Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp nâng cao hiệu quả hoạt động nghiên cứu khoa học kỹ thuật của học sinh THCS

 1
 MỤC LỤC
Phần 1: MỞ ĐẦU ................................................................................................1
1. Mục đích của sáng kiến.....................................................................................1
2. Tính mới và ưu điểm nổi bật của sáng kiến ......................................................2
3. Đóng góp của sáng kiến ....................................................................................3
Phần 2: NỘI DUNG ...........................................................................................4
Chương 1: KHÁT QUÁT THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU 
KHOA HỌC KỸ THUẬT CỦA HỌC SINH THCS........................................4
1. Đặc điểm tình hình của nhà trường ...................................................................4
2. Thực trạng hoạt động nghiên cứu khoa học kỹ thuật của học sinh . .........4
Chương 2. BIỆN PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG NGHIÊN 
CỨU KHOA HỌC KỸ THUẬT CHO HỌC SINH THCS..............................8
1. Tuyên truyền rộng rãi mục đích, ý nghĩa hoạt động nghiên cứu khoa học kỹ 
thuật cho học sinh trung học cơ sở........................................................................8
2. Bồi dưỡng năng lực nghiên cứu khoa học cho cán bộ quản lý, giáo viên và 
học sinh..................................................................................................................9
3. Xây dựng kế hoạch triển khai hoạt động nghiên cứu khoa học kỹ thuật của 
học sinh phù hợp với điều kiện thực tế của nhà trường và học sinh...................11
4. Tổ chức cuộc thi khoa học kỹ thuật cấp trường .............................14
5. Phối hợp với các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường để tổ chức 
hoạt động nghiên cứu khoa học cho học sinh.....................................................17
6. Động viên khen thưởng kịp thời học sinh, giáo viên có thành tích trong các 
cuộc thi nghiên cứu KHKT các cấp.........................................................................19
Chương 3: KIỂM CHỨNG CÁC BIỆN PHÁP ĐÃ TRIỂN KHAI..............21
Phần 3: KẾT LUẬN..........................................................................................23
1. Kết luận ...........................................................................................................23
2. Hiệu quả của sáng kiến....................................................................................23
3. Kiến nghị .........................................................................................................24
Phần 4. PHỤ LỤC .............................................................................................28 3
 Phần 1. MỞ ĐẦU
 1. Mục đích của sáng kiến
 Bước vào thế kỷ thứ 21, Việt Nam trên con đường hội nhập, phát triển và 
đang nỗ lực phấn đấu xây dựng một đất nước Việt Nam hùng cường, thịnh 
vượng. Do đó, việc quan tâm và đầu tư cho giáo dục là quốc sách hàng đầu để 
Việt Nam phát triển nhanh và bền vững, thực hiện khát vọng phát triển đất nước. 
Văn kiện Đại hội lần thứ XIII của Đảng kế thừa chủ trương nhất quán của Đảng 
qua các giai đoạn lịch sử, thể hiện nhiều điểm mới so với Văn kiện Đại hội lần 
thứ XII của Đảng. Trong đó xác định phải tiếp tục đẩy mạnh hơn nữa việc thực 
hiện chủ trương về đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT, nhất là chú trọng 
phương thức giáo dục, đổi mới mạnh mẽ chính sách đãi ngộ, chăm lo xây dựng 
đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục...
 Khoa học là một nội dung học không thể thiếu trong bất cứ nền giáo dục 
của bất kỳ quốc gia nào trên thế giới. Hiện nay, giáo dục khoa học được xem là 
một trong những chìa khóa đề phát triển đất nước. Nghiên cứu khoa học là một 
bậc cao hơn của giáo dục STEM mà Bộ GD&ĐT đang đặt ra trong lộ trình đổi 
mới Chương trình giáo dục phổ thông. Và vì thế, mục tiêu lớn hơn của Cuộc thi 
Khoa học kỹ thuật dành cho học sinh trung học, là góp phần phát triển năng lực, 
phẩm chất cho học sinh. Để đạt được mục tiêu đó, mỗi quốc gia luôn phải tính 
tới những cách thức và phương pháp tiếp cận đưa khoa học vào trường học sao 
cho thật hiệu quả. Vì vậy từ năm học 2012-2013 Bộ GD&ĐT chính thức triển 
khai và tổ chức Cuộc thi Khoa học- kỹ thuật dành cho học sinh trung học. Mục 
đích của cuộc thi nhằm khuyến khích học sinh trung học nghiên cứu, sáng tạo 
khoa học, kỹ thuật và vận dụng kiến thức đã học vào giải quyết những vấn đề 
thực tiễn cuộc sống, phát triển năng lực học sinh; nâng cao chất lượng học tập 
trong các trường học. Qua đó, tạo cơ hội để học sinh giới thiệu kết quả nghiên 
cứu của mình tới cộng đồng, tới nhưng người nghiên cứu khoa học, những cơ 
quan, đơn vị chuyên môn để các em được giúp đỡ, đào tạo, rèn luyện, phát huy 
khả năng sáng tạo, ứng dụng vào thực tế cuộc sống. Những sáng tạo có chất 
lượng trong cuộc thi Sáng tạo Khoa học- kỹ thuật cấp Quốc gia được đưa đi 5
dẫn chưa tự tin khi được phân công hướng dẫn học sinh, phụ huynh chưa thực 
sự đồng thuận phối hợp chưa tích cực động viên khuyến khích con em mình 
tham gia. Cán bộ giáo viên không hiểu hết được tầm quan trọng, ý nghĩa của 
cuộc thi, cho rằng cuộc thi tổ chức tốn kém nhưng hiệu quả không nhiều.
 Sáng kiến tôi đưa ra là sáng kiến rất mới, áp dụng lần đầu thực tiễn tại 
trường THCS Phú Lâm và rất thiết thực cho hầu hết các trường THCS hiện nay, 
được thể hiện ở những điểm sau: 
 + Chưa có sách giáo khoa hay các tài liệu tham khảo in ấn xuất bản. 
 + Đề tài thể hiện sự gắn kết giữa hoạt động sáng tạo khoa học kỹ thuật với 
dạy học các môn học khác, là xu hướng mới trong của giáo dục gắn với chương 
trình sách giáo khoa 2018 đang được áp dụng, triển khai. 
 - Ưu điểm nổi bật của sáng kiến: 
 + Nêu rõ được thực trạng, những ưu điểm và khó khăn vướng mắc trong 
việc tổ chức hoạt động nghiên cứu khoa học kỹ thuật của học sinh trong các 
trường THCS. 
 + Chỉ rõ được nguyên nhân của những khó khăn tồn tại. 
 + Đề ra giải pháp có tính logic và khả thi nhằm nâng cao hiệu quả hoạt 
động nghiên cứu khoa học kỹ thuật cho học sinh, có thể áp dụng cho nhiều loại 
hình trường THCS.
 3. Đóng góp của sáng kiến
 Sáng kiến giúp cho học sinh rèn luyện một số kỹ năng cơ bản như làm việc 
nhóm, phát hiện và giải quyết vấn đề, kỹ năng thuyết trình, ứng xử, có tính tổ 
chức, kỷ luật, tinh thần trách nhiệm, đoàn kết, sáng tạo...Nâng cao hiệu quả hoạt 
động nghiên cứu khoa học kỹ thuật của học sinh THCS, giúp các nhà trường có 
nhiều hơn những học sinh say mê, tìm tòi, sáng tạo ra nhiều ý tưởng hay, tham 
gia nhiều hơn các sân chơi trí tuệ bổ ích. Góp phần hình thành và phát triển các 
phẩm chất và năng lực cho học sinh đáp ứng thực hiện chương trình giáo dục 
phổ thông 2018. Ngoài ra thúc đẩy giáo viên tự bồi dưỡng nâng cao năng lực 
chuyên môn, nghiệp vụ từ đó năng cao được chất lượng giáo dục của nhà trường 
nói riêng và của ngành nói chung. 7
 Đội ngũ giáo viên của nhà trường đều đạt chuẩn trở lên có chuyên môn 
luôn yêu nghề, nhiệt tình, trách nhiệm với công việc.
 Giáo viên đã tích cực nghiên cứu, tham khảo, học hỏi kinh nghiệm về hoạt 
động nghiên cứu khoa học kỹ thuật do nhà trường tổ chức để nâng cao kinh 
nghiệm khi hướng dẫn nghiên cứu khoa học kỹ thuật cho học sinh.
 Học sinh yêu thích và tích cực tham gia các hoạt động trải nghiệm, sáng 
tạo.
 Được sự quan tâm của chính quyền địa phương, cơ sở vật chất của nhà 
trường khang trang, được trang bị nhiều thiết bị hỗ trợ cho việc dạy và học.
 2.2. Khó khăn
 Hoạt động nghiên cứu khoa học kỹ thuật vẫn được các cơ quan cấp trên tổ 
chức triển khai từ năm học 2012-2013, tuy nhiên với cán bộ quản lý, giáo viên 
và học sinh thì đây vẫn là một hoạt động còn mới mẻ và bỡ ngỡ. Cụ thể:
 - Đối với học sinh: Vì các em thường tập trung với các hoạt động văn hóa 
học tập các bộ môn trong chương trình giáo dục. Do vậy, những kiến thức sơ 
đẳng nhất của hoạt động nghiên cứu khoa học kỹ thuật, như: Nghiên cứu khoa 
học là gì? Bố cục của một dự án nghiên cứu khoa học kỹ thuật ra sao? Những 
phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng khi thực hiện dự án? Tiến trình thực 
hiện một dự án như thế nào?... các em đều chưa hề biết tới. Vì thế các em còn dè 
dặt đăng ký tham gia nghiên cứu khoa học kỹ thuật khi nhà trường phát động, tổ 
chức cho học sinh đăng ký dự thi. Nhà trường phải giao chỉ tiêu về các khối, lớp 
để tổ chức Hội thi cấp trường.
 Qua các hội thi cấp trường, chúng tôi nhận thấy, từ việc hình thành ý 
tưởng, lựa chọn đề tài, đến cách triển khai nội dung, bố cục dự án các em đều 
dễ sa vào những lỗi thường gặp khi nghiên cứu khoa học kỹ thuật, như: ý tưởng 
xa với, thiếu tính khả thi; chọn đề tài chưa thể hiện rõ đối tượng và phạm vi 
nghiên cứu  Đấy là một trong những lý do gợi dẫn tôi thực hiện đề tài này.
 - Đối với giáo viên: Chưa tự tin khi được phân công hướng dẫn học sinh 
nghiên cứu khoa học kỹ thuật. Một số giáo viên chưa có nhiều kinh nghiệm, 
thiếu nhiệt tình trong việc xây dựng kế hoạch hướng dẫn nghiên cứu khoa học 9
học kỹ thuật là nền tảng góp phần đổi mới phương pháp và nâng cao chất lượng 
dạy và học. Thêm nữa, do trong đội ngũ giáo viên của nhà trường có một số giáo 
viên chưa có nhiều kinh nghiệm trong hoạt động nghiên cứu khoa học kỹ thuật, 
thiếu sự tự tin, e ngại khi được phân công hướng dẫn học sinh thực hiện đề tài; 
 Hoạt động trải nghiệm sáng tạo để giúp học sinh tìm đề tài nghiên cứu 
chưa được tổ chức thường xuyên, hoặc địa điểm được lựa chọn thường là khu di 
tích lịch sử, danh lam thắng cảnh, không gắn với lao động sản xuất hoặc các 
vấn đề xã hội. Do đó, hoạt động này chưa mang ý nghĩa là trải nghiệm sáng tạo, 
không hỗ trợ được việc tìm ý tưởng cho hoạt động nghiên cứu khoa học kỹ 
thuật.
 - Một số phụ huynh còn xem nhẹ việc nghiên cứu khoa học kỹ thuật nên 
thiếu sự phối kết hợp với giáo viên và nhà trường, không muốn cho con em 
mình tham gia hoạt động nghiên cứu khoa học kỹ thuật vì có quan điểm rằng sẽ 
ảnh hưởng đến kết quả học tập nên thiếu sự ủng hộ và động viên khuyến khích; 
chế độ chính sách của nhà nước lại chưa đủ sức thu hút giáo viên, học sinh tham 
gia nghiên cứu khoa học kỹ thuật;