động, tò mò, ham muốn học hỏi, tìm hiểu thế giới xung quanh. Trong khi chơi, trẻ thực sự học để lĩnh hội các khái niệm ban đầu hoặc các tri thức tiền khoa học. Qua đó hình thành bước đầu của phẩm chất đạo đức, khuyến khích việc khám phá khoa học.
Khám phá khoa học là phương tiện để giao tiếp và làm quen với môi trường xung quanh, để giao lưu và bày tỏ nguyện vọng của mình hình thành và nhận thức sự vật, hiện tượng xung quanh mà giáo dục thái độ ứng xử đúng đắn với thiên nhiên, với xã hội cho trẻ. 
Thông qua môn học này hình thành cho trẻ kỉ năng quan sát, tư duy, phân tích tổng hợp khái quát. Khám phá khoa học với trẻ mầm non là quá trình tham gia các hoạt động thăm dò, tìm hiểu thế giới tự nhiên qua đó giúp trẻ được hoạt động và tự phục vụ bản thân. Những công việc đó có thể sẽ là bài học trải nghiệm tốt cho trẻ về khoa học. Do đó, tôi nhận thức được tầm quan trọng của hoạt động khám phá khoa học, tôi đã nghiên cứu, tìm tòi làm sao để trẻ tìm hiểu, tò mò với thế giới tự nhiên một cách thích thú và say mê. Bản thân tôi đã trau dồi, học hỏi các đồng nghiệp, đặc biệt là các đồng chí có nhiều kinh nghiệm thông qua các buổi học chuyên đề, họp chuyên môn, dự giờ và tham khảo tài liệu để tìm ra phương pháp tốt nhất, giúp trẻ khám phá khoa học đạt được hiệu quả cao. Chính vì thế mà tôi đã chọn đề tài này: “Đổi mới phương pháp giáo dục trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi: Hoạt động khám phá khoa học”.
 B. NỘI DUNG
I. THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ:
Đặc điểm tình hình
 Trường Mầm Non Hương Sen là trường thuộc vùng sâu, thuộc ấp 19, xã Phong Thạnh, Thị xã Giá Rai, tỉnh Bạc Liêu. Tôi được phân công chủ nhiệm lớp Chồi 3, sĩ số có 33 cháu. Theo tình hình của lớp, tôi có một số thuận lợi và khó khăn sau:
2. Thuận lợi, khó khăn:
a. Thuận lợi:
Được sự quan tâm của Phòng Giáo Dục – Đào Tạo và Ban Giám Hiệu nhà trường thường xuyên tổ chức các buổi chuyên đề, thao giảng thảo luận, trao đổi về việc tổ chức hoạt động cho trẻ khám phá khoa học.
Các giáo viên trong trường nhiệt tình, luôn giúp đỡ lẩn nhau trong công tác.
Bản thân luôn yêu nghề, mến trẻ, ham học hỏi nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ.
Nhà trường có cơ sở vật chất, đồ dùng, đồ chơi và tài liệu tham khảo đảm bảo cơ bản cho việc chăm sóc giáo dục trẻ.
Được sự tín nhiệm và tin cậy của bậc phụ huynh. Nhiệt tình trong công tác phối hợp chăm sóc giáo dục trẻ.
Các cháu ở lớp đa số mạnh dạn và thích tham gia vào hoạt động khám phá khoa học.
b. Khó khăn:
Bên cạnh những thuận lợi còn rất nhiều khó khăn mà tôi gặp phải trong quá trình tổ chức hoạt động khám phá khoa học cho trẻ.
Do lớp có vài cháu chưa học qua lớp nhóm mầm nên sự phát triển của trẻ không đồng đều, cháu chưa mạnh dạn, còn thụ động, chưa say mê khám phá thế giới thiên nhiên nên vì vậy tôi đã mạnh dạn chọn đề tài này nhằm khắc phục dần tình trạng thụ động trong lớp, để tất cả trẻ cùng nhau khám phá khoa học.
Đồ dùng hoạt động khám phá khoa học chưa phong phú như tranh ảnh, vật thật, mô hình  để trẻ quan sát.
Góc thiên nhiên còn nghèo, ít cây xanh, các loại cây chưa phong phú.
Do gia đình các cháu đa số nghèo, ở vùng nông thôn cha mẹ làm mướn, nên phụ huynh không có nhiều thời gian để giúp các cháu tìm tòi và khám phá xung quanh.
Do ở lớp không có kinh phí nên không có điều kiện để cho trẻ được đi quan sát, tham quan những khu vui chơi, những khu vườn 
II. BIỆN PHÁP THỰC HIỆN GIÁO DỤC TRẺ MẪU GIÁO 4-5 TUỔI HOẠT ĐỘNG LÀM QUEN MÔI TRƯỜNG XUNG QUANH.
Xây dựng môi trường hoạt động
Tôi luôn chuẩn bị một không gian thoáng mát, trang trí lớp tạo môi trường học thoải mái cho trẻ, kích thích trẻ hoạt động tích cực hơn.
Rèn luyện cho trẻ tính mạnh dạn trả lời các câu hỏi của cô khi đi dạo ngoài trời, hay trên tiết học, ở mọi lúc mọi nơi, hoạt động ngoài giờ, giờ đón, trả trẻ
Với hoạt động ngoài trời cô có thể cho trẻ quan sát các bức tranh trên tường, xung quanh sân trường liên quan đến chủ đề trẻ đang học.
Với giờ đón, trả trẻ, tôi có thể trao đổi với phụ huynh về việc chăm sóc giáo dục trẻ ở lớp để phụ huynh phối hợp cùng cô giáo dạy trẻ tìm hiểu những sự vật, hiện tượng xung quanh mình.
Tôi còn sử dụng các nguyên vật liệu sẵn có để làm đồ dùng tại các góc chơi, góc thiên nhiên.
VD: như các vỏ hộp để làm xe cho trẻ chơi với chủ đề phương tiện giao thông, các vỏ sò, vỏ ốc, các vỏ chai.
Tôi còn sử dụng những vật sống, vật thật cho trẻ dể tìm hiểu như: bể cá hay vỏ chai, vỏ sò đối với chủ đề động vật sống dưới nước hay các con vật nuôi như: chim, thỏ.Đối với chủ đề thực vật tôi tìm các loại cây, hạt giống, bình gieo hạt hay các bộ sưu tập của trẻ như: hoa, lá
2. Bổ sung đồ dùng đồ chơi:
Được nhà trường cấp cho tranh dạy môi trường xung quanh, lô tô các loạiNgoài ra tôi còn tự làm đồ dùng phục vụ tiết dạy, các loại tranh ảnh, hình ảnh, các con vật, cây cỏ, hoa lásưu tầm tranh có hình ảnh đẹp sử dụng trong việc cho trẻ làm quen với MTXQ. Tận dụng các hình ảnh ở lốc lịch, bìa ảnh củvừa trang trí lớp, vừa làm đồ dùng đồ chơi.
Để cho trẻ tự làm một sản phẩm như tranh vẽ về các con vật, cỏ cây, hoa lá hoặc các sản phẩm nặn những đồ vật xung quanh, các sản phẩm tạo hình, tranh từ những phế liệu, cô và trẻ cùng làm để thể hiện vốn hiểu biết phong phú của trẻ về MTXQ.
Sưu tầm những câu ca dao, tục ngũ, đồng dao để làm phong phú vốn hiểu biết về môi trường xung quanh của trẻ.
3. Xây dựng góc “Bé với thiên nhiên”:
Góc thiên nhiên là nơi dành cho các hoạt động chăm sóc cây cối: Nhặt cỏ, bắt sâu, tưới nước, ngoài ra còn là nơi tìm đọc các loại sách về thiên nhiên, các tranh ảnh về thế giới tự nhiên.
Tôi xây dựng góc thiên nhiên có các cây xanh như: hoa lan....
VD: Tôi vận động phụ huynh đem những cây có sẵn ở nhà để làm phong phú góc thiên nhiên.
Tôi còn sưu tầm các tranh, lô tô được phân loại để ở giá vừa dễ lấy, dễ tìm.
4. Làm giàu vốn hiểu biết về môi trường xung quanh:
Biểu tượng về thế giới xung quanh đã đến với trẻ qua nhiều hình thức:
Câu đố, bài hát, ca dao, tục ngữ, đồng dao, tranh ảnh, đồ vật, vật thật. Giúp trẻ không bị nhàm chán, lại dễ tiếp thu để trẻ ghi nhớ và chính xác hoá thành biểu tượng của mình.
VD: - Cho trẻ làm quen với một số loại quả, tôi cho trẻ đọc thuộc bài vè về quả.
Cho trẻ làm quen với con cá, tôi đọc câu đố:
 “ Con gì có vẩy có vây
Không đi trên cạn mà đi dưới hồ”
Trẻ trả lời đó là con cá, nhưng trẻ còn biết thêm về đặc điểm của con cá, có vẩy, có vây và biết môi trường sống của cá.
Ngoài ra tôi còn dùng cách khác để vào bài cung cấp biểu tượng thế giới xung quanh cho trẻ, qua hình ảnh, mô hình, con vật thật.
VD: Với đề tài một số loại phương tiện giao thông, tôi sử dụng các loại xe bằng đồ chơi để xây dựng mô hình ngã tư đường phố cho trẻ quan sát. Ngoài ra tôi còn sử dùng nhiều hình thức khác để thu hút trẻ
5. Rèn trẻ thông qua tiết dạy:
Vì cho trẻ làm quen với MTXQ, nên trong mỗi tiết với mỗi vật mẫu, hay tranh ảnh, tôi đều cho trẻ quan sát kỹ, cho trẻ đề ra nhiều ý kiến nhận xét để tìm ra đầy đủ và chính xác đặc điểm vật mẫu, tranh ảnh.
Trong tiết dạy môi trường xung quanh tôi lồng ghép tích hợp các môn học khác như: Toán, âm nhạc, tạo hình, văn học, để trẻ thêm hứng thú, ghi nhớ tốt hơn, hiểu vấn đề sâu và rộng hơn.
VD: Dạy trẻ tìm hiểu về một số động vật sống trong gia đình, phần gợi mở tôi cho cháu hát “Thương con mèo”, các bước chuyển hoạt động tôi cho cháu đọc các bài thơ. 
Luôn xen kẽ lồng ghép âm nhạc giữa các phần chuyển tiếp trong tiết dạy để tiết dạy thêm hào hứng, sôi động.
Trong tiết dạy cũng kích thích khả năng sáng tạo nghệ thuật của trẻ bằng cách gắn hoặc dán để hoàn thiện bức tranh.
Tôi cũng thường xuyên tổ chức các trò chơi trong tiết học. Các trò chơi động, trò chơi tĩnh đan xen nhau để tạo hứng thú, tiết dạy vui hơn, trẻ thêm phần hoạt bát nhanh nhẹn.
Với mỗi hình ảnh cho trẻ làm quen đều có từ tương ứng ở dưới để dễ nhận biết được chữ cái mình đã học.
6. Nâng cao kỹ năng quan sát, so sánh và phân loại ở trẻ
Biết được kỹ năng và nghệ thuật dạy trẻ làm quen với MTXQ cho thật sáng tạo, bản thân nên khắc phục bằng cách: Thường xuyên học tập bạn bè đồng nghiệp, luyện tập giọng nói sao cho thật truyền cảm, tác phong dạy sao cho nhẹ nhàng, linh hoạt.
Về kiến thức phải nắm vững phương pháp dạy, cung cấp cho trẻ kiến thức dù đơn giản nhưng cũng phải thật chính xác.
Tận dụng mọi thời gian để tự rèn luyện mình , dù ở lớp hay ở nhà.
Sử dụng bộ tranh cho trẻ làm quen vơi MTXQ, theo nội dung từng bài theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm, theo từng chủ đề.
Luôn lắng nghe, tiếp thu ý kiến nhận xét, của BGH sau mỗi tiết dạy, để từ đó phát huy những mặt tốt, khắc phục những hạn chế.
+ Về cách tiến hành: Với mỗi bài tuỳ thuộc vào đối tượng cho trẻ làm quen, tìm những cách vào bài khác nhau để gây sự chú ý, tò mò của trẻ. Có thể dùng câu đố, bài hát để trẻ nhận biết đối tượng bằng tranh ảnh và đồ vật, vật thật và mô hình.
Trong hoạt động khác của trẻ, có thể cung cấp kiến thức cũ, tận dụng mọi lúc, mọi nơi để giáo dục trẻ.
Tôi cũng lồng ghép môi trường xung quanh vào các tiết học khác như: lồng ghép vào môn làm quen văn học
Trong hoạt động góc, trẻ được chơi ở góc thiên nhiên: trẻ tưới cây, nhặt lá, bắt sâu, xem sách về môi trường xung quanh. Đặc biệt trẻ được chơi nhiều đồ vật thật, khi được hoạt động nhiều với đồ vật thật, trẻ được nhìn, sờ, nắm, ngửi. Từ đó có hình ảnh trọn vẹn về những gì cho trẻ làm tranh từ nguyên liệu thiên nhiên như: hoa, lá ép khô, vỏ cây, cọng rơm, vỏ thuỷ sản,
Qua các buổi dạo chơi, tham quan, hoạt động ngoài trời, dã ngoại. khi trẻ quan sát tôi hướng trẻ sử dụng mọi giác quan để trẻ có thể chỉ ra trọn vẹn đối tượng đó.
Trẻ được quan sát kỹ, có được đầy đủ các đặc điểm của đối tượng nên trẻ so sánh rất tốt và phân loại rất nhanh.
Dạo chơi tham quan hoạt động ngoài trời, không những để trẻ khám phá thế giới xung quanh mình mà còn giáo dục tình yêu thiên nhiên, ý thức bảo vệ môi trường. Cũng luôn chú ý kiến thức xã hội với trẻ về công việc của mỗi người, về mối quan hệ giữa con người với nhau, đặc biệt là giáo dục ATGT với trẻ tạo cho trẻ thói quen và ý thức khi tham gia giao thông. Với trẻ mặc dù kiến thức rất đơn giản. Đi trên đường không chạy, không nô đùa, đi bên tay phải, hoặc là nhìn những tín hiệu giao thông.
7. Kết hợp với phụ huynh về phương pháp CSGD trẻ và giáo dục trẻ bảo vệ môi trường.
Đối với trẻ mầm non dễ nhớ lại dễ quên, nếu không được luyện tập thường xuyên thì sao ngày nghỉ sẽ quên lời cô daỵ.
Vì thế, thường xuyên trao đổi với phụ huynh vào giờ đón trả trẻ để hiểu được tính cách trẻ và để phụ huynh luyện thêm cho trẻ.
Động viên các cháu không chỉ biết bảo vệ môi trường xung quanh mà còn giữ gìn, giúp đỡ cha mẹ những công việc vệ sinh nhỏ. Giáo dục trẻ mọi lúc mọi nơi, hàng ngày, trên các hoạt động: hoạt động ngoài trời, hoạt động góc, hoạt động vui chơigiáo dục trẻ bảo vệ cây xanh, không ngắt hoa bẻ cành, giáo dục trẻ giữ gìn nguồn nước sạch, giữ gìn vệ sinh thân thể, vệ sinh nơi công cộng: sân trường, công viên, đường phố.
Trao đổi với phụ huynh mua cho trẻ những quyển tranh về con vật, cây cỏ phù hợp với lứa tuổi. Trẻ được làm quen với hình ảnh, với chữ viết.
Việc kết hợp giữa gia đình và cô giáo là không thể thiếu được, giúp trẻ luyện tập nhiều hơn, từ đó có được vốn kiến thức về thiên nhiên, về xã hội phong phú và đa dạng hơn. Vì trẻ ở môi trường là nông thôn, nên ở nhà trẻ được tiếp xúc với nhiều thiên nhiên, cỏ cây hoa lá rất nhiều, được cha mẹ thường xuyên cung cấp và củng cố những gì đã có thì hiệu quả việc cho trẻ làm quen với môi trường xung quanh là rất cao.
III. KẾT QUẢ VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM:
1. Kết quả đạt được
* Qua tìm hiểu tâm sinh lý trẻ lứa tuổi này tôi đã tìm ra một số biện pháp để thay đổi thực trạng của lớp tôi và qua thời gian luyện tập tôi đã được một số kết quả như sau:
- Trẻ không còn thụ động và mạnh dạn hơn trước
- 85% trẻ thích thú tham gia vào các hoạt động khám phá khoa học
- Đa số trẻ hứng thú và tích cực tham gia giúp tiết học sinh động hấp dẫn không nhàm chán.
- Trẻ có kỹ năng quan sát, so sánh, phân loại tốt, hiểu biết rộng về tự nhiên cũng như về xã hội.
2. Bài học kinh nghiệm
Giáo viên thật sự yêu nghề mến trẻ, có năng lực sư phạm, nắm chắc chuyên môn.
Có sự hiểu biết về kỹ năng dạy trẻ làm quen với môi trường xung quanh.
Có sự sáng tạo trong mỗi tiết dạy, luôn có sự đổi mới trong phương pháp dạy trẻ.
Thường xuyên rèn luyện bản thân, kỹ năng dạy, thao tác, rèn luyện giọng nói.
Đồ dùng dạy trẻ phong phú, sáng tạo hấp dẫn với trẻ.
Làm tốt công tác tuyên truyền với các bậc phụ huynh. 
Luôn tạo được môi trường học mà chơi, chơi mà học.
Chú ý rèn trẻ ít nói, chậm hiểu có phương pháp hướng dẫn cụ thể.
Động viên kịp thời và giúp trẻ tập luyện thường xuyên.
C. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
I. Kết luận
Để tổ chức hoạt động khám phá khoa học cho trẻ mẫu giáo lứa tuổi 4-5 tuổi đạt kết quả tốt, tôi đã vận dụng và rút ra kết luận:
- Muốn tổ chức tốt hoạt động khám phá khoa học, trước hết cô giáo phải là người gợi mở hướng dẫn cho trẻ, đưa các tình huống để gây sự hứng thú cho trẻ và cho trẻ được tự do trãi nghiệm.
- Môi trường và đồ dùng, đồ chơi là điều kiện để gây hứng thú cho trẻ và kích thích trẻ tìm tòi khám phá.
- Thường xuyên kết hợp với phụ huynh về quá trình chăm sóc nuôi dạy trẻ đạt kết quả tốt.
- Bản thân tôi cần phải tự giác rèn luyện trao đổi phẩm chất năng lực của người giáo viên, tận tâm với việc nuôi dạy trẻ.
 II. Kiến nghị
- Tăng cường trang thiết bị phục vụ dạy và học , các đồ dùng đồ chơi , xây dựng môi trường học tập đảm bảo tính xây dựng.
- Cô cần tạo môi trường để trẻ được gần gũi với thiên nhiên nhiều hơn.
- Quan tâm đời sống tinh thần đội ngũ giáo viên, bổ xung thêm đội ngũ giáo viên, vì phần lớn các giáo viên đều dạy tăng giờ, giáo viên chưa có nhiều thời gian đầu tư làm đồ dùng dạy học.
- Phòng giáo dục tạo điều kiện cho giáo viên nâng cao kinh nghiệm về môn môi trường xung quanh như học các lớp bồi dưỡng chuyên môn, tạo điều kiện cho giáo viên dự giờ nhiều hơn.
Trên đây là phương pháp đổi mới giáo dục trẻ Mẫu Giáo môn MTXQ 4-5 
tuổi, để nâng cao kỹ năng so sánh, quan sát, phân loại khi trẻ được làm quen với môi trường xung quanh. Tôi rất mong được sự đóng góp ý kiến của BGH và các đồng nghiệp để những giờ dạy môi trường xung quanh đạt kết quả cao.
XÁC NHẬN CỦA HỘI ĐỒNG XÉT DUYỆT SÁNG KIẾN, GIẢI PHÁP TRƯỜNG 
Phong Thạnh, ngày 15 tháng 10 năm 2019
 NGƯỜI VIẾT
 Nguyễn Thị Thanh