SKKN Biện pháp rèn kĩ năng giải toán có lời văn cho học sinh Lớp 2 theo bộ sách Chân trời sáng tạo

 1
 PHÒNG GD&ĐT ..........................
 TRƯỜNG TH ........................
 ----------  ----------
 BÁO CÁO BIỆN PHÁP 
“Rèn kĩ năng giải toán có lời văn cho 
 học sinh lớp 2 theo bộ sách 
 Chân trời sáng tạo”
 Người thực hiện:  3
 BÁO CÁO BIỆN PHÁP
 1. Tên báo cáo biện pháp: “Rèn kĩ năng giải toán có lời văn cho học sinh 
lớp 2 theo bộ sách Chân trời sáng tạo”
2. Tác giả:
- Họ và tên: Nam (nữ): Nam
- Trình độ chuyên môn: Đại học sư phạm
- Chức vụ, đơn vị công tác: Trường TH 
- Lớp chủ nhiệm: 
- Điện thoại: Email: @gmail.com
 5
2. Mục đích nghiên cứu
 - Tìm hiểu nội dung, chương trình và những phương pháp dùng để giảng 
dạy toán có lời văn.
 - Tìm hiểu những kỹ năng cơ bản cần trang bị để phục vụ việc giải toán có 
lời 
văn cho học sinh lớp 2.
 - Giúp học sinh luyện tập, củng cố, vận dụng các kiến thức và thao tác 
thực hành các kiến thức đã học; rèn luyện kỹ năng tính toán là bước tập dượt 
vận dụng kiến thức và rèn luyện kỹ năng thực hành vào thực tiễn.
 - Giúp học sinh từng bước phát triển năng lực tư duy, rèn luyện phương 
pháp và kỹ năng suy luận, khơi gợi và tập dượt khả năng quan sát, phỏng đoán, 
tìm tòi.
 - Rèn luyện cho học sinh những đức tính và phong cách làm việc của 
người lao động như: tư duy, cẩn thận, nhanh nhẹn, cụ thể.....
 - Khảo sát và hướng dẫn cụ thể một số bài toán giải, một số dạng toán có 
lời văn ở lớp 2, để từ đó đúc rút kinh nghiệm cho bản thân, và đề xuất một số ý 
kiến nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học giải toán có lời văn.
3. Đối tượng nghiên cứu
 - Đối tượng: Học sinh lớp 2, Trường Tiểu học.......
 - Thời gian nghiên cứu: Từ ..đến tháng ..
4. Phương pháp nghiên cứu
 a. Phương pháp quan sát: Nhận thức của trẻ từ 6 đến 11 tuổi còn mang 
tính cụ thể, gắn với các hình ảnh và hiện tượng cụ thể, trong khi đó kiến thức 
của môn Toán lại có tính trừu tượng và khái quát cao. Sử dụng phương pháp này 
giúp học sinh có chỗ dựa cho hoạt động tư duy, bổ sung vốn hiểu biết, phát triển 
tư duy trừu tượng. Đối với học sinh lớp 2, việc sử dụng đồ dùng trực quan nhiều 
hơn. Ví dụ: Khi dạy giải toán ở lớp 2, giáo viên có thể cho học sinh quan sát mô 
hình hoặc hình vẽ, sau đó hướng dẫn các em lập tóm tắt đề bài rồi mới đến bước 
chọn phép tính.
 b. Phương pháp điều tra, khảo sát: Điều tra, khảo sát khả năng giải toán có 
lời văn của học sinh khối lớp 2 Trường Tiểu học.......
 c. Phương pháp phân tích, đàm thoại: Đây là phương pháp cần thiết và 
thích hợp với học sinh ở tiểu học, rèn luyện cho học cách suy nghĩ, cách diễn đạt 
bằng lời, tạo niềm tin và khả năng học tập của từng học sinh. Để sử dụng tốt 
phương pháp này, giáo viên cần lựa chọn hệ thống câu hỏi chính xác và rõ ràng, 
nhờ thế mà học sinh có thể nắm được ngay nội dung kiến thức từ đầu và giúp 
các em dễ dàng trả lời các câu hỏi.
 d. Phương pháp thực hành và luyện tập: Sử dụng phương pháp này thực 
hành luyện tập kiến thức, kĩ năng giải toán từ đơn giản đến phức tạp. Trong quá 7
 Tổ chức cho học sinh hoạt động nắm vững các khái niệm toán học, cấu 
trúc phép tính, các thuật ngữ...(chuẩn bị cho học sinh giải toán).
 Tổ chức cho học sinh thực hiện giải toán.
 Tổ chức rèn kĩ năng giải toán.
 Rèn luyện năng lực khái quát hóa giải toán.
2. Thực trạng của vấn đề nghiên cứu
 Qua thực tế dạy học từ Trường Tiểu học, bằng việc dự giờ, thăm lớp, trao đổi 
giờ dạy và rút ra kinh nghiệm giờ dạy của các đồng nghiệp cho thấy.
1. Về phía giáo viên 
 Đa số giáo viên đã biết hướng dẫn cho học sinh nắm bắt được cách giải bài 
toán có lời văn theo các bước giải nhưng thống nhất theo một trình tự chặt chẽ, 
đôi lúc làm tắt, bỏ qua một số bước ( Ví dụ: không cho hoc sinh tóm tắt bài toán, 
không cho học sinh xác định dạng bài, kiểu bài...)
 Một bộ phận giáo viên chưa linh hoạt trong cách hướng dẫn học sinh giải bài 
toán, chưa biết cách hướng dẫn học sinh khai thác đề bài để định hướng cách 
làm bài
2. Về phía học sinh
 Học sinh tiểu học nói chung và học sinh lớp 2 nói riêng, đa số các em là thích 
học toán nhưng lại rất ngại những bài toán có lời văn vì đối với dạng bài này bắt 
buộc các em phải tư duy, trình bày nhiều hơn. Mặt khác, vì mới học lớp 2 nên 
vốn ngôn ngữ của các em còn hạn chế, đầu năm học có em còn đọc chưa thạo, 
có em đọc được nhưng còn chưa hiểu vì vậy khi giải các bài toán có lời văn, lời 
giải chưa gọn, có khi còn thiếu chính xác, chưa liên hệ được những điều đã biết, 
điều cần tìm trong bài để có phép tính đúng.
 Khảo sát chất lượng:
 Đầu năm, sau khi nhận lớp, tôi bắt tay ngay về tìm hiểu đối tượng học sinh, 
tôi nhận thấy lớp 2 các em có lực học khá đồng đều, nhưng đối với giải toán có 
lời văn các em vẫn còn hơi yếu:
Kết quả khảo sát đầu năm:
Sĩ số Hoàn thành tốt Hoàn thành Chưa hoàn thành
 SL TL SL TL SL TL
 47,6% 8 38% 3 14,4%
 Trong đó đối với bài toán giải:
 Số học sinh sai về lời giải là 5 em = 23,8%
 Số học sinh sai về phép tính là 8 em = 38%
 Số học sinh sai về đơn vị là 3 em = 14,4% 9
- Học sinh chưa biết cách tóm tắt bài toán.
- Học sinh không nắm vững câu hỏi của bài nên không xác định được dạng bài.
- Có học sinh không biết dựa vào câu hỏi để tìm lời giải.
- Có học sinh chưa nắm vững cách trình bày bài giải.
- Học sinh không có thói quen kiểm tra lại bài sau khi làm bài xong.
Khi hướng dẫn học sinh giải toán có lời văn, GV phải giúp học sinh tự mình tìm 
hiểu mối quan hệ giữa cái đã biết và cái cần tìm, mô tả quan hệ đó bằng tóm tắt 
bài toán, bằng câu lời giải, bằng phép tính cụ thể.
Xuất phát từ định hướng trên, khi dạy các bài toán có lời văn tôi tổ chức cho học 
sinh thực hiện các bước giải toán cụ thể như sau:
A. Các bước giải toán.
Bước 1. Đọc và tìm hiểu bài toán
Trong các bước giải toán theo tôi bước này là bước quan trọng nhất để giúp các 
em xác định được cách giải bài toán đó cụ thể như thế nào?
Bước này tập trung cao độ tư duy của học sinh để lập được mối tương quan giữa 
các đại lượng. Giáo viên là người giúp đỡ học sinh hiểu rõ một số từ quan trọng 
như “thêm, hơn, kém, bớt, gấp, chia,...”; “còn lại, có tất cả,...” Ở đây giáo viên 
giúp học sinh biết suy luận: Muốn tìm cái chưa biết thì phải dựa vào thông tin đã 
biết. Để làm được điều đó cần thực hiện qua các bước:
+ Đọc bài toán (đọc to, đọc nhỏ, đọc thầm, đọc bằng mắt).
+ Tìm hiểu một số từ, thuật ngữ quan trọng để hiểu nội dung, nắm được mối 
quan hệ giữa những điều đã biết và những điều cần tìm trong bài toán. Xác định 
được kiểu bài, dạng bài.
Thông thường đề bài của bài toán có lời văn bao gồm có 2 phần đó là: Điều đã 
biết; điều cần tìm. Giáo viên hướng dẫn cho học sinh nhận biết:
+ Điều đã biết thường bắt đầu bằng từ “ có”
+ Điều cần tìm thường bắt đầu bằng từ “ Hỏi” hay từ “ Tính”
Ngoài ra trong đề toán còn nêu ra mối quan hệ giữa điều đã biết và điều cần tìm. 
Vì vậy muốn tìm hiểu được đề của bài toán yêu cầu học sinh phải đọc kĩ đề bài 
(3 lần trở lên). Tìm hiểu xem bài toán cho biết những gì, bài toán hỏi gì? Liên hệ 
với những điều đã học để xác định dạng bài.
Ví dụ:
Bài tập 4 (Trang 68 - Toán lớp 2 Sách Chân trời sáng tạo) Lúc đầu trên xe có 12 
bạn, sau đó 3 bạn xuống xe. Hỏi trên xe còn bao nhiêu bạn? 11
 Đã xuống : 6 bạn
 Còn lại :.. bạn? 
* Tóm tắt bằng hồ sơ đoạn thẳng
Bài toán: (Trang 73 - Toán lớp 2 Sách Chân trời sáng tạo) Hà có 4 cái bút chì. 
Tín nhiều hơn Hà 1 cái bút chì. Hỏi Tín có mấy cái bút chì? 
Hướng dẫn HS cách tóm tắt bằng sơ đồ đoạn thẳng như sau:
Yêu cầu học sinh đọc thầm đề bài, dùng bút chì gạch một gạch dưới điều đã cho 
biết và 2 gạch dưới điều cần tìm.
 Sau đó tôi hỏi HS: Hà có bao nhiêu cái bút chì? (Hà có 4 cái bút chì), vậy ta 
biểu thị số bút chì bằng 1 đoạn thẳng.
Số bút chì của Hà như thế nào so với số bút chì của Tín? (Tín có nhiều hơn Nam 
1 cái bút chì).
Muốn biểu diễn số bút chì của Tín ta phải vẽ đoạn thẳng như thế nào? (Đoạn 
thẳng dài hơn đoạn thẳng biểu diễn số bút chì của Hà).
- Phần dài hơn đó tương ứng với bao nhiêu bút chì? (1 cái bút chì).
- GV vẽ tiếp đoạn thẳng biểu diễn số bút chì của Tín.
- Vậy bài toán hỏi gì? (Hỏi Tín có bao nhiêu cái bút ?).
Sau khi phân tích rõ ràng như trên tôi hướng dẫn học sinh vẽ tóm tắt:
* Cho học sinh diễn đạt bài toán thông qua tóm tắt: Cho HS dựa vào tóm tắt nêu 
lại vắn tắt nội dung của bài toán.
* Lập kế hoạch giải bài toán: Xác định trình tự giải bài toán: thông thường xuất 
phát từ câu hỏi của bài toán đi đến các yếu tố đã cho với yêu cầu bài toán phải 
tìm và tìm được đúng phép tính số học thích hợp. 13
Vì bài toán có lời văn của lớp 2 chỉ là những bài toán đơn nên tôi có một mẹo 
nhỏ giúp HS xác định đúng đơn vị bài toán đó là khi đọc câu hỏi sau từ: bao 
nhiêu hay từ mấy là từ gì thì đó chính là đơn vị của bài giải.
Bước 5. Thực hiện cách giải và trình bày bài giải
Đây là bước cụ thể, cụ thể hóa của quá trình tư duy trên, nó thể hiện rõ nét kỹ 
năng, kỹ xảo giải bài tập của học sinh, Học sinh dựa vào sơ đồ phân tích trên để 
viết bài giải, nó được chuyển dịch tư duy ngược lại khi phân tích.
- Thực hiện các phép tính đã xác định (có thể viết phép tính sau khi viết câu lời 
giải và thực hiện phép tính).
- Viết câu lời giải.
- Viết phép tính tương ứng.
- Viết đáp số.
- Tôi hướng dẫn học sinh trình bày bài giải vào vở ô li như sau:
+ Lùi vào 5 ô so với lề để viết Bài giải.
+ Viết câu lời giải cân đối với từ Bài giải (thường là lùi vào 2 ô so với lề).
+ Viết phép tính lùi vào 2 ô so với lời giải.
+ Viết đáp số lùi vào thẳng với từ bài giải.
Cách trình bày bài giải đối với học sinh lớp 2 cũng rất quan trọng. Giáo viên cần 
rèn cho học sinh có con mắt thẩm mĩ trong cách trình bày bài, rèn cho các em có 
thói quen trình bày bài khoa học và đẹp để sau này khi lên các lớp trên các em 
không còn lúng túng khi trình bày bài giải.
Bước 6. Kiểm tra bài giải
Kiểm tra số liệu, kiểm tra tóm tắt, kiểm tra phép tính, kiểm tra câu lời giải, kiểm 
tra kết quả cuối cùng có đúng với yêu cầu.
Tóm lại: Trong quá trình dạy dạng toán có lời văn, giáo viên cần lưu ý:
- Luôn luôn củng cố các bước giải toán. Vì nếu trong quá trình giải toán, học 
sinh không nắm được các bước giải một bài toán thì học sinh sẽ không có cách 
giải hay, nhanh nhất và đúng nhất.
- Giúp học sinh nắm vững, ghi nhớ được các bảng cộng, trừ, nhân, chia. để áp 
dụng vào phép tính trong bài toán có lời văn. Vì nếu không thuộc bảng cộng, 
trừ, nhân, chia. không biết cách tính nhẩm thì không tránh khỏi sai sót kết quả 
của bài toán.
B. Các ví dụ
Trong chương trình Toán 2 có các dạng toán giải sau:
• Giải các bài toán đơn về phép cộng và phép trừ.
• Bài toán về nhiều hơn, ít hơn một số đơn vị.