Đề tài Xây dựng hệ thống câu hỏi gợi mở trong đọc – hiểu tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa của Nguyễn Minh Châu

 Sau khi học xong tác phẩm, em có 
ấn tượng sâu sắc nhất với nhân vật 
nào, với chi tiết nghệ thuật nào?Vì 
sao? 
Đầu phần 
II. Đọc– 
hiểu và đầu 
phần III. 
Tổng kết 
4 
3. Câu hỏi gợi 
mở, tìm tòi, 
phát hiện 
5. Tình huống nhận thức của nhân vật 
Phùng được sắp xếp theo trình tự như 
thế nào? Hãy chia bố cục truyện theo 
trình tự đó và cho biết nội dung mỗi 
Phần II. 
Đọc hiểu 
15 
XÂY DỰNG HỆ THỐNG CÂU HỎI GỢI MỞ TRONG ĐỌC – HIỂU TÁC PHẨM 
CHIẾC THUYỀN NGOÀI XA CỦA NGUYỄN MINH CHÂU 
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM NGUYỄN THỊ HUYỀN 
21 
đoạn là gì? 
7. Quan phần đọc, hãy cho biết ý nghĩa 
nhan đề của tác phẩm? 
8. Ở truyện ngắn này, tình huống 
truyện xoay quanh hai phát hiện trên 
bãi biển của người nghệ sĩ nhiếp ảnh 
Phùng. Vậy phát hiện thứ nhất là gì? 
9. Cảm nhận của người nghệ sĩ trước 
bức tranh đẹp toàn bích ấy như thế 
nào? 
10. Phát hiện thứ hai của Phùng được 
nảy sinh trong hoàn cảnh như thế nào? 
Đó là phát hiện gì về cuộc sống? 
15. Theo lời kể của người đàn bà hàng 
chài thì nguyên nhân nào dẫn đến việc 
người chồng thường xuyên đánh vợ? 
16. Câu chuyện của người đàn bà ở 
toà án huyện diễn ra như thế nào? Em 
có nhận xét chung gì về không khí 
trong buổi trao đổi đó? 
19. Vậy người đàn bà có chấp thuận 
bỏ chồng để giải thoát khổ đau cho 
bản thân hay không? 
22. Tâm lí của người đàn bà lúc mới 
đến tòa và phản ứng khi nghe lời 
khuyên của Đẩu khác nhau như thế 
nào? Chuyển biến ra sao? 
23. Cho biết những biện pháp nghệ 
thuật mà tác giả sử dụng để làm nổi 
bật tính cách của người đàn bà hàng 
chài? 
26. Hãy tìm những chi tiết miêu tả về 
ngoại hình của người đàn bà hàng 
XÂY DỰNG HỆ THỐNG CÂU HỎI GỢI MỞ TRONG ĐỌC – HIỂU TÁC PHẨM 
CHIẾC THUYỀN NGOÀI XA CỦA NGUYỄN MINH CHÂU 
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM NGUYỄN THỊ HUYỀN 
22 
chài? Từ ngoại hình đó gợi ra được 
hoàn cảnh mưu sinh như thế nào? 
28. Hãy xâu chuỗi những tình tiết về 
tính cách và bản chất thực của người 
đàn ông hàng chài từ quá khứ đến 
hiện tại? 
30. Hình ảnh chị em thằng Phác được 
tác giả miêu tả và nhấn mạnh ở những 
điểm gì? Có phải chúng vừa là nạn 
nhân cũng vừa là thủ phạm của nạn 
bạo hành gia đình hay không? Vì sao? 
32. Qua diễn biến của cốt truyện, 
nghệ sĩ Phùng đã có những phản ứng 
dữ dội về những sự kiện gì? Tại sao 
anh lại phản ứng như vậy? 
35. Tình huống truyện trong tác phẩm 
này có ý nghĩa như thế nào? 
4. Câu hỏi 
phân tích, nêu 
vấn đề 
3. Cảm hứng của truyện ngắn 
Chiếc thuyền ngoài xa xuất phát từ 
đâu? 
11. Người nghệ sĩ đã có những chuyển 
biến cảm xúc như thế nào ? Và phản 
ứng ra sao trước tình huống đó? 
12. Sự đối lập giữa “cái đẹp tuyệt 
đỉnh của ngoại cảnh” mà phóng viên 
Phùng vừa thu vào ống kính với 
hiện thực cuộc sống nhọc nhằn, cơ 
cực của người dân chài nói lên điều gì 
về mối quan hệ giữa nghệ thuật và 
cuộc đời? 
13. Em có nhận xét gì về hai bức 
tranh: bức tranh chiếc thuyền ngoài 
khơi xa và bức tranh cuộc sống của 
gia đình làng chài khi chiếc thuyền 
vào bờ ? 
Phần I. Tiểu 
dẫn 
Phần II. 
Đọc hiểu 
12 
XÂY DỰNG HỆ THỐNG CÂU HỎI GỢI MỞ TRONG ĐỌC – HIỂU TÁC PHẨM 
CHIẾC THUYỀN NGOÀI XA CỦA NGUYỄN MINH CHÂU 
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM NGUYỄN THỊ HUYỀN 
23 
14. Như vậy, đặt hai cảnh tượng trái 
ngược liền kề nhau, tác giả muốn 
người đọc nhận thức gì về mối quan 
hệ giữa nghệ thuật và cuộc sống? 
17. CHT luận: Em có nhận xét gì về 
cách giải quyết của vị Chánh án? Nếu 
là em, em sẽ chọn cách giải quyết như 
thế nào? 
20. Hãy tìm những lí do khiến đàn bà 
không muốn từ bỏ ông chồng- dù ông 
ta là kẻ vũ phu? 
21. Quyết định đó nói lên được phẩm 
chất gì nơi người đàn bà hàng chài? 
24. Phùng và Đẩu nhận thức được ý 
nghĩa gì trong công việc pháp lý và 
trong cuộc sống qua câu chuyện của 
người đàn bà hàng chài? 
27. Hình ảnh và phẩm chất của người 
đàn bà hàng chài đã khái quát được gì 
về người phụ nữ Việt Nam nói chung? 
29. Khi khái quát và xâu chuỗi các sự 
kiện từ đầu đến cuối tác phẩm, em có 
cảm nhận sâu sắc gì về chân dung 
người đàn ông hàng chài? Có điều gì 
đáng báo động ở đây không? 
31. Hình ảnh hai chị em gợi cảm xúc 
và dư âm gì cho tác phẩm? 
5. Câu hỏi so 
sánh, liên hệ 
41. G.XANG nói “Nghệ thuật không 
phải là sự mô tả thực tại có thực mà 
là sự tìm tòi chân lý, lý tưởng”. Quan 
điểm nghệ thuật của G.XANG có 
điểm gì khác biệt so với Nguyễn Minh 
Châu và Nam Cao? 
43. Trong chương trình Ngữ Văn lớp 
Phần II 
phần IV 
2 
XÂY DỰNG HỆ THỐNG CÂU HỎI GỢI MỞ TRONG ĐỌC – HIỂU TÁC PHẨM 
CHIẾC THUYỀN NGOÀI XA CỦA NGUYỄN MINH CHÂU 
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM NGUYỄN THỊ HUYỀN 
24 
11, chúng ta đã được học tác phẩm 
kịch Vũ Như Tô của Nguyễn Huy 
Tưởng mà nội dung hướng tới quan 
niệm về nghệ thuật thuần túy rời xa 
cuộc sống, dẫn đến cái chết đau 
thương và bi kịch của người nghệ sĩ 
kiến trúc tài ba. Hãy trình bày suy 
nghĩ của nhóm bạn về ý nghĩa và giá 
trị của vở kịch ấy? 
6. Câu hỏi 
khái quát, 
tổng hợp 
34. Qua tất cả những sự kiện trên, em 
có nhận xét chung gì về người nghệ sĩ 
nhiếp ảnh ấy? 
36. Em có nhận xét như thế nào về 
ngôn ngữ kể chuyện trong tác phẩm? 
Ngôn ngữ kể như thế có tác dụng thế 
nào đến người đọc? 
37. Những thủ pháp nghệ thuật nêu 
trên đã tạo được hiệu quả như thế nào 
cho truyện ngắn? 
Phần II 
Phần III 
2 
7. Câu hỏi 
liên hệ, ứng 
dụng vào đời 
sống 
18. CHT luận: Em suy nghĩ gì về nạn 
bạo lực gia đình trong xã hội hiện 
nay? Theo em, ngăn chặn được nạn 
BLGĐ sẽ mang lại những ý nghĩa gì 
cho cuộc sống? 
25. Từ đó, chúng ta rút ra được bài 
học như thế nào về việc nhìn nhận 
đánh giá con người và cuộc đời? 
33. Từ những phản ứng của Phùng, 
hãy rút ra quan niệ m của người nghệ 
sĩ về cách nhìn nghệ thuật và cuộc 
sống? 
44. Từ sự lựa chọn của người đàn bà 
hàng chài về sự quyết tâm gắn bó với 
cuộc sống gia đình dù cho mọi người 
chỉ muốn chị li hôn, bạn có liên tưởng 
đến một tình huống khác mà đã gặp 
ngoài cuộc đời? 
Phần II, IV 4 
XÂY DỰNG HỆ THỐNG CÂU HỎI GỢI MỞ TRONG ĐỌC – HIỂU TÁC PHẨM 
CHIẾC THUYỀN NGOÀI XA CỦA NGUYỄN MINH CHÂU 
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM NGUYỄN THỊ HUYỀN 
25 
 2.2.2.3. Thống kê và phân tích về kết quả thống kê 
Số lượng loại câu hỏi được sử dụng trong bài đọc hiểu Chiếc thuyền ngoài xa 
xếp theo thứ tự sử dụng giảm dần như sau: 
THỨ TỰ LOẠI CÂU HỎI SỐ LƯỢNG 
1 Câu hỏi so sánh, liên hệ 2 
2 Câu hỏi khái quát, tổng hợp 2 
3 Câu hỏi tái hiện 3 
4 Câu hỏi về ấn tượng thẩm mĩ 4 
5 Câu hỏi liên hệ, ứng dụng vào đời sống 4 
6 Câu hỏi phân tích, nêu vấn đề 12 
7 Câu hỏi gợi mở, tìm tòi, phát hiện 15 
* Phân tích: 
 Như vậy trong bài đọc - hiểu tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa, số lượng 
câu hỏi phân tích nêu vấn đề và câu hỏi gợi mở, tìm tòi, phát hiện chiếm đa 
số (12 và 15 câu hỏi); đặc biệt là loại câu hỏi gợi mở, tìm tòi, phát hiện chiếm 
đến gần một nửa số lượng câu hỏi (15). Như vậy có thể khẳng định đây là loại 
câu hỏi trọng tâm trong đọc - hiểu văn bản. Hai loại câu hỏi này bổ sung, hỗ trợ 
cho nhau để giúp HS khám phá và chiếm lĩnh hầu hết nội dung, nghệ thuật của 
tác phẩm. Chúng thường đan xen, hòa trộn trong cả bài học nên sự phân biệt 
rạch ròi, chính xác chỉ mang tính tương đối. Hai loại câu hỏi này dành cho tất cả 
các đối tượng, từ yếu, trung bình cho đến khá giỏi. Tất nhiên, mỗi dạng đối 
tượng khá hay yếu sẽ có những câu hỏi cụ thể để gợi, để mở ra cánh cửa tri thức 
cho các em. Tuy nhiên, phần nhiều những câu hỏi nêu vấn đề khó hơn cần chú ý 
vào HS khá giỏi. 
 Loại câu hỏi về ấn tượng thẩm mĩ và câu hỏi và liên hệ, ứng dụng 
vào đời sống mỗi loại chiếm khoảng bốn câu. Trong mỗi bài dạy đọc hiểu 
thường loại câu hỏi này không nhiều, bởi vai trò của dạng câu hỏi này nhằm đào 
sâu kiến thức nhằm gợi những cảm xúc thẩm mĩ về tác phẩm. Với truyện ngắn 
Chiếc thuyền ngoài xa, cảm xúc thẩm mĩ cần truyền thụ đến người đọc chính là 
vẻ đẹp nghệ thuật của bức tranh toàn bích sơn thủy hữu tình. Vẻ đẹp nghệ thuật 
ấy sẽ lan tỏa và trở thành mục tiêu vươn tới của chúng ta. Ngoài ra, vẻ đẹp của 
tác phẩm còn thể hiện ở chân dung và phẩm chất của người đàn bà hàng chài- vẻ 
đẹp giản dị, tần tảo, hy sinh, giàu tình yêu thương con cái. Cuối tác phẩm khép 
lại là sự cảm thụ hài hòa giữa nghệ thuật và cuộc đời. Cuộc đời dù hiện thực đớn 
đau hay lung linh huyền ảo cũng đều chính là nghệ thuật, nghệ thuật ấy gắn chặt 
với đời sống. Vẻ đẹp hài hòa ấy tạo nên giá trị sâu bền cho truyện ngắn này. Với 
bốn câu hỏi liên hệ, ứng dụng vào đời sống cũng đã được lồng ghép vào câu hỏi 
XÂY DỰNG HỆ THỐNG CÂU HỎI GỢI MỞ TRONG ĐỌC – HIỂU TÁC PHẨM 
CHIẾC THUYỀN NGOÀI XA CỦA NGUYỄN MINH CHÂU 
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM NGUYỄN THỊ HUYỀN 
26 
ấn tượng thẩm mĩ. Từ những cảm thụ về mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc 
sống đã giúp cho nghệ sĩ Phùng, cho chúng ta biết trân trọng vẻ đẹp nghệ thuật 
và biết đặt nó trong một mối quan hệ với cuộc đời. 
 Loại câu hỏi tái hiện. Loại này chỉ có ba câu hỏi, thường dành cho HS 
yếu, kém để tập hướng dẫn các em tiếp xúc, trả lời với những câu hỏi mức độ 
cao hơn. Các câu hỏi này thường có vai trò tái hiện lại chi tiết, sinh động những 
kiến thức đã được cung cấp trong sách giáo khoa, thường ở phần tiểu dẫn là chủ 
yêu. Nó giúp người học lĩnh hội được, nhận biết được một cách khái quát chân 
dung, vị trí của tác giả, đồng thời nắm sơ lược về hoàn cảnh sáng tác, xuất xứ 
hoặc giá trị cơ bản của tác phẩm mà mình đang thâm nhập khám phá. 
 Loại câu hỏi so sánh, liên hệ và câu hỏi khái quát, tổng hợp. Câu hỏi 
so sánh liên hệ chiếm phần nhỏ, bởi tác dụng mở rộng vấn đề giúp HS tích hợp 
kiến thức cùng môn hoặc với các môn khác. Câu hỏi này dành cho các em khá, 
giỏi hoặc siêng năng và có trí nhớ tốt. Câu hỏi còn lại tuy không chiếm số lượng 
nhiều nhưng có vị trí không kém phần quan trọng bởi đó chính là kết quả cuối 
cùng của khâu đọc văn: đọc sáng tạo. “Đọc văn là để cảm, để sống, để thưởng 
thức, để dùng, để tự phát triển bản thân, cho nên đọc sáng tạo, đọc sử dụng là 
khâu cao nhất”.(Trần Đình Sử).Với loại câu hỏi này đặc biệt, người GV phải 
tinh lọc những nội dung cần so sánh giúp HS có được sự liên tưởng sao cho thật 
khoa học, logic và hết sức hợp lí. Cần lưu ý, tránh đưa ra những câu hỏi so sánh 
liên tưởng mà lại dắt HS rời xa tác phẩm hoặc rơi vào trạng thái mông lung bởi 
những kiến thức so sánh quá xa, quá cũ ngoài tầm kiểm soát của các em. Trong 
Chiếc thuyền ngoài xa thì so sánh quan điểm sáng tác hiện thực của Nguyễn 
Minh Châu giống với Nam Cao và khác với quan điểm sáng tác lãng mạn của 
nhiều tác giả khác là điều nên nhắc đến. Ngoài ra, cũng nên đặt một số câu hỏi 
so sánh đề tài sáng tác của Nguyễn Minh Châu trước và sau CMT8: Chiến tranh 
và cảm hứng thế sự. Với dạng câu hỏi khái quát tổng hợp thường được đặt ở 
những vị trí nhận xét, đánh giá, tổng kết...Vai trò của câu hỏi dạng này rất quan 
trọng. Nó giúp HS sau quá trình dài lĩnh hội nhiều nội dung kiến thức sẽ biết 
cách thâu tóm lại để nắm bắt một cách hiệu quả và gọn gàng nhất. Từ đó, các em 
sẽ tự củng cố kiến thức cho chính bản thân mình theo những cách riêng. 
III. HIỆU QUẢ CỦA ĐỀ TÀI 
Sau khi dạy xong truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa, tôi cho HS các lớp 
12A, 12N - hai lớp dạy theo hệ thống câu hỏi gợi mở và các lớp 12B1, 12B2 - 
các lớp dạy theo phương pháp thông thường, làm bài kiểm tra 1 tiết. Hình thức 
tự luận. Kết quả thu được như sau: 
XÂY DỰNG HỆ THỐNG CÂU HỎI GỢI MỞ TRONG ĐỌC – HIỂU TÁC PHẨM 
CHIẾC THUYỀN NGOÀI XA CỦA NGUYỄN MINH CHÂU 
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM NGUYỄN THỊ HUYỀN 
27 
Lớp 
Số HS dự 
kiểm tra 
Số điểm đạt được 
<3 3-4,5 5-6,5 <7 
Thực 
nghiệm 
12A 38/41 
4 
10.5% 
9 
23.7% 
18 
47.4% 
7 
18.4% 
12N 23/25 
3 
13.0% 
7 
30.4% 
8 
34.8% 
5 
21.8% 
Đối 
chứng 
12B1 44/45 
9 
20.5% 
18 
40.9% 
16 
36.4% 
2 
2.2% 
12B2 40/41 
8 
20.0% 
18 
45.0% 
12 
30,0% 
2 
5,0% 
 Nhận xét: Như vậy ta thấy rõ kết quả chênh lệch giữa các lớp mà GV sử 
dụng các hệ thống phương pháp khác nhau. Hai lớp 12B1, 12B2 hiệu quả thông 
qua điểm số chưa đạt yêu cầu và có sự khác biệt khá lớn so với hai lớp được dạy 
bằng phương pháp xây dựng hệ thống câu hỏi gợi mở. Đó là cơ sở, cũng là động 
lực và niềm tin để tôi tiếp tục vận dụng phương pháp này vào các bài dạy khác 
cho thật phù hợp. 
IV. ĐỀ XUẤT, KHUYẾN NGHỊ KHẢ NĂNG ÁP DỤNG 
1. Đối với người dạy 
- Phải xác định trọng tâm bài dạy để đặt câu hỏi gợi mở cho thật phù hợp, 
hướng vào nội dung cần khai thác: Việc đặt câu hỏi phải phù hợp với từng đối 
tượng HS, từng lớp học, từng môi trường giảng dạy cụ thể mới đạt được kết quả 
như mong muốn. Cần tránh trường hợp đặt những câu hỏi máy móc rập khuôn, 
tránh lạm dụng trong việc đặt câu hỏi để rơi vào tình trạng dạy học hỏi- đáp đơn 
điệu nhàm chán. 
- Việc đặt câu hỏi phải phù hợp với phương pháp giảng dạy mà mình đã 
lựa chọn: Nêu vấn đề, đàm thoại, phân tích, giảng bìnhLượng câu hỏi phải hết 
sức hợp lí, tùy thuộc vào trọng tâm kiến thức bài học nhiều hay ít. Nội dung câu 
hỏi phải đảm bảo các yêu cầu về cung cấp kiến thức; phải rèn luyện được kĩ 
năng để giáo dục tư tưởng, đạo đức giúp các em hoàn thiện nhân cách của mình. 
 - Điều quan trọng nhất đối với giáo viên là khâu soạn giáo án. Để giờ dạy 
đảm bảo chất lượng GV phải có hệ thống câu hỏi gợi mở chuẩn xác, hợp lí ngay 
XÂY DỰNG HỆ THỐNG CÂU HỎI GỢI MỞ TRONG ĐỌC – HIỂU TÁC PHẨM 
CHIẾC THUYỀN NGOÀI XA CỦA NGUYỄN MINH CHÂU 
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM NGUYỄN THỊ HUYỀN 
28 
trong ý tưởng và trong quá trình soạn giáo án. Các câu hỏi trọng tâm của bài 
giảng phải gợi cho HS nắm trước trong câu hỏi chuẩn bị bài ở tiết trước. 
2. Đối với người học 
- Khâu chuẩn bị bài ở nhà: để giờ học được hiệu quả, mỗi HS cần đọc tác 
phẩm trước để có điều kiện thâm nhập, cần chuẩn bị bài theo hệ thống câu hỏi 
mà giáo viên đã cho, đã hướng dẫn. Tuỳ vào nội dung mà GV phân công HS 
chuẩn bị theo tổ, theo nhóm, hoặc theo cá nhân. Bên cạnh đó, các em cần đọc 
thêm các tài liệu liên quan, những bài văn mẫu đạt các giải thưởng có giá trị để 
nâng cao khả năng cảm thụ văn học cũng như học tập kinh nghiệm về lối hành 
văn cho bản thân mình. 
- Tham gia xây dựng bài: Đây là một trong những khâu quan trọng sẽ xúc 
tiến việc thực hiện các câu hỏi gợi mở một cách hiệu quả nhất. Khi HS tham gia 
tích cực vào công đoạn này sẽ tạo được không khí học tập cho cả lớp, là cơ sở 
kế tiếp cho việc đặt các câu hỏi gợi mở sau. Khi GV đã tạo ra không khí đối 
thoại thoải mái trong tiết học giữa thầy và trò thì sẽ nhanh chóng phát huy tư 
duy sáng tạo của HS. Như vậy, hứng thú học tập là ngọn nguồn giúp cho HS 
cảm thụ sâu sắc giá trị của đời sống văn hoá nhân loại. Phát huy trí lực, chú 
trọng tới hứng thú học tập của HS là hướng đi tích cực của phương pháp dạy học 
văn hiện nay. Tuy nhiên, để biến những lý luận trên thành hiện thực đòi hỏi 
người thầy ngoài tri thức khoa học cần phải có lòng yêu nghề, tâm huyết với sự 
nghiệp giáo dục và đào tạo và phải có thêm niềm tin vào HS. 
XÂY DỰNG HỆ THỐNG CÂU HỎI GỢI MỞ TRONG ĐỌC – HIỂU TÁC PHẨM 
CHIẾC THUYỀN NGOÀI XA CỦA NGUYỄN MINH CHÂU 
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM NGUYỄN THỊ HUYỀN 
29 
KẾT LUẬN 
 Câu hỏi gợi mở trong dạy học Văn là những vấn đề mà người giáo 
viên đặt ra trên cơ sở logic bài học, yêu cầu HS thực hiện dựa trên những kiến 
thức đã có nhằm đạt đến mục tiêu cao nhất của tiết dạt. Đó là những dạng câu 
hỏi hướng tới sự phát triển khả năng tư duy sâu và sáng tạo của người học, có sự 
liên kết với hệ thống câu hỏi trong bài học và liên hệ sinh động với thực tiễn 
cuộc sống. Vì thế nó đóng vai trò quan trọng tạo môi trường tiếp nhận, giao tiếp; 
là công cụ đặc biệt để khêu gợi, khai thác tiềm năng, phát triển tư duy cho HS. 
Đặt câu hỏi, nhất là đối với các câu hỏi gợi mở là một trong những kỹ năng cơ 
bản của người GV đứng lớp vững vàng và tự tin làm chủ kiến thức. Một bộ các 
câu hỏi được chuẩn bị công phu, nghệ thuật là công cụ hữu hiệu nhất để giáo 
viên tích cực hóa suy nghĩ của người học, tạo hưng phấn tiếp nhận, tương tác cởi 
mở, giảm thời gian truyền thụ kiến thức một chiều thường dễ gây nên nhàm 
chán. Đối với lớp học, hỏi và trả lời là một hoạt động sôi nổi và thú vị nhất. Mỗi 
lần trả lời đúng, người học sẽ tự tin hơn và có được cảm giác thành công. Nếu hệ 
thống các câu hỏi triển khai một cách khoa học, hợp lý logic thì ngay cả khi 
không được trả lời người học vẫn cảm thấy được nhập cuộc, được đóng góp và 
thâm nhập vào tác phẩm. Ở truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa, vẻ đẹp của 
Nguyễn Minh Châu là vẻ đẹp toát ra từ tình yêu tha thiết đối với cuộc sống và 
con người. Tình yêu ấy bao hàm cả khát vọng tìm kiếm, phát hiện, tôn vinh 
những vẻ đẹp con người còn tiềm ẩn, bao hàm cả những khắc khoải, lo âu trước 
cái xấu, cái ác. Đó cũng là vẻ đẹp của một cốt cách nghệ sĩ mẫn cảm, đôn hậu, 
điềm đạm chiên nghiệm lẽ đời để rút ra những triết lí nhân sinh sâu sắc. "Chiếc 
thuyền ngoài xa" là một trong số rất nhiều tác phẩm của Nguyễn Minh Châu đã 
đặt ra những vấn đề có ý nghĩa với mọi người mọi thời đại, có thể nói đó là một 
truyện ngắn đặc sắc nhất, tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật của cây bút độc 
đáo tài hoa Nguyễn Minh Châu. Tác phẩm đã vượt qua sự thử thách của thời 
gian và không gian, lắng đọng chiều sâu ấn tượng bền chắc trong lòng bạn đọc 
muôn thế hệ. Để có một giờ dạy đọc – hiểu thành công đòi hỏi người truyền thụ 
tri thức phải đạt được ở nhiều yếu tố khía cạnh, kết hợp nhuần nhuyễn linh hoạt 
giữa khoa học- logic và nghệ thuật - tâm lí - phối hợp nhiều phương pháp dạy 
học. Việc xây dựng hệ thống câu hỏi gợi mở trong thiết kế giáo án của người 
thầy chính là sự chuẩn bị tối ưu, phát huy cao nhất sự tích cực, chủ động, sáng 
tạo của HS theo đúng tinh thần đổi mới phương pháp dạy học hiện nay. Đó là 
một trong những yếu tố quan trọng quyết định thành công của mỗi tiết dạy. Với 
hệ thống câu hỏi gợi ở những tiết dạy trên, tôi đã soạn giảng một Chuyên đề 
mẫu cho lớp 12D1 (Phụ lục đính kèm). Kết quả đạt được là các em rất hứng 
thú, đầu tư vào quá trình thảo luận và phát biểu xây dựng bài. Tôi cho rằng, 
nghiên cứu sâu về mỗi bài dạy và tổ chức bằng nhiều hình thức khác nhau chính 
là cách giúp người GV đứng lớp tự khám phá tri thức và khám phá năng lực của 
bản thân mình. Đề tài trên đây là những suy nghĩ, trăn trở của tôi trong quá trình 
XÂY DỰNG HỆ THỐNG CÂU HỎI GỢI MỞ TRONG ĐỌC – HIỂU TÁC PHẨM 
CHIẾC THUYỀN NGOÀI XA CỦA NGUYỄN MINH CHÂU 
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM NGUYỄN THỊ HUYỀN 
30 
vận dụng hệ thống câu hỏi gợi mở trong đọc – hiểu tác phẩm Chiếc thuyền ngoài 
xa nói riêng và quá trình giảng dạy bộ môn Ngữ văn nói chung. Chắc rằng 
không thể tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót trong quá trình trình bày theo 
quan điểm chủ quan của bản thân mình. Tôi mong nhận được những đóng góp 
quý giá từ Hội đồng khoa học và đồng nghiệp để tôi có thể hoàn thiện hơn nữa ý 
tưởng về xây dựng hệ thống câu hỏi đọc hiểu trong dạy Văn. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. Một số vấn đề về dạy học giảng văn, Nguyễn Đức Ân,ĐHQGTPHCM,Trường 
ĐHSP, 1996. 
2. Dạy học giảng văn ở trường THPT , Nguyễn Đức Ân, NXB T.H Đồng Tháp, 1997 
3. 150 thuật ngữ văn học , Lại Nguyên Ân, NXBĐHQG , 2004. 
4. Dạy văn dạy cái hay cái đẹp, Nguyễn Duy Bình, NXBGD, 1983. 
5. Đổi mới giờ dạy học tác phẩm văn chương ở trường THPT, Bộ GD và Đào tạo, 1999 
6. Sách giáo viên Ngữ văn 12 (tập 1, 2), Bộ Giáo dục và Đào tạo, NXBGD, 2007 
7. Hướng dẫn thực hiện chương trình, sách giáo khoa lớp 12 môn Ngữ văn, Bộ Giáo dục 
và Đào tạo, NXBGD, 2008. 
8. Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng môn Ngữ văn 12, Bộ Giáo dục và 
Đào tạo, NXBGD, 2010. 
9. Truyện ngắn Nguyễn Minh Châu - tác phẩm và lời bình, Tuấn Thành -Vũ Nguyễn 
NXBVH, 2007. 
10. Đọc hiểu văn bản là thế nào, Trần Đình Sử (2007), Tạp chí Văn học và tuổi trẻ, số 
tháng 11, Hà Nội 
11. Phương pháp dạy học tác phẩm văn học, TS. Phạm Hưng Bình (2004), ĐHSP Đà 
Nẵng 
12. Tổ chức hợp tác trong dạy học Ngữ văn, Nguyễn Thị Hồng Nam, Cần Thơ, 2006. 
*********************