Sáng kiến kinh nghiệm Tăng cường giáo dục kỹ năng sống cho trẻ 5-6 tuổi

PHÒNG GD & ĐT HUYỆN CÁI NƯỚC CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM 
 TRƯỜNG MẦM NON TT CÁI NƯỚC Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
 ***
 Cái Nước, ngày 20 tháng 10 năm 2019
BÁO CÁO SÁNG KIẾN
- Tên sáng kiến: “Tăng cường giáo dục kỹ năng sống cho trẻ 5-6 tuổi”.
- Họ và tên: NGUYỄN BÍCH LIÊN
- Đơn vị công tác: Trường Mầm non Cái Nước
- Thời gian đã được triển khai thực hiện: Từ ngày 05/09/2019 đến ngày 20/05/2020
	I. ĐẶT VẤN ĐỀ:
	1. Tên sáng kiến: “Tăng cường giáo dục kỹ năng sống cho trẻ 5-6 tuổi”.
2. Sự cần thiết, mục đích của việc thực hiện sáng kiến (lý do nghiên cứu):
Trong những năm gần đây, giáo dục luôn không ngừng đổi mới về hình thức, nội dung và phương pháp tổ chức dạy học cho trẻ. Giáo dục kỹ năng sống là nội dung được rất nhiều người quan tâm. Đặc biệt giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mầm non là một nội dung và nhiệm vụ quan trọng của cấp học mầm non. 
Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mầm non là giáo dục cách sống tích cực trong xã hội hiện đại. Giáo dục cho trẻ những kỹ năng mang tính cá nhân và xã hội nhằm giúp trẻ có thể chuyển kiến thức, thái độ, cảm nhận thành những khả năng thực thụ, giúp trẻ biết xử lý hành vi của mình trong các tình huống khác nhau trong cuộc sống. Chính vì vậy, việc đưa giáo dục kỹ năng sống cho trẻ  vào các hoạt động giáo dục trong trường mầm non cũng là một nội dung không những cần mà còn rất quan trọng đối với trẻ lứa tuổi mầm non trong giai đoạn hiện nay.
Việc dạy kỹ năng sống cho trẻ là giúp trẻ làm chủ suy nghĩ, cảm xúc và hành động của mình, nhưng điều quan trọng hơn nữa là việc trẻ sẽ vận dụng những kỹ năng sống đó như thế nào trong cuộc sống. Việc áp dụng một cách linh hoạt các kỹ năng sống cần thiết vào cuộc sống sẽ giúp cho trẻ có những nền tảng vững chắc trong việc tạo dựng tư thế chủ động sáng tạo của một đứa trẻ năng động. Đó cũng là cách giúp trẻ đối đầu và tìm cách vượt qua những áp lực tâm lý về công việc, học tập cũng như các mối quan hệ phức tạp khác trong cuộc sống.
Trong năm học 2019-2020, tôi được Ban giám hiệu nhà trường phân công phụ trách lớp Lá 1, đây là lứa tuổi trẻ bắt đầu nhận thức, phân biệt được những hành vi đúng sai, biết được những gì mình nên hay không nên, thậm chí bước đầu trẻ còn biết tự giải quyết được một số tình huống do cô tạo ra trong các hoạt động. Vì thế, tôi đã chọn đề tài “Tăng cường giáo dục kỹ năng sống cho trẻ 5-6 tuổi”.
II. NỘI DUNG SÁNG KIẾN:
	1. Thực trạng của lớp:
	* Thuận lợi:
	Nhà trường thường xuyên quan tâm, hỗ trợ các trang thiết bị để phục vụ cho việc giảng dạy.
	Thường xuyên dự các tiết chuyên đề do nhà trường tổ chức để học hỏi thêm kiến thức mới phục vụ cho việc giảng dạy.
	Được sự giúp đỡ nhiệt tình của bạn bè đồng nghiệp trong việc giảng dạy.
	* Khó khăn:
	Phụ huynh thường quan tâm tới học chữ, học số, học viết, ít quan tâm đến 
nội dung giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho trẻ. 
	Trẻ bị ảnh hưởng bởi cuộc sống hiện đại: Internet, điện tử, các trò chơi 
	Trẻ sống trong môi trường quá bao bọc khiến trẻ quen dựa dẫm, không có 
tính tự lập, lãnh cảm với môi trường xung quanh. 
	Trình độ nhận thức của trẻ không đồng đều.
	Một số trẻ nhút nhát không tự tin tham vào các hoạt động, một số trẻ quá hiếu động nên khi hoạt động chưa chú ý đến sự hướng dẫn của cô, kỹ năng sống của trẻ còn nhiều hạn chế.
	2. Các biện pháp cần thực hiện:
Để thực hiện tốt nhiệm vụ năm học của ngành, tôi quyết tâm lấy mục tiêu giáo dục kỹ năng sống cho trẻ là nhiệm vụ hàng đầu trong công tác chăm sóc giáo dục trẻ của năm học này. Như chúng ta đã biết, ở trường mầm non không có giờ dạy đạo đức riêng, mà thông qua sử dụng hình thức tích hợp với nội dung bài dạy của các lĩnh vực để hướng trẻ tới cảm xúc, tình cảm, hành vi lễ giáo.
2.1. Giáo dục kỹ năng sống thông qua các tiết học:
Đối với trẻ mầm non, việc rèn kỹ năng sống cho trẻ không được thực hiện trên một giờ học cụ thể nào, mà chỉ lồng ghép nội dung giáo dục kỹ năng sống vào các môn học nhằm hình thành cho trẻ những thói quen, hành vi có văn hóa.
2.2. Nội dung những kỹ năng cần đưa vào dạy trẻ:
* Kỹ năng sống tự tin:
     	Sự tự tin sẽ giúp trẻ dám nỗ lực, không ngại thử thách; trẻ tự tin sẽ có khả năng sống độc lập, hòa nhập xã hội tốt và dễ thành công hơn trong cuộc sống. Nắm bắt được điều đó nên vào đầu năm học, khi phân chổ ngồi học tôi thường phân những trẻ nhút nhát ngồi gần những trẻ mạnh dạn để giúp trẻ có thể giao lưu, trò chuyện giúp trẻ mạnh dạn hơn. Đối với những trẻ nhút nhát trong giờ học tôi thường quan tâm, gọi trẻ trả lời nhiều hơn, khen, động viên khích lệ trẻ kịp thời để giúp trẻ tự tin với bản thân hơn. Khi bố mẹ đưa đến lớp tôi thường quan tâm, hỏi han trẻ để trẻ giao lưu với cô.
Ngoài ra việc giao lưu tình cảm, tiếp xúc với trẻ là một cách tạo ra sự tin tưởng, gắn bó giữa trẻ với người xung quanh. Tăng cường sự phát triển các giác quan, góp phần tích cực phát triển các kỹ năng xã hội, trong đó có kỹ năng sống tự tin. 
* Kỹ năng hợp tác:
 	Ở độ tuổi này trẻ bắt đầu quan tâm đến bạn trong nhóm, trẻ sẵn sàng chia sẻ với bạn những suy nghĩ của mình, biết hợp tác với nhau để xây dựng một công trình (Khi chơi ở góc xây dựng), biết hợp tác với nhau để tạo ra một bức tranh (Khi chơi góc tạo hình). Tuy nhiên trẻ vẫn làm việc theo nhóm với cách hiểu đơn giản là gộp bạn lại chứ chưa có sự gắn kết. Vì vậy, tôi thường xuyên tổ chức và đa dạng hóa các hoạt động theo nhóm để trẻ biết tạo ra tinh thần đồng đội, tạo niềm vui với kết quả đạt được.
Để làm được điều này, tôi thường tổ chức cho trẻ chơi các trò chơi theo nhóm, trò chơi dân gian, trò chơi vận động: “Kéo co”, “Rồng rắn lên mây”, các trò chơi có luật tiếp sức để trẻ thể hiện rõ tinh thần đồng đội giúp đỡ nhau cùng hoàn thành nhiệm vụ.
* Kỹ năng tự phục vụ:
          Kỹ năng tự phục vụ là một yếu tố quan trọng có thể giúp tăng cường tính độc lập và cảm giác về sự thành công. Dạy cho trẻ biết các kỹ năng tự phục vụ, trẻ ý thức được sự cần thiết của việc tự phục vụ bản thân, tăng cường tính độc lập, trẻ có trách nhiệm sống hơn đối với chính mình, dạy trẻ biết quan sát làm theo hướng dẫn của người lớn trong các công việc nhỏ hàng ngày như: vệ sinh cá nhân, tự rửa tay, rửa mặt, đánh răng, cất, lấy đồ dùng cá nhân đúng nơi quy định, mặc áo, cởi cúc áo, tự xúc ăn. 
* Kỹ năng tự bảo vệ:
Xã hội hiện đại mang đến cho cuộc sống con người nhiều tiện ích, sự thoải mái nhưng cũng tiềm ẩn nhiều mối nguy hiểm, đặc biệt là đối với con trẻ. Điều này đòi hỏi mỗi trẻ đều phải có những kỹ năng để xử lý cũng như bảo vệ chính bản thân mình. Việc trang bị cho trẻ những kỹ năng bảo vệ bản thân sẽ giúp trẻ có thể an toàn hơn và tự tin hơn để khám phá cuộc sống muôn màu, biết cách làm thế nào để tránh xa những mối nguy hiểm hoặc khám phá thế giới trong phạm vi an toàn.
Các mối nguy hiểm ngoài xã hội như: bắt cóc, lạc đường, những nơi nguy hiểm gần ao hồ, cột điện, nơi công trường đang thi côngvới những mối nguy hiểm này tôi sẽ truyền đạt cho trẻ bằng các câu hỏi tình huống, cho trẻ xem những đoạn videocô và trẻ cùng nhau thảo luận đẻ trẻ hiểu được đó là những mối nguy hiểm mà cần phải tránh xa.
Kỹ năng tự bảo vệ bản thân là thật sự cần thiết dạy cho con trẻ, xã hội đang phát triển đồng nghĩa với với những tệ nạn xã hội ngày một nhiều, trang bị cho trẻ những kỹ năng tự bảo vệ bản thân chính là trang bị cho trẻ những hành trang để trẻ có thể sống an toàn, lành mạnh hơn. 
* Kỹ năng giao tiếp ứng xử:
	Giao tiếp ứng xử không chỉ quan trọng trong những năm trẻ đi học mà còn rất quan trọng đối với cuộc sống sau này của trẻ. Kỹ năng giao tiếp là một kỹ năng nền tảng giúp trẻ nhận biết các giá trị sống và hình thành các kỹ năng sống. Trẻ giao tiếp ra sao là hoàn toàn do chúng ta dạy dỗ, bởi trẻ hay bắt chước, chưa hiểu hết được các từ ngữ. Để giúp trẻ có kỹ năng giao tiếp tốt tôi đã tiến hành dạy trẻ qua các hình thức sau:
	Kỹ năng giao tiếp với bạn bè:
	Việc rèn kỹ năng giao tiếp cho trẻ thường thể hiện rõ nhất ở giờ hoạt động góc và nhất là góc chơi phân vai, vì ở góc chơi phân vai trẻ được chơi đóng vai các nhân vật như: vai bố, mẹ, con, người bán hàng, bác sỹmà những vai đó cần thể hiện bằng lời nói. 
	Ngoài ra trong giờ học hoạt động chung, tôi tăng cường cho trẻ trả lời câu hỏi của cô, cho trẻ tập kể chuyện, đóng kịch để giúp cho vốn từ của trẻ ngày càng phong phú hơn.
	Kỹ năng giao tiếp với người lớn và mọi người xung quanh trẻ:
	Đối với người lớn cần tập cho trẻ những lời nói lễ phép, dạy trẻ nói đủ câu, giáo viên phải quan sát, uốn nắn trẻ thường xuyên, khi thấy trẻ nói chưa đủ câu cần sửa cho trẻ ngay.
	Với những hình thức như vậy dần dần trẻ lớp tôi đã biết thưa gửi, nói chuyện lễ phép với cô giáo, với người lớn và mọi người xung quanh hơn.
	* Kỹ năng tò mò, ham học hỏi, khả năng thấu hiểu:
Đây là một trong những kỹ năng quan trọng nhất cần có ở trẻ vào giai đoạn này là sự khát khao được học. Bản thân tôi sử dụng nhiều tư liệu và ý tưởng khác nhau để khêu gợi tính tò mò tự nhiên của trẻ. Nhiều nghiên cứu cho thấy rằng, các câu chuyện hoặc các hoạt động và tư liệu mang tính chất khác lạ thường khêu gợi trí não nhiều hơn là những thứ có thể đoán trước được.
 	2.3. Dạy kỹ năng sống cho trẻ ở mọi lúc, mọi nơi:
	* Hoạt động đón trẻ:
 	Giáo viên đến lớp trước 15 phút, công việc đầu tiên là mở cửa thông thoáng phòng học, sau đó chuẩn bị đón trẻ. Khi trẻ đến lớp, trẻ biết chào cô, chào bố mẹ, cất dép, cất ba lô đúng nơi quy định.	
	* Hoạt động ngoài trời:
	Qua hoạt động ngoài trời khi cho trẻ quan sát một số loại cây xanh, tôi cho trẻ biết ích lợi của cây xanh đối với con người, trẻ có thể đưa ra ý kiến của mình một cách độc lập, giúp trẻ mạnh dạn hơn trong giao tiếp, từ đó hình thành cho trẻ kỹ năng sống biết yêu thương, chăm sóc.
	Khi cho trẻ chơi ngoài trời tôi luôn nhắc trẻ khi chơi trên sân trường không được chạy đùa, xô đẩy bạn vào đồ chơi sẽ bị ngã chảy máu. Biết giữ gìn đồ chơi ngoài trời khi chơi.
	* Hoạt động góc:
           Trẻ mầm non học mà chơi - chơi mà học, đối với trẻ mầm non, hoạt động vui chơi chiếm vai trò chủ đạo trong hoạt động của trẻ ở trường. Thông qua giờ chơi, trẻ được đóng các vai khác nhau trong xã hội, khi đóng vai được tái hiện lại những gì trẻ nhìn thấy trong cuộc sống. Tất cả những kiến thức và kinh nghiệm cuộc sống mà trẻ có, sẽ được trẻ thể hiện qua hoạt động vui chơi. Chính vì vậy, tôi rất chú trọng đến việc tạo các tình huống khi trẻ đóng vai để trẻ tìm cách giải quyết.
	Ví dụ: Góc xây dựng: Rèn cho trẻ kỹ năng làm việc theo nhóm, biết phối hợp phân công công việc khi chơi, biết hợp tác cùng nhau để xây dựng được những công trình.
	* Hoạt động lao động - vệ sinh:
	Trẻ biết nhặt lá cây rụng trong sân trường, trong bồn cây, biết giữ gìn lớp học, sân trường luôn sạch sẽ. Không vứt rác vào bồn cây.
	* Phối kết hợp với phụ huynh:
       	Bên cạnh việc dạy trẻ các kỹ năng ở lớp, tôi thường xuyên chú trọng đến việc phối kết hợp với phụ huynh cùng dạy kỹ năng sống cho trẻ. Tuyên truyền cho phụ huynh hiểu không nên làm hộ con, phải dạy trẻ tính tự lập từ bé, nhằm giúp trẻ có kỹ năng sống tốt, trẻ có kỹ năng tự bảo vệ bản thân, tự tin trong cuộc sống. Trẻ càng được hướng dẫn sớm về cách tự vệ, nhận biết những mối nguy hiểm từ xung quanh và cách xử lý thì sẽ vững vàng vượt qua những thử thách trong mọi tình huống. Điều đó được chứng minh rõ ràng từ thực tế. Tôi tích cực giao lưu với phụ huynh vào giờ đón, trả trẻ giúp tôi dễ dàng nắm bắt tình hình của trẻ, hiểu được tính cách, hoàn cảnh sống của trẻ từ đó đề ra các biện pháp phù hợp cũng như cách tác động, phối hợp với phụ huynh trong việc rèn luyện trẻ đúng phương pháp.
      	Trước hết người lớn phải gương mẫu, yêu thương, tôn trọng, đối xử công bằng với trẻ và đảm bảo an toàn cho trẻ. Tạo điều kiện tốt nhất cho trẻ vui chơi. Cô giáo, cha mẹ, giúp trẻ phát triển sở thích, ý thích của mình và đảm bảo rằng người lớn có thể cung cấp thêm phương tiện để trẻ thực hiện ý thích đó.
	Ví dụ: Khi ở nhà, gia đình nên khuyến khích trẻ tự khởi xướng ra những cuộc chơi bằng cách xin phép cha mẹ và ông bà cho con được chơi. Khi chơi xong phụ huynh cần nhắc nhở và dạy cho con biết cách tự thu dọn đồ chơi sau khi chơi. Cha mẹ có thể cùng con thu dọn nhưng tuyệt đối không bao giờ được làm thay trẻ.
	Cha mẹ cần phối hợp với giáo viên một cách chặt chẽ và hợp lý bằng việc tham gia vào quá trình giáo dục trong nhà trường. Cha mẹ nên tham gia vào các buổi trao đổi với giáo viên, tham gia vào các buổi họp của nhà trường để nắm bắt được tình hình cùng với nhà trường giáo dục trẻ một cách toàn diện hơn.
	III. ĐÁNH GIÁ VỀ TÍNH MỚI, TÍNH HIỆU QUẢ VÀ KHẢ THI, PHẠM VI ÁP DỤNG.
	1. Tính mới:
Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ là một việc làm hết sức quan trọng và cần thiết. Điều đó giúp cho trẻ tự tin, chủ động xử lý linh hoạt các tình huống trong cuộc sống, trẻ được bắt đầu làm quen với các kỹ năng như giao tiếp, thích nghi, khám phá thế giới xung quanh, kỹ năng tự chăm sóc bản thân, kỹ năng tạo niềm vui, kỹ năng tự bảo vệ mình, kỹ năng làm việc nhóm, và kỹ năng tự quyết một số tình huống phù hợp với lứa tuổi. Trẻ em được giáo dục kỹ năng sống tốt thì khả năng thích nghi và thành công trong cuộc sống sẽ dễ dàng hơn. Vì vậy, giáo dục kỹ năng sống cho trẻ trong trường mầm non có một ý nghĩa rất lớn, là một việc làm hết sức quan trọng và cần thiết, góp phần vào sự hình thành con người của trẻ sau này.
	2. Tính hiệu quả và khả thi:
Sau khi áp dụng những biện pháp trên vào công tác giảng dạy và tổ chức các hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho trẻ, tôi nhận thấy đã đạt được những kết quả sau:
          Trẻ được khơi dậy tính tò mò, phát triển trí tưởng tượng, năng động, mạnh dạn trong giao tiếp, tự tin thể hiện mình.
Trẻ được rèn luyện khả năng sẵn sàng học tập và kết quả học tập ở trường hiệu quả ngày càng cao.
Trẻ có thói quen lao động tự phục vụ, được rèn luyện kỹ năng tự lập, kỹ năng nhận thức, kỹ năng vận động thô, vận động tinh thông qua các hoạt động hàng ngày, trong cuộc sống của trẻ.
Trẻ được rèn luyện về kỹ năng xã hội, kỹ năng thể hiện cảm xúc, kỹ năng giao tiếp, biết chào hỏi xưng hô lễ phép, trẻ có nề nếp, thói quen vệ sinh trong ăn uống, trẻ biết nhường nhịn, chia sẻ, hợp tác giúp đỡ bạn.
          Trẻ đi học đều hơn, tỉ lệ chuyên cần đạt 93% trở lên và ít gặp khó khăn khi đến lớp, trẻ có kỹ năng dọn dẹp vệ sinh, giúp cô kê bàn, ghế, lấy bút màu, dẹp vở khi học xongbiết cất dọn, sắp xếp đồ dùng đồ chơi đúng nơi quy định, biết giữ gìn vệ sinh cá nhân, vệ sinh môi trường.
	3. Phạm vi áp dụng:
	Sáng kiến này đã được thực hiện có hiệu quả tại lớp Lá 1 và được đánh giá cao.
	IV. KẾT LUẬN:
Trẻ em được giáo dục kỹ năng sống tốt thì khả năng thích nghi và thành công trong cuộc sống sẽ dễ dàng hơn. Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ là một việc làm hết sức quan trọng và cần thiết. Điều đó giúp cho trẻ tự tin, chủ động xử lý linh hoạt các tình huống trong cuộc sống.
          Bên cạnh những lời nói khích lệ, nêu gương, khuyến khích những hành vi, lời nói tốt của trẻ. Các bậc làm cha mẹ, cô giáo, những người lớn cần nhẹ nhàng, khéo léo khi giáo dục kỹ năng sống cho trẻ, không nên hạ thấp khả năng của trẻ, không dọa nạt hay bắt trẻ phải làm những việc quá sức của trẻ. Người lớn không nên nuông chiều, bao bọc trẻ thái quá, không nên nhồi nhét lượng kiến thức quá mức so với khả năng tiếp nhận từng lứa tuổi của trẻ. Người lớn cần sử dụng lời nói rõ ràng, câu hỏi gợi mở phối hợp cùng các cử chỉ, điệu bộ phù hợp nhằm khuyến khích trẻ tiếp xúc với môi trường xung quanh, bộc lộ, chia sẻ những cảm xúc với người khác bằng lời nói và hành động cụ thể.
	Đây là một trong những kỹ năng hết sức quan trọng để khi lớn lên trẻ có đủ tự tin, bản lĩnh trong cuộc sống. Nhằm giúp trẻ hình thành tính tự lập và khả năng biết tự chăm lo cho mình, không bị phụ thuộc vào bố mẹ, ngay từ nhỏ chúng ta cần để trẻ làm tất cả mọi thứ mà chúng có thể, đừng vì quá thương con mà nuông chiều chúng. Vì thế cần có phương pháp dạy con phù hợp với độ tuổi và nhận thức của trẻ để trẻ có thể tiếp thu và học cách sống tự lập tốt hơn.
Qua sáng kiến kinh nghiệm này, tôi rất mong được sự góp ý bổ sung của các cấp lãnh đạo cùng các bạn đồng nghiệp để sáng kiến của tôi thật sự có hiệu quả.
	XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG Người báo cáo
 ĐƠN VỊ TRỰC TIẾP
 Nguyễn Bích Liên