Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp nâng cao chất lượng đọc diễn cảm cho học sinh Lớp 4

 Một số biện pháp nâng cao chất lượng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4
 PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
 Phân môn Tập đọc có một vị trí quan trọng trong môn Tiếng Việt ở Tiểu học. 
Việc các em học sinh sử dụng Tiếng Việt trong hoạt động giao tiếp có trở thành kĩ 
năng, kĩ xảo hay không là nhiệm vụ của môn Tiếng Việt ở Tiểu học. Bởi thế, phân môn 
tập đọc đảm nhiệm một vai trò hết sức quan trọng trong việc hình thành 4 kĩ năng nghe-
nói-đọc-viết cho các em. 
 Đọc giúp các em lĩnh hội được ngôn ngữ, dùng trong giao tiếp và hoạt động học 
tập. Nó là điều kiện để cho học sinh có khả năng tự học và tinh thần học tập cả đời. 
Phân môn Tập đọc còn trau dồi cho học sinh kiến thức Tiếng Việt, kiến thức văn học, 
kiến thức đời sống giáo dục tình cảm, thẩm mĩ 
 Dạy cho học sinh đọc đúng, đọc diễn cảm là giúp các em phát triển tư duy ngôn 
ngữ, tiếp xúc với kho tàng tri thức của loài người, đây cũng chính là một phương tiện 
giáo dục đạo đức, thẩm mĩ cho các em. Vì thế, cần thiết phải nâng cao chất lượng đọc 
cho học sinh Tiểu học.
 Việc đọc đúng, đọc diễn cảm sẽ giúp các em nghe và cảm nhận văn bản tốt. Ở 
mỗi tiết học, không chỉ là tiết tập đọc, người giáo viên phải chú ý hơn việc rèn cho các 
em kĩ năng diễn đạt bao gồm kĩ năng nói, kĩ năng đọc, kĩ năng dùng từ, đặt câu. “Đọc 
cho rõ ràng, rành mạch, đọc có ngữ điệu” là kĩ năng chính cần hình thành và rèn luyện 
cho các em qua phân môn này. Học sinh học tốt phân môn Tập đọc sẽ có lợi cho việc 
học tốt các phân môn khác. Chính vì vậy, khi dạy tập đọc cho các em người giáo viên 
phải tạo ra những hoạt động mang tính tự giác cao và khơi dậy được niềm ham thích 
đọc.
 Chính vì vậy để giờ tập đọc thực sự có hiệu quả hơn, nâng cao chất lượng đọc 
diễn cảm cho học sinh. Đây là một vấn đề mà tôi luôn trăn trở. Nên tôi nghiên cứu và 
thực nghiệm “Một số biện pháp nâng cao chất lượng đọc diễn cảm cho học sinh 
lớp 4”
 PHẦN II: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
 I. Thực trạng việc dạy và học đọc diễn cảm lớp 4
 1. Thuận lợi
 1 Một số biện pháp nâng cao chất lượng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4
 - Nhận thức của học sinh về tầm quan trọng của môn học chưa đúng, các em 
thích học môn Toán hơn môn Tiếng Việt nên nhiều em còn ngại đọc bài và chưa có ý 
thức tự rèn đọc diễn cảm.
 - Do vốn từ ngữ của các em còn quá ít ỏi, chưa hiểu hết nghĩa các từ, cụm từ 
trong bài đọc nên dẫn đến khi đọc bài, các em ngắt nghỉ không đúng chỗ, chưa chú ý 
đến các yếu tố của ngôn ngữ nghệ thuật như làm chủ ngữ điệu, chỗ ngừng giọng, cường 
điệu giọng để biểu đạt ý nghĩa tình cảm của tác giả gửi gắm trong bài đọc, nên nhiều 
lúc gây hiểu sai ý nghĩa của câu văn hay bài thơ.
 - Giọng đọc của học sinh còn nhỏ, nhiều em chưa nắm được nội dung của bài 
đọc nên khi đọc, tôi thấy các em chưa bộc lộ được cảm xúc của bài đọc qua giọng đọc 
hoặc nếu có thì chỉ mang tính chất bắt chước giáo viên hoặc bạn bè.
 Nắm rõ được nguyên nhân chủ yếu dẫn đến kết quả đọc diễn cảm chưa cao, tôi 
đã nghiên cứu và đề ra các biện pháp khắc phục giúp nâng cao kĩ năng đọc tiến tới đọc 
diễn cảm cho học sinh.
 II. Một số biện pháp nâng cao chất lượng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4
 1. Biện pháp thứ nhất: Chuẩn bị của giáo viên:
 - Khi soạn bài, tôi cần xác định được mục tiêu của nội dung bài dạy, xác định rõ 
thể loại văn bản để tìm ra giọng đọc phù hợp với văn bản đó. tôi luyện đọc mẫu ở nhà, 
có ý thức tự điều chỉnh mình đọc đúng hơn, hay hơn. 
 - Tìm hiểu kĩ nội dung bài để hiểu được các biện pháp nghệ thuật tác giả đã dùng, 
từ đó xác định cách đọc đối với từng đoạn, từng bài để thể hiện đúng tình cảm của từng 
bài.
 - Ngoài ra, tôi cũng dự tính được lỗi học sinh mắc phải trong bài để đưa ra cách 
chữa lỗi. 
 - Bên cạnh đó tôi tôi giao nhiệm vụ cụ thể cho học sinh chuẩn bị trước bài đọc 
ở nhà
 + Các em cần luyện đọc nhiều lần trước ở nhà. Tìm xem bài tập đọc có mấy 
đoạn, bao nhiêu câu (mấy khổ thơ).
 + Đọc kĩ phần giải nghĩa các từ ngữ ở cuối bài.
 + Tập trả lời miệng các câu hỏi về tìm hiểu nội dung trong sách giáo khoa, từ đó 
các em có thể nêu được nội dung bài tập đọc.
 3 Một số biện pháp nâng cao chất lượng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4
 Cách chữa lỗi về ngữ điệu yếu: Hầu hết tất cả các bài văn xuôi hay thơ khi được 
đặt dấu câu ba chấm () đọc đến đây chúng ta phải hạ giọng thấp hơn so với giọng 
đọc ban đầu. Dấu ba chấm ở đây chỉ sự ngập ngừng chưa nói hết thì phải đọc với ngữ 
điệu yếu.
 Ví dụ: Bố khó thở lắm. . . (Nỗi dằn vặt của An drây – ca)
 Cách chữa lỗi về ngữ điệu mạnh: Hầu hết các kiểu câu khiến sẽ có những điệu 
mạnh hoặc trong một ngữ đoạn, ngữ điệu mạnh nêu bật những từ người ta muốn nhấn 
mạnh, đặc biệt là lúc này ngữ điệu mạnh trùng với trọng âm. Ví dụ: Khi đọc một đoạn 
trong bài: “Đôi giày ba ta màu xanh” được đọc nhấn các từ : mấp máy, ngọ nguậy, 
tưng tưng. Còn những câu cảm: Ôi chao đôi giày mới đẹp làm sao ! được đọc với 
giọng trầm trồ thán phục.
 Cách chữa về lỗi thể hiện ngữ điệu xuống thấp: Thường dùng để kết thúc câu kể 
(câu thường thuật). Vì đường ranh giới câu không chỉ thể hiện ở chỗ ngừng mà còn ở 
ngữ điệu kết thúc đi xuống. Nếu ta không hạ gọng ở cuối mỗi câu sẽ không tạo ra sự 
luân chuyển nhịp nhàng cao độ của các câu. Vì vậy khi đọc bị mệt và người nghe khó 
theo dõi. Ngoài ra, ngữ điệu xuống thường dùng để đọc lời tác giả trong những văn bản 
xen lẫn lời tác giả và lời nhân vật, nhất là khi lời tác giả lọt vào những lời nhân vật.
 Cách chữa lỗi về lên giọng: Khi đọc câu hỏi cần phải lên giọng.
 Ví dụ: Có câm mồm không? phải cao giọng ở cuối câu. Tuy nhiên những câu 
hỏi kết thúc về ngữ khí thì không lên giọng.
 Ví dụ: Chúa đã xơi “Mầm đá” chưa ạ ?
 2.4. Luyện tập về tốc độ đọc: Để chữa lỗi về thể hiện tốc độ tôi hướng dẫn học 
sinh cụ thể như sau:
 Khi đọc những văn bản có nội dung miêu tả một công việc dồn dập khẩn trương 
thì phải đọc nhịp nhanh. Nhưng không có nghĩa là các em phải đọc một cách liến thoắng 
mà đọc với tốc độ nhanh hơn bình thường để người nghe có thể theo dõi được.
 Ví dụ: Chơi một lúc mới nhớ lời mẹ dặn, con vội chạy một mạch đến cửa hàng/ 
mua thuốc/ rồi mang về nhà.
 Khi đọc những văn bản có cảm xúc phấn khởi tự hào cần thể hiện tốc độ không 
quá chậm.
 5 Một số biện pháp nâng cao chất lượng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4
 Khi dạy tôi quy định hệ thống kí hiệu đánh dấu các chỉ số âm thanh cụ thể của 
bài đọc (lên giọng, xuống giọng, nhấn giọng,...). Trong thực tế, chúng ta thường sử 
dụng hệ thống kí hiệu sau: (/ chỗ ngắt giọng), ( // chỗ ngừng giọng), ( chỗ lên giọng), 
( chỗ xuống giọng), (= = chỗ đọc chậm), ( == chỗ đọc nhanh), (X chỗ nhấn 
giọng),... ; nên chọn đoạn tiêu biểu - chứa các trường hợp khó đọc hoặc thể hiện cảm 
xúc, tư tưởng cao của tác phẩm
 Khi phân tích, chúng ta cần tổ chức lớp học bằng nhiều hình thức khác nhau: cá 
nhân, nhóm, tập thể lớp,... và nên phân công các nhóm, các cá nhân từng nội dung cụ 
thể, yêu cầu từng nhóm thực hiện các nhiệm vụ khác nhau : ví dụ trên có thể phân chia : 
nhóm 1 : xác định cách ngắt nhịp / phát hiện, đánh dấu các từ ngữ cần nhấn giọng, lên 
giọng, xuống giọng,....; nhóm 2 : xác định tốc độ đọc câu; để có cơ sở khoa học, việc 
phân tích cần gắn với việc tìm hiểu bài đọc (gắn với các câu hỏi: Vì sao tốc độ giọng 
đọc phải nhanh / chậm ? ...)
 3.3. Luyện theo giọng đọc mẫu giúp học sinh rèn luyện kĩ năng đọc diễn cảm 
theo định hướng của mẫu. Bước này chiếm nhiều thời gian và được xem là trọng tâm 
của biện pháp luyện đọc theo mẫu. Cường độ luyện tập ở bước này cao giúp học sinh 
ghi nhớ và vận dụng tốt mẫu đã được nghe và phân tích. Để tránh nhàm chán đối với 
học sinh khi phải luyện tập nhiều, hình thức luyện tập cần phong phú (cá nhân, nhóm, 
thi đọc, đọc phân vai, đọc nối tiếp)
 3.4. Nhận xét, sửa chữa, điều chỉnh, về cách đọc của bài đọc giúp học sinh điều 
chỉnh, sửa chữa, ý thức sâu sắc về cách đọc diễn cảm bài đọc. Ở bước này tôi thường 
cho học sinh trao đổi, tự đánh giá, nhận xét theo tổ, nhóm để thống nhất, chỉ ra những 
chỗ chưa đúng với yêu cầu từ đó sửa chữa để đọc tốt hơn. Tôi động viên, khuyết khích 
kịp thời để tạo động lực cho học sinh trong giờ đọc. Ngoài giờ tập đọc tôi còn chọn 
những câu chuyện hay, những bài thơ hay trong giờ đọc thư viện để hướng dẫn các em 
tạo hững thú cho các em yêu thích đọc sách.
 III. Thực nghiệm sư phạm
 1. Mô tả cách thức thực hiện
 - Phạm vi áp dụng thực nghiệm lớp 4B trường Tiểu học Đại Lai
 - Khảo sát ngay từ đầu năm, đánh giá chất lượng đọc từng học sinh bằng cách 
phối hợp nhiều hình thức: Quan sát; thông qua giáo viên chủ nhiệm cũ; thông qua các 
thầy cô trong nhà trường; thông qua phụ huynh học sinh
 7 Một số biện pháp nâng cao chất lượng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4
 Khi dạy đọc cho học sinh, phải hết sức chú ý việc chữa lỗi phát âm cho học sinh, 
về cách ngắt giọng, về ngữ điệu, tốc độ đọc, cường độ, cao độ,...
 Sử dụng nhiều biện pháp rèn kĩ năng đọc diễn cảm cho học sinh theo các bước:
 - Cung cấp mẫu, giúp học sinh tri giác các chỉ số âm thanh của bài đọc một cách 
cụ thể, từ đó có ý thức luyện tập theo mẫu.
 - Phân tích các chỉ số âm thanh của giọng đọc mẫu giúp học sinh hiểu rõ các yêu 
cầu trong giọng đọc mẫu một cách có ý thức, từ đó tránh bắt chước giọng đọc mẫu một 
cách máy móc.
 - Luyện theo giọng đọc mẫu giúp học sinh rèn luyện kĩ năng đọc diễn cảm theo 
định hướng của mẫu. Bước này chiếm nhiều thời gian và được xem là trọng tâm của 
biện pháp luyện đọc theo mẫu.
 - Nhận xét, sửa chữa, điều chỉnh, khái quát hóa về cách đọc của bài đọc giúp học 
sinh điều chỉnh, sửa chữa, ý thức sâu sắc về cách đọc diễn cảm bài đọc.
 V. Đề xuất, kiến nghị:
 Về phía nhà trường tôi đề xuất tổ chức thêm nhiều hoạt động ngoại khóa như: 
Thi đọc diễn cảm, thuyết trình văn học, thi kể chuyện, thi dẫn chương trình,... để các 
em có điều kiện trao đổi, học hỏi lẫn nhau và phát huy năng lực sẵn có. Nhân rộng 
những biện pháp nâng cao chất lượng đọc diễn cảm tại các khối lớp trong nhà trường
 Đối với Phòng Giáo dục& Đào tạo tôi kiến nghị mở thêm nhiều chuyên đề với 
nội dung sinh hoạt về kĩ năng giao tiếp, kĩ năng thuyết trình, kĩ năng đọc diễn cảm,... 
để giáo viên có cơ hội giao lưu, trao đổi kinh nghiệm lẫn nhau. Đề xuất với những biện 
pháp của tôi đã trình bày được nhân rộng tại các trường bạn để cùng chung tay giáo 
dục chất lượng đọc diễn cảm cho các em.
 PHẦN III: MINH CHỨNG VỀ HIỆU QUẢ CỦA CÁC BIỆN PHÁP
 - Các phiếu khảo sát học sinh đầu năm học
 - Các phiếu đánh giá sự tiến bộ của học sinh qua thời gian thực nghiệm
 - Phiếu đánh giá của Chuyên môn nhà trường
 PHẦN IV: CAM KẾT
 9