SKKN Biện pháp nâng cao chất lượng học tập phân môn Luyện từ và câu cho học sinh Lớp 4 thông qua trò chơi học tập (Bộ sách Cánh diều)

 SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO 
 TRƯỜNG THCS .
 BÁO CÁO SÁNG KIẾN 
 “BIỆN PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG HỌC TẬP PHÂN MÔN 
LUYỆN TỪ VÀ CÂU CHO HỌC SINH LỚP 4 THÔNG TRÒ CHƠI HỌC 
 TẬP”
 (Bộ sách CÁNH DIỀU)
 Tác giả: 
 Trình độ chuyên môn: 
 Chức vụ: 
 Đơn vị công tác: 
 Năm học 2022-2023
 1 A. MỞ ĐẦU
 1. Lý do chọn đề tài 
 Trong chương trình Tiếng Việt ở bậc Tiểu học nói chung và ở lớp 4 nói riêng, 
phân môn Luyện từ và câu trong bộ sách Cánh diều nói riêng chiếm một vị trí 
quan trọng, một trong những nhiệm vụ đó là làm giàu vốn từ cho học sinh và trang 
bị cho các em một số kiến thức về từ, câu. Từ và câu có vai trò đặc biệt quan trọng 
trong hệ thống ngôn ngữ.
 Việc nghiên cứu, tìm tòi để dạy tốt phân môn Luyện từ và câu là việc làm 
không thể thiếu được đối với mỗi giáo viên, góp phần nâng cao chất lượng học 
tập cho học sinh. Khi dạy học cần giúp cho các em có lòng say mê, hứng thú học 
môn Tiếng Việt nhằm tiếp thu bài vận dụng vào thực tế một cách dễ dàng. Chính 
vì vậy, người giáo viên hiện nay phải không ngừng tìm tòi học hỏi tích luỹ những 
phương pháp có thể áp dụng một cách thuận tiện nhất, dễ hiểu, dễ làm mang lại 
hiệu quả cao trong dạy học. Đây cũng là một trong những yêu cầu đổi mới giáo 
dục quan trọng mà Bộ GD&ĐT đã đề cập dự thảo GDPT 2018.
 Trong quá trình giảng dạy, tôi thấy việc tổ chức các hình thức trò chơi trong 
dạy học phân môn Luyện từ và câu này là rất cần thiết. Đối với học sinh Tiểu học 
“Học mà chơi - chơi mà học” là một trong những hình thức tổ chức trò chơi giúp 
cho học sinh tích cực tham gia vào hoạt động thực hành rèn luyện kỹ năng, đồng 
thời tiếp thu kiến thức một cách tự giác và hứng thú, kích thích sự tìm tòi, khám 
phá ham hiểu biết, tạo cơ hội để các em tự thể hiện mình. Trò chơi học tập còn 
giúp các em phát triển được nhiều phẩm chất đạo đức như tình đoàn kết, thân ái, 
lòng trung thực, tinh thần trách nhiệm cộng đồng . Thông qua trò chơi học tập ở 
phân môn Luyện từ và câu học sinh được phát triển cả về trí tuệ, thế lực, nhân 
cách, giúp cho việc học tập nhẹ nhàng hơn. Đồng thời đáp ứng được hai nhu cầu 
đó là “nhu cầu vui chơi và nhu cầu học tập”, đây là một hình thức đang được xã 
hội quan tâm. Vì học sinh Tiểu học là “Tiềm năng phát triển” nên người giáo viên 
phải biết sáng tạo, sử dụng hài hoà các phương pháp khác nhau để giúp học sinh 
lĩnh hội kiến thức và vận dụng vào thực tế, tức là phát triển ở học sinh khả năng 
giải quyết những vấn đề do cuộc sống đặt ra. Mục tiêu của phân môn Luyện từ và 
 1 B. NỘI DUNG 
 1. Cơ sở lý luận
 Trong chương trình Tiếng Việt ở Bậc tiểu học phân môn Luyện từ và câu 
chiếm một vị trí quan trọng. Nó làm giàu vốn từ cho học sinh và trang bị cho các 
em một số kiến thức về từ, câu.
 Vì vậy việc nghiên cứu, tìm tòi để dạy tốt môn Luyện từ và câu là việc làm 
không thể thiếu được đối với mỗi giáo viên, góp phần nâng cao chất lượng học 
tập cho học sinh. Tôi nhận thức được hoạt động trò chơi học tập là một hình thức 
hoạt động thường được đông đảo học sinh hứng thú hưởng ứng trong và ngoài lớp 
học. Tham gia vào các trò chơi học tập, học sinh được rèn luyện, phát triển về cả 
trí tuệ, thể lực và nhân cách.
 Trò chơi học tập làm thay đổi hình thức hoạt động học tập của học sinh, tạo 
ra bầu không khí dễ chịu thoải mái trong giờ học, giúp học sinh tiếp thu kiến thức 
một cách tự giác tích cực, giúp học sinh rèn luyện củng cố kiến thức đồng thời 
phát triển vốn kinh nghiệm được tích luỹ qua hoạt động chơi. Qua đó còn rèn 
luyện kĩ năng, kĩ xảo, thúc đẩy hoạt động trí tuệ, nhờ sử dụng trò chơi học tập mà 
quá trình dạy học trở thành một hoạt động vui và hấp dẫn hơn, cơ hội học tập đa 
dạng hơn. 
 Việc lồng ghép trò chơi vào giảng dạy phân môn Luyện từ và câu sẽ giúp giờ 
học trở nên nhẹ nhàng, “vừa học vừa chơi” khiến học sinh hứng thú, tích cực hơn 
trong việc tiếp thu kiến thức. Khi có tâm trạng thoải mái, vui vẻ thì việc trao đổi, 
tương tác giữa cô và trò cũng trở nên sôi nổi, linh hoạt hơn. Đặc biệt, thông qua 
các hoạt động trò chơi, học sinh còn cải thiện được năng lực giao tiếp, kỹ năng 
làm việc nhóm. 
 2. Cơ sở thực tiễn
 2.1.Thực trạng:
 Trong những năm gần đây, giáo dục Việt Nam đã tích cực cải tiến các phương 
pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng giờ dạy, tuy nhiên trong thực tế việc vận 
dụng linh hoạt các phương pháp dạy học còn nhiều bất cập
 a. Giáo viên:
 3 túng khi đặt câu có từ cho sẵn, có khi đưa từ vào câu còn chưa hợp lý. Chính vì 
thế mà trong lần khảo sát đầu năm chất lượng chưa cao.
 2.3. Nguyên nhân của những tồn tại:
 * Về phía giáo viên:
 - Trong dạy học giáo viên còn áp dụng các phương pháp và hình thức tổ chức 
dạy học còn cứng nhắc, rập khuôn. Việc áp dụng các trò chơi trong dạy học chưa 
phong phú, chưa đem lại hiệu quả.
 - Thái độ của cô đối với trò khi tìm từ và sử dụng từ chưa được thân mật.
 * Về phía học sinh:
 - Học sinh tiểu học còn nhiều hạn chế trong nhận thức; tri giác của các em 
gắn liền với hành động trên đồ vật cụ thể sinh động các em hay chú ý đến cái mới 
lạ, cái hấp dẫn, cái đập vào mắt hơn là câu chữ trừu tượng.
 - Một số học sinh còn nhút nhát không dám đưa từ, câu mình tìm, đặt được 
vì sợ sai mặc dù mình tìm đúng.
 - Học sinh Tiểu học nhanh nhớ nhưng cũng nhanh quên.
 - Môi trường giao tiếp chưa mở rộng, còn trong phạm vi là lớp học và gia 
đình nên khả năng giao tiếp còn nhiều hạn chế.
 3. Giải pháp thực hiện
 Ở bậc Tiểu học, sử dụng trò chơi học tập là phương pháp dạy học tích cực. 
Từ đó làm thay đổi không khí trong lớp học, tạo sự thi đua sôi nổi, hào hứng của 
các đội chơi và sự cổ vũ nhiệt tình của các bạn trong lớp. Nhờ có trò chơi học tập, 
học sinh hứng thú hơn với việc học từ ngữ trong các bài tập mở rộng vốn từ, làm 
giảm bớt sự khô khan của bài học, học sinh tiếp thu từ và nghĩa của từ nhanh, 
phân loại, quản lý vốn từ đúng, sử dụng từ chính xác, linh hoạt, hợp lý. Trong quá 
trình giảng dạy tôi thường sử dụng trò chơi như sau:
 3.1 Trò chơi “ Phân biệt nhanh”
 * Mục tiêu: Giúp học sinh có khả năng phân biệt các kiểu từ trong Tiếng 
Việt, rèn tính nhanh nhẹn chính xác.
 * Chuẩn bị: Bảng phụ ghi sẵn một số từ ghép, từ láy; giấy bìa có ghi sẵn kí 
hiệu L-G
 5 cho nhóm mình đoán đúng động từ. Trong thời gian 15 giây mà nhóm mình không 
đoán đúng thì giành quyền đoán từ cho nhóm bạn. Sau trò chơi nhóm nào đoán 
đúng nhiều hơn thì nhóm đó thắng.
 * Ví dụ: Khi dạy bài “Động từ” (trang 75, tiếng Việt 4, tập 1, bộ sách Cánh 
diều)
 Giáo viên ghi vào phiếu một số từ sau: ngủ, ăn, đi, chạy, phát biểu, tập thể 
dục, tát nước,...
 3.3 Trò chơi “Xếp trật tự”
 * Mục tiêu: Trò chơi giúp học sinh củng cố việc sắp xếp từ thành một câu tục 
ngữ thành ngữ đúng. Rèn cho học sinh có trí nhớ chính xác tính nhanh nhẹn.
 * Chuẩn bị: Giáo viên chuẩn bị số phiếu bằng số từ cần sắp xếp thành câu.
 * Luật chơi- Cách chơi: Chơi theo nhóm, mỗi nhóm có số em tham gia bằng 
số từ cần sắp xếp. Khi có lệnh của giáo viên các em nhận phiếu và xếp trật tự các 
từ sao cho hoàn thành một câu tục ngữ, thành ngữ thuộc chủ điểm của bài học. 
Kết thúc, nhóm nào xếp chính xác và nhanh nhất thì nhóm đó thắng.
 * Ví dụ: Khi dạy bài: Mở rộng vốn từ: Dũng cảm. (trang 29, tiếng Việt 4, 
tập 2, bộ sách Cánh diều)
 7 Giáo viên yêu cầu học sinh tìm các từ miêu tả tình cảm thái độ của con người 
khi đi du lịch. Kết quả học sinh sẽ tìm được các từ như: hào hứng, say mê, say 
sưa, đam mê, tận hưởng, ham thích ...
 3.5 Trò chơi “Hái hoa đố chữ”
 * Mục tiêu: Giúp học sinh nắm được các bộ phận của tiếng để ghép thành 
tiếng, nhận dạng sự vật qua thơ văn, rèn tính nhanh nhạy, sáng tạo.
 * Chuẩn bị: Giáo viên chuẩn bị 6 bông hoa có ghi sẵn nội dung .
 * Thời gian: 5 phút
 * Luật chơi – Cách chơi: Chia lớp thành 6 đội, giáo viên cho mỗi đội cử 1 
đại diện lên hái hoa một lần. Bạn hái hoa có nhiệm vụ đọc nội dung hoa cho đội 
mình đoán từ. Trong thời gian 30 giây nếu đội mình không đoán được thì giành 
quyền trả lời cho đội khác. Mỗi câu trả lời đúng ghi 10 điểm. Sau khi hái hết 6 
hoa giáo viên tổng kết đội nào ghi nhiều điểm hơn thì đội đó thắng .
 * Ví dụ: Sau khi dạy bài: “Tra từ điển” (trang 7, tiếng Việt 4, tập 2, bộ sách 
Cánh diều)
 9 Thêm huyền làm thứ đựng bài kiểm tra
 Thay sắc thì thật là nguy
 Bài làm chẳng được mong gì điểm cao”
 ( Chữ bi) 
 3.6 Trò chơi “Rung chuông vàng”
 * Mục tiêu : Củng cố kiến thức về ba loại câu kể đã học, nhận diện câu kể 
chính xác, rèn cho học sinh nhanh nhẹn.
 * Chuẩn bị: Giáo viên chuẩn bị 9 phiếu có ghi 9 câu kể, học sinh chuẩn bị 
bảng con.
 * Thời gian: 4 phút
 * Luật chơi - Cách chơi: Tất cả các học sinh đều tham gia trò chơi. Mỗi lượt 
chơi, giáo viên đính ở bảng một phiếu các em nhận diện câu chủ đề của đoạn văn 
(trang 105, tiếng Việt 4, tập 1, bộ sách Cánh diều) và ghi vào bảng con loại câu 
kể: Ai làm gì?; Ai thế nào?; Ai là gì?; đúng với loại câu mà giáo viên đưa ra. Học 
sinh nào ghi sai thì loại ra khỏi cuộc chơi. Ai ở lại cuối cùng thì người đó thắng.
 * Ví dụ: Giáo viên ghi các phiếu:
 Phiếu 1: Đàn ngựa lao nhanh về phía trước. (Ai làm gì?)
 Phiếu 2: Về đêm, cảnh vật thật im lìm. (Ai thế nào?)
 Phiếu 3: Trẻ em là tương lai của đất nước. (Ai là gì?) 
 3.7 Trò chơi “Du lịch trên bản đồ ”
 11