Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giúp đỡ học sinh yếu kém môn Ngữ văn

MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP ĐỠ HỌC SINH YẾU KÉM MÔN NGỮ VĂN
A. PHẦN MỞ ĐẦU
I. Mục tiêu
Để trao đổi kinh nghiệm lẫn nhau, trong công tác giảng dạy phụ đạo giúp đỡ học sinh yếu kém học ngày càng hứng thú và học tốt hơn đối với môn Ngữ văn ở trường THCS Phong Thạnh Đông. Là một giáo viên trực tiếp giảng dạy tôi xin trình bày một vài kinh nghiệm phụ đạo học sinh yếu kém môn Ngữ văn nhằm tham gia, trao đổi với đồng nghiệp trong trường THCS Phong Thạnh Đông nói riêng, trong các trường THCS trong huyện Giá Rai nói chung, để cùng góp ý trao đổi lẫn nhau, cùng xây dựng phương pháp dạy phụ đạo học sinh yếu kém, để có thể dần nâng cao chất lượng dạy và học.
II. Giới hạn nghiên cứu.
	 Do được lãnh đạo nhà trường phân công giảng dạy Ngữ văn lớp 8 , chính vì thế phạm vi nghiên cứu của sáng kiến kinh nghiệm này chỉ gói gọn ở đối tượng học sinh khối 8 của trường THCS Phong Thạnh Đông.
B. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
I. Cơ sở lý luận
	Trung học cơ sở là cấp học mang tính chất kế thừa kiến thức ở cấp Tiểu học và khởi đầu cho việc hình thành vốn kiến thức cơ bản cho học sinh, làm nền tảng vững chắc cho cấp học Trung học phổ thông. Nó tạo mối quan hệ mật thiết giữa các môn học xã hội trong nhà trường, Ngữ văn là một môn học quan trọng mà ngành giáo dục đặc biệt quan tâm. Do đó, cần có sự nhận thức rõ giá trị thực tiễn của môn Ngữ văn giúp cho học sinh vận dụng kiến thức một cách sâu sắc làm nền tảng vững chắc cho cấc cấp học sau này.
	Từ những cơ sở khoa học đó, dạy học môn Ngữ văn ở trường THCS nói chung và dạy môn Ngữ văn ở lớp 8 nói riêng là hết sức quan trọng, giúp học sinh có được vốn kiến thức cơ bản thiết thực, giáo viên phải hệ thống hoá kiến thức cơ bản giúp học sinh yếu kém biết được, hiểu được các kiến thức đó. Nhưng muốn để học sinh hiểu được người giáo viên phải có lòng quyết tâm, yêu nghề, không chỉ vậy mà còn cần có một tâm lí nhẹ nhàng, phương pháp phù hợp giảng dạy cho các đối tượng này, người giáo viên phải vận dụng từ những khái niệm đơn giản, để học sinh biết được nhằm lấy lại kiến thức mà các em bị hổng. Đặc biệt , khái quát kiến thức trọng tâm, cơ bản, ngắn gọn, cô đọng làm nền tảng cho các kiến thức có liên quan vận dụng cho suốt quá trình một năm học và cho cả các lớp trên sau này.Về phương pháp đòi hỏi người giáo viên phải sử dụng triệt để các đồ dùng dạy hoc như tranh ảnh, sưu tầm đồ dùng dạy học phục vụ cho bài học đó, phân chia nhóm phải đảm bảo có đủ các đối tượng như giỏi, khá, trung bình, yếu, kém để có điều kiện trao đổi lẫn nhảu trong học tập. Để giảng dạy, phụ đạo học sinh yếu kém đạt hiệu quả cao, người giáo viên gặp không ít những khó khăn, vướng mắc.
	Môn Ngữ văn trong nhà trường bậc THCS chia làm ba phân môn: Văn học, Tiếng việt , Tập làm văn. Trong thực tế dạy và học, phần Văn học khi tìm hiểu một văn bản các em học sinh khó có thể rút ra kết luận về nội dung và nghệ thuật, phần Tiếng việt thì vốn từ vựng của các em lại ít, còn khi viết một bài văn nhiều em học sinh chưa biết cách bộc lộ cảm xúc của mình để "khơi gợi lòng đồng cảm nơi người đọc". Vì vậy để học sinh yếu kém học tốt thì người giáo viên phải gây được hứng thú học tập, cần định hướng, giúp đỡ, hỗ trợ kiến thức cũ mà các em học sinh đã bị khuyết, trên cơ sở đó các em có thể tự tìm hiểu ra vấn đề để vận dụng kiến thức vào bài học. Cho nên, nhiệm vụ cần thiết của người giáo viên là phải đầu tư, nghiên cứu các phương pháp giảng dạy áp dụng phù hợp cho từng đối tượng học sinh, đặc biệt là giáo viên tổ chức nhóm học tập: học sinh khá, giỏi phụ đạo học sinh yếu, kém nếu được như thế thì giúp ta từng bước nâng dần chất lượng, hiệu quả giảng dạy và học tập của học sinh yếu kém ngày được nâng cao.
	Trong chương trình Sách giáo khoa Ngữ văn lớp 8 bậc THCS hiện nay, thực hiện theo sách đại trà, rèn luyện kĩ năng suy luận trên cơ sở đọc - hiêủ văn bản, tìm hiểu qua ví dụ, qua đồ dùng dạy học, qua tranh ảnh minh hoạ, qua thực tế tham quan tìm hiểu Để từ đó học sinh rút ra kiến thức và cách trình bày lập luận trên hệ thống kiến thức mang tính lôgíc, tạo ra một chuỗi hệ thống kiến thức Vậy làm thế nào để sử dụng phương tiện phục vụ cho việc truyền thụ kiến thức của giáo viên cho học sinh yếu kém, lĩnh hội kiến thức, thu hút khả năng tìm tòi, nghiên cứu của học sinh một cách có hiệu quả vẫn là mối quan tâm hành đầu, là điều kiện khó nhất của giáo viên tìm phương pháp dạy học.
	Vậy, để đảm bảo việc giảng dạy phụ đạo học sinh yếu kém đạt hiệu quả thì đòi hỏi người giáo viên có vốn kiến thức vững vàng, chịu khó học hỏi ở đồng nghiệp, các giáo viên nhiều năm có kinh nghiệm. Về học sinh, giáo viên phải tìm hiểu về tâm lí, hoàn cảnh gia đình, đối tượng học sinh, và phải xem đây là một vấn đề nghiêm túc cần tìm ra những phương pháp cụ thể và áp dụng một cách đồng bộ, phù hợp với học sinh yếu kém nhằm nâng dần chất lượng, hiệu quả giảng dạy cũng như kết quả học tập đạt chất lượng.
II. Thực trạng
 1. Về học sinh
 Trường THCS Phong Thạnh Đông là một trường ở xa trung tâm huyện so với các trường khác, đa số học sinh là con em gia đình nghèo, con em dân tộc nên các em ngoài giờ học còn phải phụ giúp gia đình nhiều công việc, vì vậy thời gian dành cho việc tự học còn hạn chế, phần đông trình độ nhận thức của các bậc phụ huynh còn thấp, thậm chí có những phụ huynh còn không biết chữ. chính vì những yếu tố trên nên nó gây ảnh hưởng không nhỏ đến việc học tập của các em học sinh.
 Qua nhiều năm thực hiện chương trình thay sách giáo khoa, nhưng học sinh vẫn còn lúng túng trong việc tiếp thu kiến thức mới. Năm nay là năm tiếp tục thực hiện cuộc vận động hai không với bốn nội dung của Bộ GD&ĐT, trong đó thể hiện rõ ở hai nội dung với học sinh là "Tránh tiêu cực trong thi cử và tránh tình trạng học sinh không đủ điều kiện lên lớp".
	Kiến thức học sinh hiện nay còn hổng rất nhiều, mà kiến thức cũ liên quan đến kiến thức mới. Đồng thời ý thức chịu khó học tập và mối quan tâm của phụ huynh thể hiện chưa cao. Do tình hình thực tế chung của trường, hiện nay có một số em tính toán vẫn chưa được nhanh nhạy, thậm chí viết chữ còn sai lỗi chính tả nhiều, đây cũng là vấn đề khó khăn, nan giải.
	Do thực tại tiết dạy 45 phút với một lượng kiến thức nhất định, đồng thời lớp học đa số là học sinh yếu kém (do nhà trường phân lớp theo đối tượng học sinh) nên nếu giáo viên đầu tư nhiều cho các em học sinh am hiểu sâu và nhận biết rõ kiến thức thi không đủ thời gian, vì thế trong một tiết lên lớp (đối với lớp yếu kém) khó đảm bảo truyền tải hết nội dung kiến thức. Đây là một khó khăn chung của người giáo viên.
 2. Về giáo viên
 Giáo viên nhiều lúc còn mang tính hình thức, áp đặt kiến thức cho học sinh khá giỏi, chưa quan tâm đến học sinh yếu kém. Dẫn đến việc học tập của học sinh bị thụ động và không phát huy được khả năng chịu khó trong học tập.
 Giáo viên còn gặp khó khăn trong việc phối hợp gặp phụ huynh để trao đổi cụ thể về việc học tập của con em mình tại lớp, để từ đó biện pháp phù hợp cho con em mình học tốt từ nhà trường, nên việc học tập của học sinh yếu kém chưa được nâng cao.
 3. Về gia đình.
 Đa số các gia đình phụ huynh có hoàn cảnh khó khăn và trình độ nhận thức của phụ huynh còn hạn chế, nên phần lớn phụ huynh chỉ quan tâm theo cách riêng của mình như tạo điều kiện cho con em mình đến lớp. Nhưng chưa có biện pháp theo dõi quá trình đi học, chưa có biện pháp giúp con học ở nhà, chưa kiểm tra được khả năng tiếp thu của con em ở trường học, cũng như chưa kiểm tra thời gian học hành của con em tại nhà. Dẫn đến chất lượng học tập không cao. Đây là những nguyên nhân không nhỏ trong việc giảng dạy của giáo viên ở nhà trường.
 Với sự đổi mới về chương trình thay SGK hiện nay và sự nhận thức của phụ huynh còn có giới hạn nên không nắm được kịp thời về việc học tập của con em mình. Từ đó chấp nhận thực tế chăm sóc con mình theo một phía, còn lại là giao hẳn cho thầy, cô giáo.
4. Nhà trường
 Trường THCS Phong Thạnh Đông trong nhiều qua đã cố gắng đầu tư về cơ sở vật chất, chuyên môn nhằm tạo điều kiện tốt nhất cho công tác giảng dạy phụ đạo học sinh yếu kém đối với tất cả các bộ môn trong đó có môn Ngữ Văn.
 Các loại SGK, sách tham khảo và các loại sách khác nhằm phục vụ tốt cho công tác giảng dạy và học tập của học sinh.
 Nhà trường có nhân viên phụ trách công tác thư viện, nhằm tạo điều kiện cho các em học sinh mượn sách giáo khoa (100%) để các em có điều kiện học tập tốt. Tuy nhiên, thư viện nhà trường chưa được trang bị đầy đủ các loại sách tham khảo, mà chỉ có sách giáo khoa cho học sinh mượn, cũng như chỉ có đủ sách cho giáo viên mượn, nên việc tìm hiểu còn hạn chế, chưa tạo được tính chủ động, lôi cuốn học sinh để tìm hiểu và nâng cao kiến thức hiểu biết của học sinh.
III. Một số giải pháp
Qua giảng dạy bộ môn Ngữ văn trong nhà trường, theo tôi để dạy tốt phụ đạo học sinh yếu kém học tiến bộ đạt hiệu quả cao thì mỗi giáo viên phải hiểu rõ những nguyên nhân thiết thực cụ thể dẫn đến học sinh yếu kém để từ đó tìm ra những giải pháp cụ thể, thiết thực dạy học học sinh thuộc đối tượng này. Theo tôi, để thực hiện tốt việc dạy phụ đạo học sinh yếu kém đạt hiệu quả cao, tôi xin đề xuất một số giải pháp mang tính thiết thực áp dụng cho đối tượng học sinh ở trường tôi. Những giải pháp này đưa ra nhằm thông qua đồng nghiệp để cùng nhau trao đổi, góp ý.
 1. Về học sinh
 	- Cần cho học sinh nhận thức rõ tầm quan trọng của việc học tập đối với thực tế sau này khi đi vào công tác.
 	- Chỉ ra cho học sinh thấy giá trị của việc lao động trí óc và lao động chân tay của một chuỗi dày tương lai sau này, thấy giá trị đích thực của môn Ngữ Văn nó làm cơ sở giúp và hỗ trợ rất nhiều cho các môn học khác và giúp chúng ta rất nhiều trong việc áp dụng trong thực tế, đời sống hàng ngày ...
- Chuẩn bị tốt đồ dùng, kiến thức và xem kiến thức mới ở nhà trước khi lên lớp. 
- Giáo viên hướng dẫn chuẩn bị kiến thức mới ở nhà và phân chia thời gian học tập cụ thể. Bên cạnh đó cần tổ chức thảo luận nhóm, trao đổi cùng các bạn ở gần nhà để có điều kiện hỗ trợ, giúp đỡ nhau cùng tiến bộ.
 - Ở lớp biết tổ chức nhóm thảo luận trao đổi, giúp đỡ nhau, em khá kèm em yếu để cùng nhau tiến bộ và chiếm lĩnh tri thức.
2. Giáo viên
 Để dạy tốt phụ đạo học sinh yếu kém giáo viên cần định hướng nội dung, kỹ năng và phương pháp cụ thể.
 2.1. Chuẩn bị
- Giáo viên cho học sinh chuẩn bị tốt các đồ dùng dạy học, tranh ảnh, phim tư liệu kiến thức bài cũ làm nền tảng vận dụng tìm ra kiến thức mới. 
- Giáo viên giao nhiệm vụ học sinh khá giỏi nhận nhiệm vụ cụ thể hỗ trợ, giúp đỡ thêm cho học sinh yếu kém và ngồi gần để trong quá trình thảo luận nhóm trao đổi và giúp đỡ lẫn nhau cùng tiến bộ. Đặc biệt, khi gọi một em trong nhóm nên ưu tiên gọi những em học sinh yếu kém, đồng thời gợi mở những câu hỏi nhẹ nhàng, khi học sinh đó trả lời được tuyên dương em đó và tuyên dương cả nhóm nhằm gây được sự khích lệ học tập của các em đó. Đồng thời, thúc đẩy được tính đoàn kết hỗ trợ giúp nhau trong học tập.
 	- Giáo viên phải biết được tâm lý học sinh yếu kém, vì kiến thức bị hổng, bị khuyết không theo kịp kiến thức của các bạn dẫn đến ngày càng chán nản, buông thả. Từ nguyên nhân đó, giáo viên phải có một tâm lý nhẹ nhàng, phóng khoáng, không gò bó, không áp đặt, mọi tình huống luôn gợi mở. Đồng thời, ưu tiên các bài tập dễ hoặc câu hỏi dễ cho các em học sinh yếu kém làm hoặc tra lời và luôn gợi mở, nhắc lại kiến thức đó dẫn đến làm được bài tập hoặc trả lời được các câu hỏi. Đặc biệt, khi trả lời cần được tuyên dương trước lớp nhằm khích ngọn lửa học tập trong lòng các em, đồng thời đẩy mạnh tư tưởng phấn đấu trong em.
- Giáo viên tạo ra các nhóm học tập cùng nhau ở nhà (phân bố các em ở nhà gần nhau), đồng thời đưa ra thi đua ở các nhóm và tổng kết tuyên dương nhóm lớp đó sau tiết học. Đây là một động lực mạnh thúc đẩy nhằm tạo được sự hòa nhã nhằm giúp đỡ lẫn nhau cùng tiến bộ.
 2.2. Tiến hành dạy
Trước khi tiến hành giảng dạy bài mới giáo viên kiểm tra lại kiến thức cũ các em yếu kém của các nhóm đã chuẩn bị ở nhà (kiến thức dặn dò ở tiết trước) để nhận xét, so sánh và tuyên dương gây được hưng phấn khi bước vào tiết học mới.
- Trong tiết dạy giáo viên chuẩn bị các dụng cụ, tranh ảnh, phim, hệ thống câu hỏi gợi mở sinh động, dễ hiểu cho từng đối tượng học sinh.
 	- Giáo viên phải phân bố được thời gian và định hướng trước tình huống học sinh trả lời để có hướng chủ động giải quyết, chỉ ra những sai sót, nhầm lẫn của học sinh. Đặc biệt, cần tạo ra được tình huống nhẹ nhàng, gợi mở, gây kích thích, hưng phấn trong học tập.
 	- Giáo viên khắc sâu kiến thức trọng tâm và cách học và lưu nhớ kiến thức dưới dạng tổng quát cơ bản làm nền tảng cho việc vận dụng học tập và làm bài tập ở nhà.
 	Theo tôi để thực hiện dạy phụ đạo tốt và đạt hiệu quả cao thì người giáo viên phải chịu khó đầu tư, nghiên cứu từ nhiều vấn đề. Chọn lựa, sử dụng các phương pháp, phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh trong học tập và phát huy khả năng tự học. Hoạt động hóa việc học bằng những phương pháp dẫn dắt cho học sinh tự thân trải nghiệm chiếm lĩnh tri thức, tận dụng ưu thế của từng phương pháp dạy học tích cực, chú trọng phương pháp dạy học. Phát hiện và giải quyết vấn đề thiết thực, trọng tâm cơ bản cần truyền đạt. Tìm hiểu về đối tượng học sinh, điều kiện kinh tế, hoàn cảnh gia đình để có biện pháp hỗ trợ.
 2.3. Củng cố
 	- Giáo viên đưa ra hệ thống câu hỏi để khẳng định sự nhận thức, lĩnh hội kiến thức của học sinh hoặc dưới dạng bài tập trắc nghiệm khách quan.
 	- Hệ thống hóa kiến thức dưới dạng các câu hỏi.
 	- Hướng dẫn về nhà.
Đây cũng là một mục tiêu quan trọng giúp học sinh định hướng được việc học ở nhà và chuẩn bị bài trước ở nhà.
2.4. Hướng dẫn học sinh học ở nhà
	- Đây là một khâu quan trọng cho học sinh, đặc biệt là học sinh yếu kém. Hướng dẫn các em tự học ở nhà cần theo hai nội dung:
	+ Học bài cũ: GV cần giao bài tập vừa sức đối với học sinh yếu kém. Bài tập nên dung hoà giữa lý thuyết và thực hành. 
	+ Tìm hiểu bài mới trước ở nhà: Hướng dẫn học sinh đọc trước bài mới ở nhà, trả lời các câu hỏi trong phần tìm hiểu bài. Tuy nhiên không nên áp đặt học sinh phải trả lời đúng mà cho các em tự trả lời theo suy nghĩ của mình. Như vậy, khi GV lên giảng bài mới, học sinh sẽ tự đối chiếu với cách trả lời của mình, từ đó kiến thức sẽ khắc sâu hơn.
3. Nhà trường
 	- Lãnh đạo nhà trường luôn có kế hoạch bồi dưỡng giáo viên đúng chuyên môn và có kế hoạch dự giờ, thăm lớp rút kinh nghiệm và tạo điều kiện giúp đỡ, hỗ trợ kiến thức kịp thời.
 	- Tạo điều kiện giúp đỡ, hỗ trợ kinh phí, động viên khuyến khích giáo viên có thành tích trong công tác phụ đạo học sinh yếu kém.
4. Gia đình
 	- Cần thường xuyên quan tâm việc học tập ở trường và bố trí thời gian học ở nhà của con em mình.
 	- Đi họp phụ huynh theo định kỳ, theo dõi sổ liên lạc để trao đổi với giáo viên và nắm bắt kịp thời việc học tập của con em mình.
IV. Kết quả
	 Qua một năm rút kinh nghiệm và thay đổi, áp dụng những giải pháp nêu trên tôi nhận thấy chất lượng dạy và học đối với học sinh yếu kém ở môn Ngữ văn lớp 8 năm học 2011 - 2012 được nâng cao rõ rệt. Cụ thể qua quá trình phụ đạo học sinh yếu kém ở lớp 8 có kết quả như sau: Kết quả thi khảo sát đầu năm môn Ngữ Văn có tới: 21 em/71 em yếu kém. Kết quả học kỳ I: Loại yếu còn 10 em giảm 11 em, không có loại kém. Kết quả cả năm : Loại yếu còn 6 em giảm so với kì I là 4 em, so với đầu năm là 15 em. Ở phương diện là một giáo viên trực tiếp đứng lớp giảng dạy, tôi thấy mình vững vàng hơn trong chuyên môn, tự tin, say mê hơn với sự nghiệp trồng người. Đối với các em học sinh yếu kém, các em bước đầu ý thức được tầm quan trọng của môn Ngữ văn, biết bộc lộ cảm xúc, biết dùng câu , dùng từ đúng nơi, đúng lúc. 
C. KẾT LUẬN CHUNG
 Có lẽ trong nhà trường không có môn khoa học nào có thể thay thế được môn Ngữ văn. Đó là môn học vừa hình thành nhân cách, vừa hình thành tâm hồn. Trong thời đại hiện nay, khoa học kĩ thuật phát triển rất nhanh, nhiều người còn xem nhẹ các môn về khoa học xã hội nhưng môn Ngữ Văn sẽ giữ mãi tâm hồn con người, giữ lại những cảm giác nhân văn để con người tìm đến với con người, trái tim hoà cùng nhịp đập trái tim. 
 Trên đây là những kinh nghiệm trong quá trình giảng dạy phụ đạo trực tiếp học sinh yếu kém của bản thân tôi mong các đồng nghiệp trao đổi góp ý kiến bổ sung nhằm nâng dần chất lượng dạy học môn Ngữ Văn trong trường học. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện, bản thân tôi còn rất nhiều hạn chế và thiếu sót. Tôi xin chân thành lắng nghe sự đóng góp ý kiến quý báu của quý đồng nghiệp.