Sáng kiến kinh nghiệm Giải bài tập Hóa học 8

LÝ DO CHỌN SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Nước ta đang trên con đường công nghiệp hóa , hiện đại hóa đất nước, để không bị tụt hậu trên con đường tiến vào thế kỷ XXI bằng sự cạnh tranh trí tuệ đòi hỏi phải đổi mới giáo dục, trong đó có sự đổi mới về phương pháp dạy và học. Vì vậy để đáp ứng được yêu cầu mới của xã hội bản thân của mỗi người giáo viên phải không ngừng phấn đấu nâng cao trình độ chuyên môn, tìm tòi sáng tạo trong phương pháp dạy và học để đạt kết quả khả quan nhất.
Ở môn hóa học 8 giáo viên không những cung cấp cho các em những kiến thức phổ thông cơ bản đầu tiên của môn hóa học mà còn phải rèn luyện cho các em kỹ năng, kỷ xảo, ý trí tự học, biết cách phân tích, đối chiếu, so sánh biết vận dụng kiến thức đã học để tính toàn giải bài tập hóa học nói chung, bài tập tính theo công thức hóa học nói riêng, từ đó phát triển tiềm năng nhận thức, học sinh hiểu được tầm quan trọng của môn hóa học và có thể ứng dụng được vào trong cuộc sồng lao động :
Học phải đi đôi với hành.
Việc vận dụng kiến thức để giải bài tập hóa học là một việc làm hoàn toàn mới đối với học sinh lớp 8. Do đó giáo viên phải có sự chuẩn bị chu đáo về kiến thức, cách lựa chọn bài tập phù hợp với trình độ học sinh lớp học, cách thức tổ chức hướng dẫn học sinh làm quen với phương pháp giải bài tập hóa học nói chung, bài tập tính theo công thức hóa học nói riêng. Bên cạnh đó bài tập tính theo công thức hóa học còn có nhiều ứng dụng trong đời sống lao động và sản xuất và đây cũng là mục đích tôi muốn thể hiện qua sáng kiến kinh nghiệm này.
ĐỐI TƯỢNG VÀ NHIỆM VỤ VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Đối tượng nghiên cứu:
Học sinh lớp 8
Nhiệm vụ nghiên cứu:
Nghiên cứu tài liệu sách giáo khoa, sách giáo viên của nhà xuất bản giáo dục.
Sách tổng hợp kiến thức của Nguyễn Văn Thoại
Phương pháp nghiên cúu
Bài tập tính theo công thức hóa học là một dạng bài tập hoàn toàn mới đối với học sinh do đó giáo viên nên đưa ra cách giải từng dạng để học sinh dễ vận dụng bên cạnh đó giáo viên nên lựa chọn các bài tập sao cho phù hợp với trình độ học sinh lớp học giáo viên nên đưa ra các dạng bài tập từ dễ đến khó và để kích thích hứng thú trong học tập của học sinh giáo viên nên đưa những dạng bài tập có nhiều ứng dụng trong cuộc sống.
 -Rèn luyện kỹ năng giải bài tập hóa học dụa trên phương pháp đổi mới phát huy tính tích cực của học sinh. Một số phương pháp sử dụng trong tiết bài tập tính theo công thức hóa học:
Phương pháp vấn đáp tìm tòi, so sánh.
Đặt và giải quyết vấn đề.
Dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ.
 Cách tiến hành giải bài tập dựa trên phim trong và phiếu học tập .
NỘI DUNG:
 Nếu biết công thức hóa học của một chất, các em có thể xác định được thành phần phần trăm cuả các nguyên tố có trong hợp chất . Ngược lại, nếu biết thành phần phần trăm của các nguyên tố có trong hợp chất , các em có thể xác định công thức hóa học của hợp chất .
 Biết công thức hóa học của hợp chất các em có thể tính được khối lượng của mỗi nguyên tố có trong một lượng chất và xác định được công thức hóa học khi biết tỉ số khối lượng của các nguyên tố và phân tử khối .
DẠNG 1: Biết công thức hóa học của hợp chất, hãy xác định thành phần phần trăm các nguyên tố trong hợp chất.
Cách tiến hành:
Biết công thức hóa học của hợp chất là AxBy
tìm khối lượng mol của hợp chất là MAxBy
tìm khối lượng của nguyên tố A và B tương ứng với một mol hợp chất.
mA = x × MA
mB = x × MB
tính thành phần % theo khối lượng của từng nguyên tố có trong hợp chất.
Ví dụ 1: Tìm thành phần % theo khối lượng của các nguyên tố trong cacbon đioxit CO2
Giải
 Hoặc: 
Ví dụ 2: Tìm thành phần % của các nguyên tố trong dung dịch axit sunfuric H2SO4
Giải
 Hoặc: %O =100% - (% H + %C )
Ví dụ 3: thành phần chủ yếu của mật mía đường là saccarôzơ C12H22O11 . Hãy tính thành phần % các nguyên tố có trong saccarôzơ C12H22O11
Giải
 Hoặc: %O =100% - (%C + %H )
DẠNG 2:Tính khối lượng của mỗi nguyên tố có trong một lượng chất đã cho
Các bước tiến hành:
Trong một mol chất AxBy ( hoặc MAxBy ) có mA gam chất A hay x × MA (g) 
Vậy trong a (g) chất AxBy có b gam chất A
Ví dụ 1:Tính khối lượng của các nguyên tố C và O trong 11(g) CO2
Giải
 ( Hoặc : mO = - mC )
Hay biện luận:
Trong 44(g) CO2 có 12 (g) C
Vậy 11(g) CO2 có x (g) C
Trong 44(g) CO2 có 16 × 2 (g) O
Vậy 11(g) CO2 có y (g) O
Ví dụ 2:Tính khối lượng của đồng có trong 15(g) đồng sunfat CuSO4
Giải
Hay biện luận:
 Trong 160 (g) CuSO4 có 64 (g) Cu
Vậy (g) CO2 có x (g) Cu
DẠNG 3 : Xác định công thức hóa học của hợp chất
Đối với dạng bài tập này giao viên cần lưu ý :
* Đối với hợp chất vô cơ , công thức hóa học đơn giản nhất thường là công thức hóa học đúng của hợp chất trừ một trường hợp như :
H2O2 là công thức hóa học đúng của nước oxi già , còn HO là công thức hóa học đơn giản nhất nhưng không là công thức hóa học đúng của nước oxi già.
 N2H4 là công thức hóa học đúng của hidrazin , còn NH2 là công thức hóa học đơn giản nhưng không là công thức hóa học đúng của hidrazin . * Đối với hợp chất hữu cơ , công thức hóa học đơn giản nhất thường không là công thức hóa học đúng của hơp chất . Ví dụ:
 C2H4 là công thức hóa học của êtilen còn CH là công thức hóa học đơn giản nhất nhưng không đúng công thức hóa học của êtilen.
 C2H2 là công thức hóa học của axêtilen , còn CH là công thức hóa học đơn giản nhất nhưng không đúng công thức hóa học của axêtilen....v.v....
*Trường hợp 1 : biết % A ; %B , tìm công thức hóa học của hợp chất
Cách tiến hành:
Tìm tỉ lệ số mol nguyên tử của các nguyên tố trong một mol hợp chất.
(Lưu ý :tỉ lệ số mol nA : nB là số nguyên và phải là tối giản)
lập phương trình hóa học.
Ví dụ 1: Một hợp chất có thành phần các nguyên tố là: 20,2% Al và 79,8%Cl. Tìm công thức hóa học của hợp chất.
Giải
Vậy công thức hóa học của hợp chất là:AlCl3
Ví dụ 2: Hợp chất B có khối lượng mol phân tử là 106 (g), thành phần % về khối lượng của các nguyên tố là 43,3% Na , 11,3 %C và 45,3 % O . tìm công thức hóa học của hợp chất B.
Giải
Vậy công thức hóa học của hợp chất B là Na2CO3
Ví dụ 3: Xác định công thức phân tử một oxít của sắt , biết rằng phân tử khối của nó là 160 và thành phần % về khối lượng của sắt là 70%.
Giải
% Fe =70 % → % O =100% - 70% = 30 %
 =1,25 : 1,875
 = 2 : 3
Vậy công thức hóa học là Fe2O3
* Trường hợp 2 : Biết MAxBy , % A ; %B . Hãy xác định công thức hóa học của hợp chất.
Cách tiến hành:
Tìm số mol nguyên tử của mỗi nguyên tố có trong một mol hợp chất.
Lập công thức hóa học của hợp chất.
Ví dụ 1: Một hợp chất có thành phần nguyên tố là :80% Cu và 20 %O . Khối lượng mol của hợp chất bằng 80 (g) . Tìm công thức hóa học của hợp chất .
Giải
Vậy công thức hóa học là CuO
Ví dụ 2: Một hợp chất có thành phần nguyên tố là : 40% Cu , 20% S và 40% O . biết hợp chất có khối lượng mol là 160 (g). Tìm công thức hóa học của hợp chất. 
Giải
Vậy công thức hóa học là CuSO4
*. Trường hợp 3: Xác định công thức hóa học khi biết tỉ số khối lượng của các nguyên tố và phân tử khối
Cách tiến hành: 
đặt công thức hóa học: AxBy
Lập hệ phương trình để tìm x. y 
Viết công thức hóa học
Ví dụ 1: Tìm công thức hóa học của một oxit của phốtpho , biết phân tử khối của oxit bằng 142 và tỉ lệ khối lượng mP : mO là 31: 40
Giải
- Đặt công thức hóa học của một oxit của phốtpho là :PxOy
31x + 16y = 142 (1)
Từ (1) và (2) ta tính được x=2 và y =5
Vậy công thức hóa học là P2O5
Ví dụ 2: Xác định công thức hóa học của khí mêtan , biết rằng phân tử khối của khí mêtan là 16 và tỉ lệ theo khối lượng là m C : mH là 3 : 1
Giải
Đặt công thức hóa học của khí mêtan là :CxHy
12x + y = 16 (1)
Từ (1) và (2) ta tính được x=1 và y =4
Vậy công thức hóa học là CH4
Một số bài tập nâng cao:
bài tập 1:Có thể dùng CuSO4 như một loại phân bón vi lượng để bón ruộng làm tăng năng xuất cây trồng. nếu dùng 6 (g) CuSO4 thì có thể đưa vào đất bao nhiêu gam nguyên tố đồng.
0,64 (g)
3,2 (g)
2,4 (g)
6 (g)
Chọn đáp án đúng và giải thích vì sao lại chọn đáp án đó.
Giải
Câu c . 2,4 (g)
giải thích:
Trong 160 (g) CuSO4 có 64 (g) đồng
Vậy 6 (g) CuSO4 có x (g) đồng
Đưa vào đất 2,4 (g) đồng
bài tập 2:Khi phân tích một mâu quặng sắt, người ta thấy co 12,8 (g) Fe . Tính xem trong mẫu quặng đó có bao nhiêu gam Fe2O3
16 (g)
5,6 (g)
4 (g)
2,3(g)
Chọn đáp án đúng và giải thích vì sao lại chọn đáp án đó.
Giải
Câu c . 4 (g)
giải thích:
Trong 160 (g) Fe2O3 có 64 (g) đồng
Vậy 6 (g) CuSO4 có x (g) đồng
Bài tậi 3: Glucôzơ C6H12O6 có trong hầu hết các bộ phận của cây như rễ, thân, là.. nhất là trong trái cây chín như nho, xoài... em hãy xác định thành phần % của các nguyên tố có trong hợp chất.
Giải
mH = 1×12 = 12 (g)
mC = 6×12 = 72 (g)
mO = 6×16 = 96 (g)
Hoặc: %O =100% - (%C + %H )
KẾT LUẬN
Giáo viên: Chọn phương pháp phù hợp với kiểu bài lên lớp đòng thời kết hợp tốt phương tiện dạy học như phiếu học tập, phim trong, đèn chiếu, để tiết kiệm thời gian trên lớp, chọn lựa nội dung bài tập phù hợp với trình độ học sinh, trong đó có bài tập dễ cho học sinh thung bình, yếu , kém làm được và có bài tập nâng cao dảnh cho học sinh khá giỏi.
Với sự nhiệt tình và tận tâm của giáo viên , kết quả nghiên cứu tôi thấy các em hiểu bài và biết cách vận dụng các dạng bài tập tính theo công thức hóa học, hiểu được tầm quan trong của môn hóa học và vận dụng kiến thức đã học vào đời sống sản xuất.
Giáo dục cho các em lòng yêu thích môn học.
KIẾN NGHỊ
 Nên đưa thêm dạng bài tập có nhiều ứng dụng trong thực tế để kích thích sự tìm tòi ham muốn , yêu thích môn học.
Đưa thêm dạng bài tập tính khối lượng của mỗi nguyên tố có trong một lượng chất đã cho.
TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU
Sách giáo khoa Hóa học 8 của nhà xuất bản Giáo Dục
 Sách giáo viên Hóa học 8 của nhà xuất bản Giáo Dục.
 Sách tổng hợp kiến thức của Nguyễn Văn Thoại