SKKN Một số biện pháp nâng cao phát triển ngôn ngữ mở rộng vốn từ bộc lộ cảm xúc thông qua hoạt động ngoài trời cho trẻ 5-6 tuổi

 PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
 Cảm xúc là những rung cảm xảy ra nhanh chóng nhưng mạnh mẽ và rõ rệt. 
Tình cảm là những thái độ thể hiện sự rung cảm của con người đối với những sự 
vật, hiện tượng.Cảm xúc và tình cảm là nét tâm lý nổi bật của trẻ thơ, đặc biệt là 
trẻ lứa tuổi mẫu giáo. Ở lứa tuổi này, tình cảm thống trị tất cả các mặt trong hoạt 
động tâm lý của trẻ. Chính vì vậy, nhận thức của trẻ cũng mang đậm màu sắc 
cảm xúc. Lứa tuổi này đặc biệt nhạy cảm trước sự thay đổi hay những điều mới 
mẻ từ thế giới xung quanh, xúc động và ngỡ ngàng trước những điều tưởng 
trừng rất đơn giản. Một bông hoa nở, một con kiến bò cũng làm trẻ tò mò thích 
thú.
 Và vốn từ biểu lộ cảm xúc trẻ có sẵn,trẻ cảm nhận được và trẻ học được là 
cơ sở tốt cho sự phát triển về trí tuệ,giúp trẻ thể hiện rõ được những cái đẹp hay 
tình yêu thương từ thế giới xung quanh mình.Vì vậy, mở rộng vốn từ biểu lộ 
cảm xúc rất quan trọng đặc biệt là ở lứa tuổi mầm non.
 Với hoạt động quan sát ngoài trời là một hình thức cho trẻ làm quen với 
những kiến thức tự nhiên, xã hội rất gần gũi xung quanh trẻ, kích thích óc tìm 
tòi, khám phá của trẻ. Chính vì gần gũi, thân quen nên trẻ sẽ dễ dàng bộc bạch ra 
cảm xúc miêu tả chân thực,những suy nghĩ độc đáo, riêng biệt mà mình thấy 
được từ vật được quan sát.
 Tôi nhận thấy ngôn ngữ trẻ sử dụng trong 6 năm đầu đời có vai trò to lớn 
trong sự hình thành và phát triển nhân cách của trẻ. Trẻ bắt đầu đi học mẫu giáo 
sẽ học tập hoạt động nhiều hơn ở nhà nên yếu tố giáo viên giữ vai trò quan trọng 
góp phần thúc đẩy quá trình hình thành vốn từ thể hiện cảm xúc phát triển một 
cách tích cực nhất. Trên bước đường phát triển về kỹ năng ngôn ngữ và giao tiếp 
của trẻ, giáo viên là người phát hiện, hình thành những kỹ năng ngôn ngữ, quan 
sát đánh giá khả năng ngôn ngữ của trẻ..
 Thực tế, lớp 5 tuổi A9 do tôi phụ trách, năm học 2020-2021 có số lượng 
học sinh là 29.Là giáo viên dạy lớp mẫu giáo lớn, tôi luôn chú trọng tới việc 
phát triển ngôn ngữ, đặc biệt là vốn từ để biểu lộ cảm xúc bày tỏ cảm nhận về 
cái đẹp xung quanh.Tôi đã luôn trăn trở, suy nghĩ sẽ lồng ghép các nội dung 
 1 nhút nhát chưa mạnh dạn hay tự ti chỉ dám đứng im nhìn, không nói gì dù cô hỏi 
cũng không biết trả lời gì khi được hỏi về suy nghĩ hay cảm nhận của mình , một 
số khác chỉ quan tâm được ra ngoài chơi không để ý cô cho quan sát gì, nghó 
nghiêng chêu đùa bạn hay nhìn đi chỗ khácDo đó, là buổi hoạt động ngoài 
trời chưa thu về cho trẻ lượng kiến thức vốn từ đầy đủ về vật được quan sát.
 Từ những hạn chế đó của trẻ, tôi nhận thấy được một số nguyên nhân sau:
 *Thứnhất: Do khả năng nhận thức của trẻ chưa đồng đều nên khó khăn 
trong việc chọn đề tài phù hợp để cung cấp kiến thức cho trẻ .
 *Thứ hai:Về phương pháp chưa có nhiều đổi mới về hình thức cho trẻ dạo 
chơi ngoài trời,giáo viên chưa thực sự nhận thức được vai trò của thiên nhiên 
đem lại cho trẻ, ít có sự thay đổi.
 *Thứ ba:Với tình hình xã hội hiện nay, không phải gia đình nào cũng để ý 
tới nét mặt, cảm nhận, cảm xúc của trẻ. Đa số các bố mẹ chỉ quan tâm tới vấn đề 
con mình cao hay thấp, béo hay gầy, học giỏi hay kém. Rất ít khi nhìn con đang 
chăm chú ngắm nghía hay quan sát gì, nét mặt con đang thể hiện điều gì. Và gần 
như cho rằng trẻ mầm non chưa hiểu chuyện nên chưa cần tâm sự với con. 
Nguyên nhân khác cũng do bố mẹ bận với công việc chưa để ý trẻ nên vô tình để 
trẻ tiếp xúc với công nghệ thông tin sớm, tạo cho trẻ thói quen im lặng xem ti 
vi, điện thoại và không cần phiền tới nguời lớn.Từ đó,trẻ trở nên ít nói, ngại giao 
tiếp với người xung quanh.
 Trước khi thực hiện các biện pháp tôi có làm một khảo sát với trẻ:
 Ngày 8/9/2020
 Nội dung
 Số trẻ Tỷ lệ %
 1.Trẻ hứng thú khi vào hoạt động quan sát 
 16/29 55,2
 ngoài trời
 2.Trẻ xung phong phát biểu suy nghĩ của mình 
 13/29 44,8
 về vật quan sát
 3.Trẻ biết thể hiện ngôn ngữ về cảm xúc của 
 12/29 41,3
 mình
 3 Biện pháp này giúp trẻ cảm nhận vẻ đẹp hay cảm giác của chính mình. 
Bởi khi trẻ được quan sát thật kỹ, cảm nhận bằng mắt, mũi, tai, miệng và đôi 
bàn tay thì khả năng đã hình thành được ý tưởng cảm xúc mình muốn nói ra. 
Rèn kỹ năng và kích thích sự sáng tạo của trẻ.Tập cho trẻ biết chia nhóm chơi 
của mình, tạo cho trẻ cảm giác tự tin, mạnh dạn, linh hoạt qua việc trẻ tự rủ bạn 
lập nhóm tìm hiểu về đồ vật, sự vật quan sát xung quanh. 
 Tạo điều kiện cho trẻ thoả thuận và tự chọn vật quan sát theo ý thích về sự 
sáng tạo của trẻ, có thể dùng lời khuyến khích động viên trẻ tự khám phá những 
gì trẻ muốn sau khi đã kết thúc phần quan sát cùng cô.
 d)Biện pháp 4: xác định đặc điểm ngôn ngữ biểu lộ cảm xúc của trẻ.
 Lứa tuổi mẫu giáo là giai đoạn bộc lộ tính nhạy cảm cao nhất đối với các 
hiện tượng ngôn ngữ, điều đó khiến cho sự phát triển ngôn ngữ của trẻ đạt ở 
tốc độ nhanh nhất, đến tuổi mẫu giáo hầu hết trẻ đều biết sử dụng tiếng mẹ đẻ 
thành thạo trong các hoạt động giao tiếp và sinh hoạt hàng ngày. Tuy nhiên 
,cách diễn đạt của trẻ lại chưa rõ, chưa phong phú, và điều này càng làm cho 
những trẻ nhát, tự ti, ngại thể hiện, ngại giao tiếp, bày tỏ cảm nhận suy nghĩ.Và 
đây là bước lắp ghép giữa quan sát và diễn đạt bằng lời. Nghĩa là khi trẻ có cái 
nhìn tổng thể về vật được quan sát, trẻ bắt đầu nghĩ lại mình vừa thấy gì, cảm 
nhận được gì. Trẻ muốn thể hiện ra thì cô giáo chính là người hướng dẫn trẻ. Tất 
cả những biểu cảm, lời nói cử chỉ nét mặt của cô với từng vật quan sát trẻ sẽ 
nhanh chóng học được, khắc ghi và biến thành chính ngôn ngữ của trẻ để trẻ 
phát triển những từ ngữ tương tự.
 e) Biện pháp 5: Đa dạng các trò chơi ngoài trời phù hợp với chủ đề 
 Giáo viên cần phải chủ động tách nhóm cho cháu hoạt động. Trường có 
diện tích sân rộng, sĩ số trẻ hợp lý nên việc tổ chức cho các cháu vui chơi hoạt 
động ngoài trời theo lịch cụ thể của từng nhóm rất thuận tiện, giáo viên tích cực 
tìm tòi những trò chơi vận động, trò chơi học tập, trò chơi dân gian gắn với chủ 
điểm và gắn với mốc thời gian phù hợp để trẻ có cơ hội được giao tiếp với bạn 
theo ý thích, được tìm tòi những điều mới lạ hằng ngày và kể lại với bạn với cô 
và với gia đình. Từ đó trẻ sẽ mạnh dạn tự tin với vốn hiểu biết của mình hơn.
 5 internet các tiết dạy hay từ các trường hướng theo phương pháp Montessori 
..(Hình ảnh 1)
 Tìm tòi và sưu tập những trò chơi hay lạ, những đề tài khám phá mới trên 
các trang mạng như violet, teachvn.com ....để hướng trẻ quan sát thử nghiệm. 
Sáng tạo trong đồ dùng đồ chơi với các nguyên vật liệu đơn giản, gần gũi xung 
quanh trẻ mà hiệu quả và nâng cao yêu cầu từ trò chơi đó.
 Nắm bắt được ý trẻ, tôn trọng ý kiến của trẻ, luôn tạo cơ hội để trẻ nói theo 
suy nghĩ của mình và dựa vào ý trẻ để giúp trẻ phát triển theo mục tiêu chương 
trình chăm sóc, giáo dục mầm non mới.
 * Biện pháp 2:Tổ chức hoạt động tạo hứng thú
 Để gây hứng thú cho trẻ, tôi thường xuyên thay đổi các hình thức tổ chức 
dẫn dắt vào hoạt động khác nhau, sử dụng trò chơi, câu đố, câu hỏi, bài hát., 
tôi xây dựng kế hoạch tổ chức họat động ngoài trời cho trẻ theo từng chủ đề, 
hằng tuần một cách cụ thể, chi tiết như :
 Chủ đề Trường mầm non , khi cho trẻ quan sát: “Một số đồ chơi ngoài 
trời”, mở đầu tôi cho trẻ đoán câu đố:
 “ Bạn quay vòng quanh
 Tôi quay vòng quanh
 Đuổi nhau ngày tháng
 Không bắt được nhau
 Là gì đoán mau”
 Sau đó cho trẻ đoán theo khả năng của trẻ.
 (hình ảnh 2)
 Hay trong chủ đề gia đình.Trước khi cho trẻ quan sát các kiểu nhà , tôi 
cho trẻ kểvề ngôi nhà của trẻ, gợi ý để trẻ kể về ngôi nhà của mình theo trí nhớ, 
ý hiểu của trẻ, dựa vào hiểu biết của trẻ để mở rộng thêm vốn từ biểu lộ cảm xúc 
cho trẻ. Sau đó, cô cũng kể về ngôi nhà của cô “cô có một ngôi nhà 2 tầngrất to 
và đẹp đấy, nhà có màu vàng, mái nhà màu đỏ, trong nhà cô có rất nhiều phòng, 
mỗi phòng đều được trang trí với nhiều hình đáng yêu, và cô rất yêu ngôi 
nhà...(khi cô nói kết hợp với của chỉ và ánh mắt, vừa kể cô vừa kết hợp sử dụng 
 7 Tôi tạo các cơ hội, tình huống khác nhau cho trẻ tham gia,như:
 Quan sát sự thay đổi hằng ngày của cây xung quanh trường, tôi hướng dẫn 
trẻ rủ bạn thành nhóm chia ra và phân loại chúng thành nhóm có hoa, nhóm 
không có hoa, nhóm ăn quả những gì được tự làm trẻ sẽ khắc ghi sâu hơn.
 Hay khi cho trẻ trải nghiệm với các đồ vật xung quanh ,tôi lựa chọn 
những đồ vật, con vật gần gũi với trẻ, từ đó giáo dục trẻ biết yêu quý những đồ 
vật, con vật xung quanh trẻ như : Trong Chủ đề trường Mầm non, quan sát bát 
và thìa ăn cơm.Tôi cho trẻ trải nghiệm với các đồ vật bằng nhiều cách khác nhau 
như nhìn xa, nhìn gần để cảm nhận bằng mắt nhìn, tay sờ và cho trẻ thử khám 
phá âm thanh bằng cách sử dụng thìa gõ vào bát tạo thành âm thanh, cho trẻ nói 
về tên gọi, đặc điểm của các đồ dùng đó theo ý hiểu của trẻ .tôi cho tất cả trẻ 
cùng được tham gia.(Hình ảnh 4)
 *Biện pháp 4: Xác định đặc điểm ngôn ngữ biểu lộ cảm xúc của trẻ
 Tôi xác định đặc điểm ngôn ngữ của trẻ. Tôi lắng nghe những câu từ trẻ 
nói chuyện với bạn và so sánh khi trẻ mới bắt đầu quan sát miêu tả để tôi nắm 
bắt được khả năng của trẻ.
 Việc bộc lộ cảm xúc bằng ngôn ngữ kết hợp với nét mặt tôi thực hiện 
nhiều lần lặp lại, thể hiện bằng lời nói kết hợp với biểu cảm ánh mắt, khuôn 
miệng, cử chỉ....(Hình ảnh 5)
 Tôi gợi mở với trẻ như lời thoại của câu chuyện cổ tích, gần gũi tự nhiên. 
Khi trẻ được nghe nhiều sẽ dần ghi nhớ và sẽ lấy những lời đó của cô thành của 
mình để sử dụng vào chính suy nghĩ phát biểu của trẻ, cụ thể như:
 Quan sát hoa hồng ở góc thiên nhiên của lớp. Không cần áp đặt trẻ phải 
chờ cô hỏi, chỉ cần hướng trẻ tới bông hoa, nhìn ngắm và thể hiện luôn cảm xúc 
của mình. Cô sẽ lặp lại các từ cảm nhận cái đẹp “ ôi nhìn này, bông hoa hồng 
rực rỡ quá. Cánh hoa nhỏ nhỏ xinh xinh, sờ mịn màng như da của chúng mình 
ý.hay như những cái gai trên cành hoa kìa, nhìn thôi đã thấy sắc, chắc chắn 
chạm vào là sẽ đau lắm nên chúng mình đừng chạm vào.” 
 Khi tạo cảm giác cảm nhận mùi hương hoa, tôi sẽ hướng trẻ thả lỏng cơ 
thể và nhắm mắt nhẹ nhàng để cảm nhận được mùi thơm của hoa như: Mùi hoa 
 9