Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giúp trẻ 4 - 5 tuổi nâng cao khả năng cảm thụ tác phẩm văn học

học 
Để giúp trẻ nâng cao khả năng cảm thụ văn học thì việc tạo cơ hội cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học phải được thực hiện thường xuyên. Muốn vậy giáo viên phải tạo ra môi trường mang tính kích thích nhu cầu khám phá của trẻ. Ngay từ đầu năm học tôi vận động phụ huynh trang bị cho lớp nhiều quyển truyện, tạp chí, những con thú nhồi bông nho nhỏ. Ngoài ra tôi còn sưu tầm các sách văn học, các báo, tạp chí, lịch cũ, nguyên liệu cho trẻ tự làm sách, làm những nhân vật để xây dựng một “Góc thư viện” mang nội dung văn học, tại “Góc thư viện” trẻ được xem các tranh truyện, tạp chí, báo, được kể chuyện theo tranh, kể chuyện với các nhân vật những câu chuyện do trẻ tự nghĩ ra.
	Trong góc chơi trẻ được chơi với rối do cô và trẻ cùng làm, hay kể lại truyện theo tranh do trẻ và cô cùng phác thảo khiến trẻ rất thích thú. 
Trẻ mầm non nói chung và trẻ 4 -5 tuổi nói riêng tư duy chủ yếu là trực quan hình ảnh, trẻ rất thích hình ảnh ngộ nghĩnh, sinh động, màu sắc rực rỡ. Do đó khi trang trí góc thư viện, góc kể chuyện bé nghe cần có nhiều tranh ảnh, sách báo phong phú, những loại sách này cần có hình ảnh rõ nét, nội dung mang tính giáo dục.
 Các tác phẩm văn học dân gian như truyện cổ tích, ca dao, tục ngữ, vè...cũng luôn được các trẻ trong lớp biểu diễn tại góc chơi này. Trong quá trình trẻ biểu diễn, thể hiện đó tự trẻ đã cảm nhận được nhịp điệu, cảm xúc, câu từ trong các tác phẩm.
Giáo viên có thể kể chuyện cho trẻ nghe, hướng dẫn trẻ cách tri giác các tranh truyện, dần dần trẻ có thể tự đọc qua hình ảnh. Tất nhiên có thể lúc đầu trẻ đọc theo trí nhớ, trẻ nhớ về nội dung câu truyện cô đã kể rồi tự kể khớp với nội dung câu truyện mà trẻ tri giác. 
2.2.4. Một số hình thức vào bài gây hứng thú cho trẻ
Để tìm được cách vào bài gây hứng thú cho trẻ đòi hỏi người giáo viên ngoài yêu nghề, mến trẻ cần phải có năng lực sư phạm trình độ chuyên môn, hiểu tâm lý trẻ. Trong một tiết dạy phần vào bài tuy chiếm ít thời gian nhưng lại giữ một vị trí không kém phần quan trọng.
 Đối với trẻ 4 tuổi việc hiểu biết và cảm nhận được về tác phẩm văn học chủ yếu là do cô giáo truyền thụ thông qua giọng kể, các đồ dùng trực quan cho nên cô giáo có thể dẫn dắt vào bài bằng rất nhiều hình thức khác nhau như câu đố, trò chơi dân gian, tiếng kêu, bài hát có liên quan đến chủ đề tới nội dung câu chuyện.
 Cô vào bài cần ngắn gọn, dí dỏm, dễ hiểu và thu hút trẻ
   * Sử dụng các trò chơi bài hát để vào bài như: nghe tiếng kêu đoán tên con vật, trò chơi bắt chước tiếng kêu các con vật                                                    
 Cô dùng hình thức cho trẻ vừa hát vừa vận động theo lời bài hát giúp trẻ vào tiết nhẹ nhàng thoải mái hơn.                                                                            
*Ngoài ra tôi còn sử dụng những trò chơi dân gian để vào bài cho trẻ rất thích                                                                                                                          
 * Sử dụng câu đố để vào bài : trong các tiết truyện theo chủ đề tôi sử dụng các câu đố phù hợp với bài dạy để tạo sự tò mò của trẻ
Nhờ các hình thức vào bài mới đơn giản nhẹ nhàng bằng các trò chơi dân gian, trò chơi đóng vai, câu đố . Phù hợp với từng chủ đề  đã gây hứng thú đối với trẻ, giúp trẻ dễ hiểu, dễ tiếp thu bài hơn,  luôn có cảm giác tự nhiên thoải mái không bị gò bó khi vào bài mới. Bằng các hình thức giới thiệu bài phong phú, hấp dẫn không chỉ thu hút trẻ mà còn giúp trẻ nhớ lâu , tạo điều kiện cho trẻ ghi nhớ có chủ định, phát triển ngôn ngữ và tư duy cho trẻ
 2.2.5. Giúp trẻ cảm thụ văn học thông qua giờ hoạt động góc
Trong hoạt động chung trẻ có thể chưa cảm nhận hết được các giá trị về mặt ngôn ngữ, tình cảm của các tác phẩm thì đến giờ hoạt động góc cô giáo cho trẻ tham gia vào góc chơi “ Bé yêu văn học”. Tại góc chơi này cô cho trẻ được xem, đọc hay lắng nghe các câu chuyện bài thơ trẻ vừa được học để trẻ có thể ghi nhớ sâu hơn, để trẻ một lần nữa lại tiếp tục được cảm nhận những cái hay cái đẹp trong tác phẩm
 Ví dụ : Chơi về chủ điểm : " Trường Mầm non " thì cháu ở góc phân vai trò chơi " Cô giáo " dạy cháu đọc thơ :" Cô giáo của em ", "Trường em "... Hoặc trẻ được chơi ở góc học tập xem sách, truyện tranh chữ to, tạo cho trẻ cảm giác là trẻ có thể đọc được quyển truyện đó hoặc có kể biết rằng quyển truyện đó nói về cái gì? trẻ có thể dựa vào tranh để khám phá ra các nhân vật, khám phá nghĩa của từ của câu, hoặc trẻ có thể tự vẽ, cắt dán tập làm sách, truyện tranh theo chủ điểm. Tôi nhận thấy qua giờ họat động góc trẻ mạnh dạn, thích giao tiếp và phát triển nhiều vốn từ, cũng cố lại những kiến thức đã học. Đặc biệt là trẻ rất thích tự lập trong lúc tự làm sách truyện tranh, phấn khởi và rất thích tham gia chơi ở góc này.
 2.2.6. Làm quen văn học thông qua các ngày hội, ngày lễ :
 Qua các buổi sinh hoạt ngày hội, ngày lễ cũng cần cho trẻ làm quen với văn học, trong đó có hát múa đọc thơ, kể chuyện, đóng kịch, có chuẩn bị mũ các con vật, hoa văn nghệ ... Nhận thấy trẻ rất thích đến buổi chiều cuối tuần, giống như trẻ được chơi thoải mái, được nghỉ sau một tuần học, thế nào trẻ vẫn có học,cũng cố lại kiến thức đã học, học dưới hình thức biểu diễn văn nghệ. Cứ vài tháng tôi lại tổ chức hội thi " Bé kể chuyện, đọc thơ hay " có nhận xét và có quà cho những cháu đạt giải. Trong hội thi có mời đông đảo phụ huynh của lớp tham dự. Nhận thấy nhiều phụ huynh rất phấn khởi về những kết quả của con mình, có tác dụng rất lớn đến việc đưa con tới lớp Mẫu giáo. Để phụ huynh có hướng phát huy năng khiếu ở trẻ, trong cuộc thi trẻ rất hào hứng, mạnh dạn, tự tin tham gia vào hoạt động, thích được biểu diễn và say mê khi biểu diễn. Trong các ngày hội, ngày lễ tôi hay bàn bạc với nhà trường nên dành nhiều thời gian cho các cháu được tham gia kể chuyện, đọc thơ, đóng kịch. Đó cũng là một hình thức tuyên truyền ngành học rất lớn, trẻ rất thích tự làm và được khen giúp trẻ phát triển về trí tuệ, nhanh nhẹn, mạnh dạn trước mọi người và cảm nhận được vẽ đẹp, cái hay của văn học.
 Vd: Ngày lễ trung thu vừa qua tôi đã cho trẻ đóng kịch “ Sự tích trung thu” Qua đó trẻ rất hứng thú hào hứng và từ đó giúp trẻ hiểu được sự tích của ngày tết trung thu, trẻ đã tự tin hơn, mạnh dạn hơn khi được đứng trước sân khấu với rất đông khán giả. Đặc biệt tôi thấy phụ huynh rất phấn chấn về những kết quả của con mình.
 Qua việc áp dụng một số biện pháp trong và ngoài giờ học. Lớp tôi chất lượng về môn Làm quen văn học tăng lên khá rõ, các cháu rất thích học bộ môn này, rất mạnh dạn khi giao tiếp, thích trò chuyện cùng người lớn và đặc biệt rất thích tham gia vào hoạt động không chỉ có làm quen văn học.
 2.2.7. Làm tốt công tác phối hợp với phụ huynh.
Tôi thiết nghĩ với bất kì một hoạt động nào của trẻ ở trường mầm non thì việc phối kết hợp giữa phụ huynh và cô giáo là không thể thiếu được. Sự phối kết hợp giữa giáo viên và phụ huynh nhằm giúp phụ huynh hiểu rõ kiến thức phát triển môn văn học thông qua giờ kể chuyện, từ đó tạo sự thống nhất giữa nhà trường, giáo viên và phụ huynh trong việc rèn trẻ.
- Nội dung và cách thức thực hiện:
+ Làm bản tin về chương trình dạy theo chủ đề trong tuần để phụ huynh biết và phối kết hợp với giáo viên rèn thêm cho trẻ ở nhà.
+ Vận động phụ huynh hỗ trợ vật liệu, nguyên liệu như: giấy, sách, những lọ nhựa, quần áo cũ, vải vụn . Để làm đồ dùng đồ chơi cho trẻ.
+ Tôi trao đổi và vận động phụ huynh cố gắng dành thời gian để tâm sự với trẻ và lắng nghe trẻ nói, khi trò chuyện với trẻ phải nói rõ ràng mạch lạc, tốc độ vừa phải để trẻ nghe cho rõ, cha mẹ người thân phải cố gắng phát âm đúng cho trẻ bắt chước.
+ Khuyến khích phụ huynh cung cấp kinh nghiệm sống cho trẻ. Tránh không nói tiếng địa phương, cần tránh cho trẻ nghe những hình thái ngôn ngữ không chính xác.
Tuyên truyền dưới hình thức: bảng tuyên truyền đẹp, thay đổi nội dung và hình thức phù hợp với chủ đề. Ví dụ: Chủ đề: Thế giới thực vật, tết và mùa xuân, bảng tuyên truyền có những hình ảnh về tết và mùa xuân, câu thơ, câu truyện, bài hát, đồng dao ... có tổ chức giao lưu giữa lớp với phụ huynh.
Tuyên truyền nội dung theo chủ đề, những câu truyện hấp dẫn vào giờ đón, trả trẻ để các cháu và phụ huynh được nghe.
Tuyên truyền góc chơi đặc biệt góc học tập, thường thay đổi tranh ảnh để lôi cuốn trẻ, giáo viên tích cực giao lưu với phụ huynh vào giờ đón và trả trẻ trao đổi về trẻ trong khi kể chuyện đọc truyện trò truyện giúp cho trẻ phát triển ngôn ngữ mạch lạc .
* Từ những biện pháp trên tôi đã áp dụng với trẻ và kết quả khảo sát của lớp tôi như sau:
Môn
Khảo sát đầu tháng
Khảo sát cuối tháng
So sánh
Thơ
Hứng thú: 54%
Hiểu nội dung: 51,3
Thuộc tác phẩm: 56,3
Đọc diễn cảm: 54%
Hứng thú: 62%
Hiểu nội dung: 60%
Thuộc tác phẩm: 64 %
Đọc diễn cảm: 61,5%
Tăng 8%
Tăng 8,7%
Tăng 7,7%
Tăng 7,5%
Chuyện
Hứng thú: 54%
Hiểu nội dung: 51,3%
Kể diễn cảm: 40,9%
Hứng thú: 63%
Hiểu nội dung: 59%
Kể diễn cảm: 46%
Tăng 9%
Tăng 7,7%
Tăng 5,1%
 Nhìn vào bảng khảo sát trên tôi thấy số trẻ có các khả năng cảm thụ văn học tăng lên rõ rệt, số trẻ ở các mức độ trung bình và yếu giảm xuống đáng kể. Vì vậy có thể kết luận rằng với những biện pháp thông thường rập khuôn, máy móc như thực trạng hiện nay thì chất lượng thu được trên trẻ rất thấp. Nếu chúng ta biết vận dụng sáng tạo linh hoạt các giải pháp như tôi đã làm ở trên thì hiệu quả của việc dạy trẻ cảm thụ các tác phẩm văn học sẽ được nâng lên rõ rệt.
Sau khi áp dụng một số biện pháp cho trẻ cảm thụ văn học đã cho thấy:
	+ Trẻ thông minh sáng tạo hơn khi học các tiết văn học.
	+ Trẻ thích được đóng kịch.
	+ Trẻ thích đọc thơ kể truyện.
	+ Trẻ ghi nhớ thuộc thơ truyện lâu hơn.
	+ Trẻ có khả năng tự sáng tạo và thể hiện tính cách nhập vai một cách linh hoạt.
	+ Biết kể truyện sáng tạo, kể theo trí tưởng tượng một cách phong phú và đa dạng
 - Về phía các bậc phụ huynh: 
- Tầm nhận thức của phụ huynh cũng được nâng lên, phụ huynh được hiểu rõ về nội dung và ý nghĩa của việc nâng cao chất lượng cho trẻ làm quen với v¨n häc nói riêng và các môn học khác nói chung. Đây không những hình thành thói quen nắm bắt kiến thức thoải mái không gò bó,ép buộc. Nhờ các giải pháp trên tôi đã tổ chức được những tiết học hứng thú ,
- Cha mẹ luôn coi trọng trẻ và tích cực tham gia vào các hoạt động giáo dục trẻ ở nhà trường. Các bậc cha mẹ đã có thói quen liên kết phối hợp chặt chẽ với cô giáo trong việc dạy cho trẻ làm quen với văn học, trao đổi với giáo viên bằng nhiều hình thức thông qua bảng thông tin dành cho cha mẹ, bảng đánh giá trẻ ở lớp; số lượng phụ huynh học sinh tham gia đông hơn kết quả lượng phụ huynh dự họp trong cả hai kỳ họp vừa qua ở các lớp đều đạt trên 80%, đúng đối tượng là cha hoặc mẹ đạt 70%.
 - Cha mẹ cảm thấy mản nguyện với thành công của trẻ, tin tưởng vào kết quả giáo dục của nhà trường, không chê bai chỉ trích cô giáo ngược lại cha mẹ thông cảm, chia sẻ những khó khăn của cô giáo, cung cấp vật liệu, phụ giúp giáo viên trang trí lớp, làm đồ chơi.
- Về phía giáo viên và nhà trường:
Qua quá trình tìm tòi suy nghĩ và đặc biệt là áp dụng các biện pháp giúp trẻ nâng cao khả năng cảm thụ kết quả khả quan thể hiện ở các mặt: 
- Bản thân tôi luôn nhận thức rõ tầm quan trọng của việc làm quen với văn học là một yếu tố quan trọng để giúp trẻ phát triển một cách toàn diện.
- Tôi đã nắm chắc được phương pháp của bộ môn, tìm ra được cái mới lạ, sáng tạo hơn. Tôi nhận thấy bản thân tôi đã lớn lên rất nhiều trong nghề nghiệp như phương pháp lên lớp, bản thân mình có nhiều cách vào bài sáng tạo thu hút sự tập trung chú ý của trẻ. 
Qua đó giúp tôi sáng tạo hơn trong việc tổ chức tiết dạy sử dụng đồ dùng một cách khoa học, giải quyết được tình huống một cách nhanh nhạy.
 - Trong quá trình lên lớp bản thân đã tích hợp được các bộ môn một cách sinh động hơn, giúp tôi nắm chắc hơn về phương pháp, đã tạo cho các cháu môi trường làm quen với văn học phong phú và phù hợp.
3. PHẦN KẾT LUẬN
 3.1. Ý nghĩa của đề tài:
- Ngành giáo dục mầm non là ngành học đặc biệt quan trọng trong sự nghiệp đào tạo con người mới, là cơ sở hình thành và phát triển con người. Chính vì vậy là một giáo viên mầm non luôn cần có phẩm chất đạo đức, lối sống, tư tưởng, lập trường vững vàng . Luôn bồi dưỡng, chau dồi kiến thức, rèn luyện kỹ năng phát âm chuẩn cho trẻ, vì kỹ năng này đóng một vị trí rất quan trọng trong cuộc sống hàng ngày của trẻ, giúp trẻ có thêm nhiều vốn từ mới làm giàu cho kho tàng kiến thức của trẻ.
Luyện cho trẻ nói mạch lạc thông qua bộ môn làm quen văn học là sự tổng hợp toàn bộ nội dung rèn luyện ngôn ngữ. Nói đủ từ, đủ câu chứng tỏ ngôn ngữ của trẻ đã đạt yêu cầu cao về mặt biểu hiện âm thanh, từ diễn đạt, câu đúng ngữ pháp, cũng như sự mạnh dạn tự tin trong giao tiếp. Đề tài nghiên cứu này sẽ làm cơ sở vững chắc cho việc học tập của trẻ những năm tiếp theo .
- Việc rèn cho trẻ nói đủ từ, đủ câu rõ ràng hiện nay là một vấn đề rất quan trọng, nên mỗi giáo viên không chỉ rèn cho trẻ tốt qua các tiết học mà bên cạnh đó phải rèn luyện bản thân để có trình độ chuyên môn dạy tốt.Không những thế việc làm quen với tác phẩm văn học cho trẻ 4 -5 tuổi là một trọng tâm những nội dung lớn của chương trình giáo dục cho trẻ Mầm non. Nhằm phát triển ngôn ngữ và các mặt phát triển khác của nhân cách toàn diện, góp phần quan trọng vào việc chuẩn bị cho trẻ học ở phổ thông sau này. Bằng sự chủ động linh hoạt vận dụng các biện pháp nâng cao khả năng cảm thụ văn học vào các hoạt động khác nhau làm cho trẻ hứng thú, tập trung, giúp trẻ thể hiện được sự khéo léo, óc tưởng tượng, sự giao lưu giữa bạn bè. Giáo viên sáng tạo hơn trong việc làm đồ dùng, đồ chơi cho trẻ, biết tìm ra các giải pháp để thực hiện tốt chất lượng chăm sóc giáo dục trẻ. Bản thân cô giáo cần nhiều thời gian để nghiên cứu, tham khảo tài liệu qua sách báo, ti vi .Đầu tư vào cách tổ chức, cách hoạt động sao cho phù hợp với tiết dạy. 
Thông qua việc áp dụng sáng kiến “Một số biện pháp giúp trẻ 4 -5 tuổi cảm thụ tốt với văn học”  tôi thấy các cháu đã tiến bộ rất nhiều, mạnh dạn tự tin, yêu thích văn học hơn.
- Cô giáo cần phải ân cần nhẹ nhàng đối với trẻ, chịu khó tìm tòi, tranh ảnh, thơ ca, câu đố, đông dao mang tính chất phát triển ngôn ngữ cho trẻ.
 - Luôn tạo cho trẻ một tinh thần thoải mái, lồng ghép các hành vi tốt về phát triển ngôn ngữ. 
 - Thường xuyên dạy trẻ, động viên trẻ đọc các bài thơ,câu đố mang tính chất giáo dục giúp trẻ làm quen tác phẩm văn học ở mọi lúc mọi nơi.
 - Thường xuyên trao đổi với các bậc phụ huynh để phối hợp hướng dẫn để cùng phối hợp dạy và bồi dưỡng cho trẻ. Bản thân tôi sẽ cố gắng học hỏi hơn nữa để tìm ra những giải pháp tối ưu nhằm đem lại kết quả tốt nhất cho trẻ.
 3. Kiến nghị, đề xuất.
 Từ những việc làm cụ thể và kết quả đạt được như vậy để nâng cao khả năng cảm thụ văn học cho trẻ ở các trường mầm non nói chung và trường mầm non nơi tôi giảng dạy nói riêng. Tôi xin mạnh dạn đề xuất một số ý kiến . Cụ thể như sau:
 *Đối với Phòng Giáo dục:
- Tổ chức bồi dưỡng thường xuyên cho các giáo viên Mầm non về chuyên đề văn học để giúp giáo viên nắm bắt, tiếp cận những vấn đề đổi mới.
- Tổ chức các tiết kiến tập để các giáo viên có điều kiện trao đổi, rút kinh nghiệm về khả năng tổ chức cũng như sử dụng các biện pháp dạy học phù hợp.
- Tạo điều kiện cho giáo viên đi học tập các trường bạn, các giờ dạy mẫu.
 *Đối với Ban Giám hiệu:
 - Ban Giám hiệu cần có sự chỉ đạo cụ thể, làm tốt công tác kiểm tra, đánh giá rút kinh nghiệm cho giáo viên và có kế hoạch bồi dưỡng cho giáo viên còn những mặt hạn chế.
 Trong phạm vi nhà trường tạo điều kiện cho các cháu học tốt hơn như: Môi trường hoạt động phải có sân chơi, bóng mát ...một số giờ hoạt động cho trẻ hoạt động ngoài trời sẽ đạt hiệu quả cao hơn .
- Cần trang bị đầy đủ vật chất, đồ dùng dạy học cho cô và trẻ.
* Đối với giáo viên:
 - Muốn giáo dục trẻ đạt kết quả tốt, người giáo viên phải có tâm huyết với nghề, có tấm lòng yêu nghề, mến trẻ, phải nắm rõ đặc điểm tâm sinh lý của trẻ. Người giáo viên phải có trình độ chuyên môn vững vàng, không ngừng học hỏi nâng cao trình độ chuyên môn hoàn thành tốt nhiệm vụ của mình.
- Trong quá trình tổ chức các hoạt động giáo dục trẻ, giáo viên phải linh hoạt, có óc sáng tạo. Thường xuyên thay đổi các hình thức và sử dụng các thủ thuật, giúp trẻ hứng thú và hoạt động một cách tích cực.
- Chịu khó sưu tầm, nghiên cứu để tìm những hình thức tổ chức cũng như các biện pháp dạy học phù hợp nhất với mỗi tiết dạy.
- Tích cực học hỏi với đồng nghiệp, tìm tòi UDCNTT vào dạy học để phát huy khả năng sáng tạo của mình trong công tác phục vụ tiết dạy .
* Đối với phụ huynh:
- Đưa đón con em đi học đúng giờ và chuyên cần để đảm bảo trẻ được tiếp thu kiến thức một cách có hệ thống, liên tục
- Phụ huynh cần trao đổi, phối hợp với giáo viên trong việc tiếp cận môn văn học ở nhà , Nuôi dưỡng uốn nắn trẻ nói được tròn câu, biết xin lỗi khi làm sai, giáo dục trẻ biết yêu quý những người tốt, không học theo những nhân vật xấu tính trong truyện cổ tích.
- Phụ huynh cần tạo điều kiện giúp đỡ cho giáo viên trong việc sưu tầm các nguyên vật liệu sẵn có ở địa phương để phục vụ cho việc làm đồ dùng đồ chơi phục vụ cho việc dạy và học.
	Trên đây là một số biện pháp giúp trẻ 4- 5 tuổi nâng cao khả năng cảm thụ văn học mà tôi đã rút ra được trong quá trình giảng dạy nhằm giúp trẻ phát triển về mọi mặt đạo đức, nhân cách, phẩm chất, trí tuệ và ngôn ngữ. Với khuôn khổ một bài viết nhỏ, vấn đề chỉ dừng lại ở một phạm vi hạn chế, chưa thể bao quát hết được tất cả. Đồng thời trong quá trình viết vẫn còn những thiếu sót nhất định, tôi rất mong được sự góp ý xây dựng của các bạn đồng nghiệp, các cấp lãnh đạo giúp tôi ngày càng có nhiều sáng kiến kinh nghiệm hay trong giảng dạy bộ môn yêu thích.
Tôi xin chân thành cảm ơn
XÁC NHẬN CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC NHÀ TRƯỜNG
................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
XÁC NHẬN CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC PHÒNG GIÁO DỤC
.