Sáng kiến kinh nghiệm Một số giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng thiết bị dạy học

Sáng kiến kinh nghiệm
Một số giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng thiết bị dạy học 
I. Đặt vấn đề 
 “Mục tiêu của giáo dục là đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức sống khoẻ, thẩm mỹ và nghề nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và CNXH, hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực của công dân, đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc” (Điều 2- Luật GD).
Muốn thực hiện hiện tốt mục tiêu giáo dục thì “Hoạt động giáo dục phải thực hiện theo nguyên lý học đi đôi với hành, giáo dục kết hợp với lao động sản xuất, lý luận gắn liền với thực tiễn”( Điều 3 - khoản 2- Luật giáo dục), “Phương pháp giáo dục phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo của người học”(Điều 4- khoản 2- Luật giáo dục).
THCS là bậc học nằm trong hệ thống giáo dục quốc dân nên mục tiêu giáo dục nguyên lý giáo dục và phương pháp giáo dục đã được quy định trong luật giáo dục.
Chất lượng của TBDH trước hết phải thể hiện ở chỗ mức độ góp phần thực hiện mục tiêu GD và ĐT nói chung, mục tiêu giáo dục THCS nói riêng, phù hợp với các hình thức và phương pháp dạy học ở bậc THCS và các môn học. Việc sử dụng TBDH đạt hiệu quả cao góp phần rất lớn trong việc nâng cao chất lượng giáo dục.
 Trong điều lệ trường THCS đã quy định: “Trường THCS phải được trang bị đủ TBDH trong giảng dạy và học tập theo quy định của BGD-ĐT. Giáo viên có trách nhiệm sử dụng TBDH theo đúng các yêu cầu về nội dung và phương pháp được quy định trong chương trình giáo dục.”
 	Muốn làm tốt công tác chỉ đạo nâng cao hiệu quả sử dụng TBDH trong nhà trường THCS, người cán bộ quản lý cần phải nắm vững các khái niệm về CSVC sư phạm, TBDH, quản lý TBDH, nắm vững vị trí, vai trò của TBDH trong quá trình dạy học nói chung và nhà trường THCS nói riêng. 
Là người cán bộ quản lí bản thân tôi luôn trăn trở làm thế nào để nâng cao hiệu quả của việc sử dụng TBDH. Hy vọng rằng thông qua các giải pháp đề ra góp phần giúp cho việc quản lí và sử dụng TBDH ở trường THCS có hiệu quả cao hơn.
II. Thực trạng về TBDH và công tác quản lý, sử dụng TBDH ở trường TH&THCS Kim Thuỷ.
1. Về cơ sở vật chất 
Trường TH&THCS Kim Thuỷ là một trường thuộc địa bàn miền núi, cơ sở vật chất trong những năm qua đã được nhà nước quan tâm đầu tư, song nhìn chung vẫn còn hạn chế. Trường gồm có 20 phòng học được phân bố ở 8 khu vực, trong đó bậc THCS có 03 phòng kiên cố có đầy đủ bàn ghế đúng quy cách, đảm bảo cho học sinh học tập, Có bàn ghế cho GV và bảng chống loá. Mỗi phòng đều được trang bị, lắp đặt đầy đủ hệ thống điện thắp sáng, đảm bảo cho GV và HS tổ chức quá trình dạy và học có chất lượng.
 Có các phòng chức năng gồm: 1 văn phòng, 1 phòng hiệu trưởng và phó hiệu trưởng, 1 phòng thư viện thiết bị. Tất cả được sắp xếp khá gọn gàng ngăn nắp đảm bảo cho mọi hoạt động diễn ra một cách bình thường.
 Cảnh quan sư phạm hợp lý, có sân chơi bãi tập rộng rãi tạo điều kiện thuận lợi cho nhà trường tổ chức tốt mọi hoạt động.
Tóm lại, CSVC của nhà trường tuy còn nghèo nhưng cũng đảm bảo cho mọi hoạt động dạy và học diễn ra bình thường 
2. Về đội ngũ cán bộ giáo viên
Nhà trường có 47 cán bộ, giáo viên, nhân viên:
+ Cán bộ quản lý: 03
+ Nhân viên: 04
+ Giáo viên đứng lớp: 39, trong đó có 10 GV THCS, GV Tiểu học 29.
Tập thể sư phạm nhà trường luôn luôn đoàn kết, có ý thức phấn đấu vươn lên và tinh thần trách nhiệm cao.
3. Về học sinh:
 	Năm học 2008-2009 bậc THCS có 139 học sinh chia làm 05 lớp. Học sinh đa số là người dân tộc Vân kiều đời sống còn gặp nhiều khó khăn, tuy nhiên các em cơ bản chăm ngoan, có ý thức trong học tập. Ngoài việc học tập các em còn được tham gia các hoạt động của Đoàn, Đội tổ chức qua đó tăng cường rèn luyện cho HS ý thức kỷ luật, trung thực trong học tập và thi cử, có lòng biết ơn những người có công với cách mạng, có tình yêu quê hương đất nước...
4. Thực trạng về TBDH và công tác quản lý, sử dụng TBDH ở trường TH&THCS Kim Thuỷ- Lệ Thuỷ
4.1. Thực trạng về thiết bị dạy học ở trường TH&THCS Kim Thuỷ
Nhìn chung số thiết bị dạy học của nhà trường còn lạc hậu, thô sơ, chất lượng còn hạn chế dễ bị hỏng hóc. Các thiết bị hiện đại đã được trang cấp nhằm đáp ứng một phần cho việc dạy học: 1 máy chiếu đa năng, 1 máy chiếu qua đầu, mỗi lớp học được trang bị 01 bộ TBDH. 
Tóm lại, TBDH Trường TH&THCS Kim Thuỷ mới chỉ đáp ứng một phần nhu cầu đổi mới công việc ĐMGDPT. Đây là một vấn đề đòi hỏi nhà trường cũng như địa phương, ngành giáo dục quan tâm và trang bị thêm TBDH cho nhà trường.
4.2. Thực trạng về trang bị TBDH ở trường TH&THCS Kim Thuỷ
 Việc trang bị TBDH ở trường TH&THCS Kim Thuỷ được tiến hành chủ yếu bằng trang cấp của nhà nước, ngoài ra do nhà trường mua sắm thêm hoặc do GV tự làm.
Những năm trước đây nhà trường được ngành GD cấp phát một số TBDH như: Tranh ảnh, băng dĩa, đàn ooc gan, các bộ thực hành thí nghiệm....đến nay một số dụng cụ đã bị vỡ, các bộ tranh lịch sử, địa lý đã rách nát. Việc trang bị TBDH ở trường TH&THCS Kim Thuỷ tuy đã được chú trọng nhưng kết quả chưa thật mỹ mãn. Do đó cần có sự tham gia ủng hộ nhiệt tình của địa phương, của phụ huynh học sinh.
4.3. Thực trạng về bảo quản TBDH ở Trường TH&THCS Kim Thuỷ
 Nhà trường chỉ có một phòng kho để đựng các TBDH của tất cả cấc môn học. Mặc dù đã có tủ kính để đựng TBDH nhưng chưa đủ để đựng riêng theo khối lớp, do đó việc sắp xếp cac TBDH còn lộn xộn, cái nọ chồng lên cái kia. Dẫn đến khi GV mượn đồ dùng lại phải xáo lên do đó các loại tranh ảnh dễ bị nhàu nát. Trường gồm nhiều khu vực lẽ nên việc di chuyển thiết bị đến các phòng học gặp rất nhiều khó khăn, các TB dạy học dễ vở nhiều lúc không thể đến được với các lớp ở xa trung tâm.
Cán bộ phụ trách TB không được qua đào tạo đúng chuyên ngành.
Như vậy, việc bảo quản TBDH ở Trường TH&THCS Kim Thuỷ chưa được chú trọng đúng mức. Tình trạng hư hỏng, kém giá trị sử dụng còn xảy ra nhiều. Nhà trường chưa trang bị được các phương tiện chống ẩm, mối, mọt...
 4.4. Thực trạng việc sử dụng TBDH ở Trường TH&THCS Kim Thuỷ
Đa số giáo viên đã có ý thức sử dụng TBDH đối với các thiết bị truyền thống: Bảng phụ, tranh ảnh... Tuy nhiên việc tiếp cận với phương tiện dạy học hiện đại còn hạn chế như: Sử dụng mô hình, các thiết bị thực hành, máy chiếu qua đầu hoặc máy chiếu đa năng...; Một bộ phận giáo viên còn ngại trong việc sử dụng TBDH trong các tiết dạy học hàng ngày, chủ yếu chỉ sử dụng khi dạy thao giảng hoặc chuyên đề.
4.5. Thực trạng công tác quản lý TBDH ở trường TH&THCS Kim Thuỷ
Công tác quản lí TBDH đã được nhà trường chú trọng, trong năm qua đã phân công đồng chí PHT phụ trách. Mặc dầu đã quan tâm, nhắc nhở GV làm tốt công tác này nhưng chỉ bằng kinh nghiệm cá nhân nên các biện pháp đưa ra nhiều lúc chưa chặt chẽ. Nhìn chung, công tác quản lý ở nhà trường chưa được đẩy mạnh , chưa thật sự có khoa học nhưng phần nào BGH đã có tinh thần xây dựng TBDH ở nhà trường ngày một đầy đủ, đảm bảo cho việc nâng cao chất lượng dạy học của nhà trường.
III. Các biện pháp chỉ đạo nâng cao hiệu quả sử dụng TBDH ở đơn vị.
3.1. Nhóm biện pháp thứ nhất: Nâng cao nhận thức về công tác TBDH cho đội ngũ giáo viên
Như phân tích ở trên chúng ta thấy, một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng sử dụng TBDH kém hiệu quả là do GV chưa nhận thức đúng đắn về vị trí, vai trò của TBDH trong quá trình dạy học. Chính vì vậy để nâng cao hiệu quả sử dụng TBDH thì việc đầu tiên là phải nâng cao nhận thức cho đội ngũ GV về công tác TBDH trong nhà trường.
Để làm tốt công tác này người cán bộ quản lý trước hết phải nhận thức đúng về vị trí, nhiệm vụ và vai trò của TBDH trong quá trình dạy học. Coi TBDH là một bộ phận cấu thành của quá trình sư phạm. Chính vì vậy, người cán bộ quản lý phải cần gắn công tác sử dụng TBDH trên lớp của GV với việc đánh giá thi đua khen thưởng hàng năm.
 Vào đầu năm học nhà trường cần tổ chức cho GV học tập các Nghị quyết, Luật giáo dục, Điều lệ Trường THCS...để cho mọi người nắm vững đường lối, quan điểm của Đảng và Nhà nước về Giáo dục.
Mặt khác, nhà trường cần mời các chuyên viên thiết bị trường học của Sở, Phòng GD về nói chuyện với tập thể giáo viên về công tác TBDH.
 Cử GV đi tập huấn các lớp về TBDH sau đó tập huấn lại cho toàn trường, trong các buổi sinh hoạt chuyên môn. 
Nhân viên thiết bị phải lên rõ danh mục TBDH theo từng khối lớp và giới thiệu những thiết bị mới được trang bị thêm trong năm để GV toàn trường biết và sử dụng.
 Bên cạnh việc nâng cao nhận thức về mặt lý luận, người cán bộ quản lý nhà trường cần có kế hoạch giao lưu với các trường bạn có phòng TBDH có nhiều thiết bị hiện đại để tạo điều kiện cho GV của mình học hỏi kinh nghiệm và tiếp xúc với những TB hiện đại.
Quản lí TBDH cần được phân cấp, từ việc quản lí của cán bộ phụ trách TBDH, đến GV, tổ nhóm bộ môn, tổ chuyên môn và BGH nhà trường. 
 Ngoài ra, trong công tác chỉ đạo chuyên môn, nhà trường cần tổ chức các chuyên đề về TBDH. Ví dụ: tổ chức hội giảng GV giỏi cấp trường với các tiết dạy kết hợp sử dụng công nghệ thông tin. Mặt khác, cần khuyến khích cho GV tự học, tự bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ về TBDH thông qua tài liệu, báo chí, băng hình...
Nếu làm tốt biện pháp trên thì mỗi GV ngày càng nhận thức đúng và làm tốt công tác sử dụng TBDH, đưa chất lượng dạy và học của nhà trường ngày một đi lên.
3.2.Nhóm biện pháp thứ 2: Các biện pháp tăng cường trang bị TBDH
 a) Mua sắm TBDH
 Muốn có kinh phí để mua sắm thêm trang thiết bị dạy và học thì hàng năm vào cuối năm học BGH cần phải có kế hoạch kiểm tra số lượng TBDH của nhà trường còn lại bao nhiêu, cái nào hư hỏng đem thanh lý, sau đó xem cần mua thêm những thiết bị nào phục vụ cho môn học gì? Lập dự trù kinh phí mua sắm cho năm học sau. Ngay đầu năm học làm dự toán xin kinh phí để mua sắm trang thiết bị cho nhà trường. Bên cạnh xin kinh phí, nhà trường tham mưu với các cấp uỷ Đảng, chính quyền địa phương, các cơ quan, tổ chức đóng trên địa bàn để họ hỗ trợ thêm kinh phí giúp nhà trường.
Nhà trường cần làm tốt công tác XHH GD để huy động sự đóng góp nhiệt tình của hội cha mẹ học sinh và sự đóng góp từ phía cộng đồng nhằm trang bị thêm TBDH cho nhà trường. Song song với việc huy động nguồn kinh phí, nhà trường cần có kế hoạch sử dụng tốt các nguồn kinh phí từ ngân sách Nhà nước và vốn tự có đúng mục đích. Nhà trường cần có kế hoạch mua sắm dần TBDH theo hướng hoàn thiện ưu tiên mua sắm thêm TBDH cơ bản, cần thiết, phục vụ cho hoạt động giảng dạy trước.
 Tóm lại, để mua sắm thêm TBDH nhà trường cần huy động được nguồn kinh phí từ nhiều phía và có kế hoạch sử dụng tốt nguồn kinh phí đó.
b) Tự làm và sưu tầm TBDH.
Với điều kiện hiện tại của nhà trường và địa phương thì việc trang bị TBDH bằng con đường mua sắm không thể đáp ứng đủ nhu cầu giảng dạy. Vì vậy nhà trường cần phát động phong trào tự làm và sưu tầm TBDH trong GV và HS. Hoạt động này có tác dụng huy động mọi tiềm năng và sự sáng tạo của họ, kích thích hứng thú nghề nghiệp của GV, niềm hăng say học tập của học sinh.
 Hàng năm, nhà trường nên tổ chức các hội thi tự làm TBDH, hội thi khéo tay hay làm...cho GV và HS. Hội thi cần được tổ chức long trọng, chấm thi công bằng, khách quan, khen thưởng đúng đối tượng để động viên, khích lệ các thành viên tham gia. Trong các giờ học công nghệ các sản phẩm đẹp của HS và GV nên lưu giữ lại để vào phòng thiết bị để làm mẫu cho các năm sau. Việc làm này vừa tăng thêm nguồn TBDH cho nhà trường vừa có tác dụng khuyến khích HS say mê học tập.
 Hoạt động tự làm TBDH có tác dụng phục vụ kịp thời cho việc cải tiến, đổi mới phương pháp dạy học, góp phần nâng cao chất lượng dạy học. Bởi vì, mỗi giờ học mỗi nội dung, kiến thức đều cần những TBDH tương ứng, do đó GV phải linh hoạt sáng tạo ra những TBDH phù hợp phục vụ giờ dạy của mình.
 Như vậy, TBDH tự làm vừa mang ý nghĩa kinh tế, vừa mang ý nghĩa giáo dục sâu sắc. Nhà trường cần tổ chức hoạt động này thành phong trào thường xuyên, cần khen thưởng kịp thời những cá nhân có tinh thần sáng tạo trong việc tự làm TBDH.
3.3.Nhóm biện pháp thứ 3: Các biện pháp bảo quản TBDH.
	Để bảo quản tốt TBDH nhà trường cần tăng cường CSVC như bố trí có phòng chức năng, phòng bộ môn... Các phòng này đảm bảo đạt chuẩn của quốc gia giai đoạn mới. Trong phòng có bình cứu hoả, thuốc chống mối...
 - Phân loại TBDH theo danh mục cụ thể, có cách bố trí hợp lý để tiện theo dõi mỗi khi GV mượn trả.
 - Cần có nẹp ở các loại tranh ảnh và có giá treo cẩn thận.
 - Nhà trường cần trang bị thêm một số tủ để đựng các dụng cụ thuỷ tinh và một số dụng cụ khác tránh va chạm dễ vỡ khi tìm kiếm.
- Đối với nhà trường đóng ở địa bàn miền núi nên cần phải có phương án chống bão, lũ (Phòng kho TB) chắc chắn để phòng những lúc bão lũ ngập tràn.
 - Nhà trường phải thực hiện chế độ bảo dưỡng định kỳ cho TBDH để phát hiện và xử lý kịp thời những hiện tượng làm hư hỏng TBDH, đồng thời tăng tuổi thọ TBDH.
3.4. Nhóm biện pháp thứ 4: Tăng cường việc sử dụng TBDH.
- Nhà trường cần xây dựng được những nội dung, quy định về TBDH và sử dụng TBDH. Những nội quy này đưa vào văn bản và thông qua Nghị quyết hội nghị cán bộ viên chức đầu năm và tiêu chí thi đua trong đơn vị.
- Thông qua sinh hoạt của tổ chuyên môn, nhà trường tổ chức các chuyên đề bàn về cách sử dụng TBDH ở các môn học như thế nào cho có hiệu quả. Từ đó, tổ chức báo cáo điển hình chọn GV giỏi dạy mẫu cho GV toàn trường dự để học tập kinh nghiệm cho bản thân.
- BGH thường xuyên kiểm tra, dự giờ và sổ sách của cán bộ thiết bị xem GV có sử dụng TBDH không, mức độ sử dụng như thế nào.
- Tổ chức phong trào thi sử dụng ĐDDH nhằm làm cho mỗi GV tự tìm tòi, nghiên cứu và sáng tạo thêm trong việc sử dụng TBDH cho tất cả cả các môn học. Sau mỗi đợt thi đua nhà trường cần sơ kết thi đua, đánh giá và khen thưởng kịp thời kịp thời cho những GV có thành tích cao nhằm động viên khuyến khích được sự tham gia nhiệt tình của mọi người đồng thời có biện pháp xử lý đối với những GV chưa có ý thức trong cuộc thi.
IV. Phần kết luận
CSVC sư phạm nói chung và TBDH nói riêng là bộ phận cấu thành không thể thiếu được của quá trình sư phạm. Nó có vai trò quyết định trong việc nâng cao chất lượng, hiệu quả GD-ĐT. TBDH không chỉ là phương tiện của lao động sư phạm, mà nó còn chứa đựng nhiều nội dung kiến thức cần lĩnh hội, bản thân nó đã có tác dụng giáo dục cả về hình thức và phương pháp, kỹ năng. Vì vậy người cán bộ quản lý trong nhà trường phải có kế hoạch cụ thể chỉ đạo thực hiện tốt công tác TBDH.
 	Muốn trang bị một hệ thống TBDH hoàn thiện cho nhà trường, người cán bộ quản lý phải biết tuyên truyền, vận động các lực lượng xã hội có nhận thức cao hơn, cộng đồng trách nhiệm với nhà trường để cùng thực hiện phương châm, nguyên lý GD của Đảng “ Học đi đôi với hành” nhà trường gắn liền với gia đình và xã hội.
 	Muốn quản lý và sử dụng tốt TBDH trong công cuộc đổi mới phương pháp dạy học đòi hỏi người quản lý, đội ngũ giáo viên, nhân viên trong nhà ttrường phải được nâng cao nhận thức, bồi dưỡng kỹ năng, chuyên môn nghiệp vụ về quản lý và sử dụng TBDH.
 	Phát động tốt phong trào thi đua sôi nổi trong toàn thể cán bộ, giáo viên và học sinh toàn trường làm tốt công tác sưu tầm, tự làm TBDH, sử dụng tốt, bảo quản tốt TBDH gắn với các cuộc vận động lớn của Ngành, của Đảng. Để công tác TBDH có hiệu quả thì người cán bộ quản lý phải luôn luôn gương mẫu, đi đầu trong công tác này và phải thực sự là tấm gương cho mọi người noi theo.
	Trong năm học qua nhờ tích cực trong việc chỉ đạo công tác nâng cao hiệu quả của việc sử dụng TBDH nên đã thu được một số kết quả đáng khích lệ: Nhận thức của đội ngũ về sử dụng TBDH được nâng lên, TB phục vụ cho công tác dạy học được tăng trưởng, chất lượng dạy học đạt kết quả cao hơn so với năm học trước.
 Qua việc nghiên cứu của bản thân, so sánh đối chiếu lý luận và thực tiễn của vấn đề và qua quá trình chỉ đạo việc dạy và học cấp THCS tôi mạnh dạn đề xuất một số biện pháp trên. Các biện pháp này được thừa kế kinh nghiệm của những người đi trước và kết hợp với những kiến thức tôi được học ở lớp bồi dưỡng Hiệu trưởng tại trường Đại học Quảng Bình. Hy vọng người Hiệu trưởng biết phối hợp đồng bộ các phương pháp và biết linh động trong quản lý TBDH để chất lượng và hiệu quả sử dụng TBDH được nâng cao.
Kim Thuỷ, ngày 22 tháng 5 năm 2009 Người thực hiện
(Đã kí)
Nguyễn văn vững
Nhận xét của hđkh nhà trường
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................