SKKN Biện pháp giúp trẻ 3-4 tuổi phát triển ngôn ngữ mach lạc thông qua bộ môn Làm quen với tác phẩm văn học

 PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
 Ngôn ngữ là gì ? Ngôn ngữ là công cụ mà con người dùng để biểu đạt ý nghĩa 
và tình cảm của mình đối với người khác. Qua đó giúp con người hiểu nhau hơn . 
Ngôn ngữ có thể cấu tạo bởi các hình thức như biểu ý (tiếng nói ), nét mặt hoặc cử 
chỉ điệu bộ.
 Phát triển ngôn ngữ cho trẻ là một trong những mục tiêu quan trọng nhất của 
giáo dục mầm non. Ngôn ngữ là công cụ để trẻ giao tiếp, học tập và vui chơi. Việc 
phát triển ngôn ngữ cho trẻ mầm non ở lứa tuổi 3-4 tuổi là rất cần thiết và quan 
trọng. Đòi hỏi người lớn phải hiểu được tầm quan trọng của ngôn ngữ đôí với trẻ. 
Đặc biệt là làm thế nào để phát triển ngôn ngữ cho trẻ một cách mạch lạc và cách 
chính xác nhất là điều mà tôi còn băn khoăn.
 Dân gian có câu: “Trẻ lên ba cả nhà tập nói” hay “ Thỏ thẻ như trẻ lên ba”. 
Như vậy từ rất xưa chúng ta đã biết ở độ tuổi này ngôn ngữ của trẻ đang trong giai 
đoạn phát triển vô cùng mạnh mẽ. Chính vì vậy giáo dục mầm non là điểm khởi 
đầu và đồng thời là nền móng của quá trình giáo dục.Tuy nhiên ở độ tuổi này khả 
năng ghi nhớ và chú ý có chủ đích của trẻ đang phát triển nhưng chưa hoàn thiện, 
ngôn ngữ diễn đạt bằng lời còn hạn chế. Vì vậy thông qua các câu truyện bằng 
hình ảnh trực quan, rối dẹt, rối tay, đóng kịch, tranh động ..giúp trẻ hứng thú và 
phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ hiệu quả nhất. Chính vì vậy khi được phân 
công đứng lớp 3 tuổi tôi đã mạnh dạn đưa ra một số biện pháp giúp trẻ 3-4 tuổi 
phát triển ngôn ngữ mach lạc thông qua bộ môn làm quen với tác phẩm văn học.
 PHẦN II: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
 1/ Thực trạng:
 •Khảo sát thực tế:
 Năm nay tôi được phân công dạy 3 tuổi, tổng số là 30 cháu. Đã học qua nhà 
trẻ là 15 cháu, và chưa học nhà trẻ là 15 cháu. Vào đầu năm học, khi dạy trẻ làm 
quen với các tác phẩm văn học tôi thấy khoảng 60% bé chưa tự tin trả lời được câu 
hỏi của cô một cách đầy đủ và chính xác. 
 •Thuận lợi:
 1 Bên cạnh đó giọng của cô luôn đi đôi với nét mặt, cử chỉ, điệu bộ minh hoạ, 
điều đó gây ấn tượng sâu sắc đối với trẻ và cũng chính từ đó tôi thấy trẻ cảm thụ 
và thể hiện lại tác phẩm văn học tốt hơn.
 Do vậy trước khi cho trẻ làm quen với một tác phẩm văn học tôi thường 
xuyên rèn luyện nghệ thuật đọc kể nhằm giúp trẻ cảm thụ tác phẩm một cách 
nhanh nhất, sâu sắc nhất. Từ đó trẻ hứng thú tham gia các hoạt động làm quen văn 
học.
 Bên cạnh đó,để giúp trẻ diễn đạt và phát âm chính xác, tôi đã không ngừng 
nghiên cứu tìm tòi các tư liệu, tài liệu có liên quan trên các phương tiện, bởi có 
như vậy mới khai thác và học hỏi được những kinh nghiệm trong công tác giảng 
dạy, tích lũy được những kho tàng kiến thức khổng lồ phong phú và đa dạng. Việc 
tìm tòi tích lũy, nghiên cứu các tư liệu, tài liệu có liên quan trên các phương tiện sẽ 
rất có ích để giáo viên vận dụng vào thực tế của lớp học mình.
 Trên thực tế hiện nay còn có rất nhiều cuốn sách nữa như: “ Dạy trẻ nói như 
thế nào” Tác giả: Đỗ Thanh, “ Những đặc điểm tâm lí của hoạt động ngôn ngữ 
trong hoạt động kể chuyện của trẻ mẫu giáo” Tác giả: Hồ Nam Hồng, “Phương 
pháp phát triển ngôn ngữ trẻ mẫu giáo” Tác giả : Nguyễn Xuân Khoa. Ngoài ra 
còn có nhiều cuốn sách ở các thể loại khác nhau như truyện kể, thơ ca, câu đố 
dành cho trẻ Mầm non mà tôi có thể tự lựa chọn làm các đề tài để đưa vào các 
hoạt động học phù hợp với tình hình thực tế của lớp mình. Hiện nay, được áp dụng 
theo chương trình mới “Lấy trẻ làm trung tâm”, chúng tôi được phép không tìm 
các câu truyện, thơ ca, theo chủ đề như trước, cho nên tôi được thỏa sức lựa 
chọn những câu truyện, bài thơ mới, hay phù hợp với trẻ mẫu giáo bé 3-4 tuổi với 
rất nhiều bài thơ câu truyện có nội dung hay và hấp dẫn, có tính giáo dục cao: 
Truyện “Ngôi nhà ngọt ngào”, “Bài học đầu tiên của Gấu”, “Con chuột phát 
phì”, các bài thơ “Bé đánh răng”, “Đi học đúng giờ”, “Kẹo ngọt”, Các bài 
đồng dao, bài vè,
 Biện pháp 2: Thiết kế đồ dùng sáng tạo và giáo án diện tử có thẩm mĩ cao 
nhằm phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ.
 3 ta đã biết, đối với trẻ em ở tuổi Mầm non thì tranh ảnh và các đồ chơi xung quanh 
lớp là một bộ sách giáo khoa hấp dẫn, dễ dàng đi vào trí nhớ của trẻ. Hiểu rõ điều 
đó, ngay từ đầu năm học tôi đã chú ý xây dựng, tạo môi trường lớp học luôn sống 
động , hấp dẫn và luôn tạo theo hướng “Góc mở” nhằm phát huy và nâng cao khả 
năng vốn có của trẻ.
 Góc văn học là nơi mà trẻ có thể được học tập và rèn luyện nhiều kỹ năng 
về hoạt động cũng như về làm quen văn học. Bởi vây tôi đã suy nghĩ làm sao để có 
một góc văn học thật sự hấp dẫn và thu hút trí tò mò khám phá của trẻ.
 Biện pháp 4: Sửa nói ngọng và nói lắp cho trẻ.
 "Dạy con từ thủa còn thơ”, uốn nắn lời ăn, tiếng nói... cho trẻ là trách nhiệm 
của các ông bố, bà mẹ và Cô giáo. Để trẻ không bị nói ngọng, những người trong 
gia đình: ông, bà, bố, mẹ, anh chị em, Cô giáo...cần phát âm chính xác giúp bé có 
một chuẩn mực để học theo. Trong chương trình giáo dục Mầm non, lĩnh vực phát 
triển ngôn ngữ cho trẻ là một khâu quan trọng hàng đầu trong việc hình thành nhân 
cách cho trẻ, do vậy ngoài việc dạy trẻ học nói đủ câu, đủ ý và nói mạch lạc ra thì 
việc sửa nói ngọng, nói lắp cho trẻ cũng vô cùng quan trọng. Đây là một biện pháp 
mà người giáo viên cần phải chú ý thực hiện thường xuyên để giúp trẻ phát âm 
chính xác tiếng mẹ đẻ.
 Để sửa cho trẻ nói đúng, nói mạch lạc không ngọng về dấu thanh và không 
nói lắp bắp tôi cũng kiên trì rèn luyện cho các cháu bằng cách trẻ luyện tập và nói 
nhiều lần trong ngày vào các thời điểm: Học hoạt động chung, hoạt động nhận 
thức, hoạt động góc, hoạt động chiều. Tích cực gọi các trẻ nói ngọng nói nhiều hơn 
để rèn cho trẻ và giúp trẻ tự tin hơn.
 Biện pháp 5: Phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ thông qua hoạt động 
tự kể chuyện sáng tạo và trò chơi đóng kịch:
 Như chúng ta đã biết việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua hoạt động 
kể chuyện sáng tạo và trò chơi đóng kịch có ý nghĩa rất quan trọng trong quá trình 
phát triển ngôn ngữ cho trẻ. Thông qua các hoạt động này không chỉ ảnh hưởng 
trực tiếp tới sự phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ mà còn thúc đẩy sự phát triển 
về xúc cảm, tình cảm thẩm mỹ ở trẻ. Để giúp trẻ kể lại và nhớ nội dung truyện một 
 5 thái biểu cảm rõ rệt. Truyện đồng thoại là thể loại được sử dụng nhiều trong các 
tiết học.
 Khi lựa chọn các vai để đóng kịch tôi cũng phải chú ý đến tính cách của từng 
nhân vật sao cho phù hợp với nhân vật định đóng.
 Để trẻ đóng kịch thành công trong khi dạy trẻ tập đóng kịch, tôi còn lưu ý đặc 
biệt đến 1 vấn đề tương đối quan trọng đó là: Những trẻ học tốt và khá hơn tôi gợi 
ý cho đóng vai các nhân vật chính còn trẻ chậm hơn tôi gợi ý cho trẻ đóng vai phụ, 
nhưng tối thiểu cháu nào trong lớp cũng phải được tham gia tập đóng kịch. Với 
những trẻ tiếp thu chậm giai đoạn đầu tôi hướng cho trẻ nhận đóng các vai phụ đơn 
giản hơn, nhưng đến khi trẻ được tập đóng kịch nhiều rồi đã mạnh dạn và nhanh 
nhạy hơn, tôi bắt đầu cho trẻ tập đóng các vai khó hơn. Có như vậy những trẻ đó 
mới tự tin hơn trong việc giao tiếp và hòa nhập cùng các bạn trong lớp.
 Trò chơi đóng kịch là một hoạt động có sức lôi cuốn mạnh mẽ đối với trẻ ở 
trường mầm non, nó góp phần vào việc phát huy tính tích cực sáng tạo. hoạt động 
này đòi hỏi giáo viên phải có sự đầu tư tốt về thời gian cũng như tinh thần say mê 
tập luyện, đặc biệt là nhiệt huyết và sự linh hoạt của người giáo viên thì trò chơi 
mới thu được kết quả tốt nhất.Với biện pháp để giúp trẻ phát triển ngôn ngữ mạch 
lạc thông qua hình thức kể chuyện sáng tạo và tập đóng kịch các cháu của lớp tôi 
đã mạnh dạn và tự tin hơn khi giao tiếp với mọi người, đồng thời ngôn ngữ của trẻ 
cũng ngày càng phát triển và phong phú hơn, trẻ đã phát âm được chính xác, nói 
mạch lạc, đủ câu khi giao tiếp và trò chuyện với mọi người xung quanh.
 Biện pháp 6 : Dạy trẻ làm quen với tác phẩm văn học thông qua hoạt 
động mọi lúc mọi nơi.
 Với hoạt động ở mọi lúc mọi nơi tôi đã vận dụng phù hợp từng đề tài để dạy 
trẻ dạy vào các thời điểm thích hợp.
 *Qua giờ đón trả trẻ:
 Trong giờ đón trẻ tôi có thể cho yêu cầu trẻ đọc các bài thơ, bài ca dao, đồng 
dao. Tôi có thể hướng dẫn trẻ tự xếp tranh, xem tranh và kể chuyện theo tranh mà 
mình vừa xếp được. Qua việc trò chuyên với trẻ tôi đặt những câu hỏi liên quan 
đến câu chuyện phù hợp cho trẻ tư duy và trả lời.
 7 nghe là một trong những cách tốt nhất để khuyến khích trẻ yêu thích rồi khám phá 
môn học. Từ đó ngôn ngữ, trí tưởng tượng, óc sáng tạo của trẻ được kích thích 
phát triển. Khi phụ huynh đã hiểu được điều đó tôi luôn động viên, khuyến khích 
họ sưu tầm, mua sắm các loại thơ truyện có nội dung giáo dục phù hợp để đọc cho 
trẻ nghe ở nhà vào những buổi tối trước khi trẻ đi ngủ.
 3.Thực nghiệm sư phạm.
 a. Mô tả cách thực hiện:
 Biện pháp 1: Rèn luyện nghệ thuật đọc kể diễn cảm cho bản.
 VD: “Trong truyện Bác gấu đen và hai chú thỏ”. Khi kể chuyện cho trẻ 
nghe tôi xác định giọng nhân vật như sau:
 - Giọng của Gấu đen: Nhẹ nhàng, dụt dè.
 - Giọng của Thỏ nâu : Cáu gắt.
 - Giọng của Thỏ trắng: Hồn nhiên, tình cảm. 
 VD: Khi kể cho trẻ nghe câu truyện “ Chú dê đen” Tôi đã rèn giọng đọc, cử 
chỉ, điệu bộ, ánh mắt, nét mặt của mình như sau:
 + Nhân vật Chú dê đen: Giọng, cử chỉ mạnh mẽ, dứt khoát , điệu bộ dũng 
cảm, hiên ngang, nét mặt nghiêm nghị
 + Nhân vật dê trắng: Giọng điệu, cử chỉ nhút nhát, rụt rè, điệu bộ sợ hãi
 VD: Truyện "Cáo, Thỏ và gà trống"
 - Thỏ: thể hiện nét mặt buồn rầu, yếu đuối giọng vừa nói vừa khóc.
 - Cáo: Phần đầu giọng quát nạt, to, ồm ồm, nét mặt hưng rữ thể hiện giọng 
thách thức, nhưng ở cuối truyện giọng hạ dần, nét mặt trở thành hoảng sợ.
 - Chó: Giọng nhanh nhảu. Thái độ ân cần an ủi.
 - Gấu: Thể hiện nét mặt hiền từ, giọng nói chậm rãi.
 - Gà trống: Thể hiện tính tình dũng cảm, giọng nói to, dõng dạc, dứt khoát.
 VD: Khi cho trẻ nghe bài thơ “ Ông mặt trời” đọc bằng giọng vui tươi nhấn 
mạnh vào các từ: Óng ánh, bóng con và bóng mẹ, nhíu mắt cười, hai ông cháu, mẹ. 
Tôi luôn lưu ý thay đổi ngữ điệu khi đọc 2 câu “ Ông ở trên trời nhé! Cháu ở dưới 
này thôi”.
 9