Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng phương pháp dạy học nhóm để phát huy tính tích cực của học sinh

 1
 SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BẮC NINH
 TRƯỜNG THCS ĐÔNG PHONG
 BÁO CÁO BIỆN PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG 
 MÔN TIN HỌC
Tên biện pháp: Sử dụng phương pháp dạy học nhóm để phát huy tính tích 
 cực của học sinh
 Tác giả: Nguyễn Thị Chuyên
 Môn giảng dạy: Tin học
 Trình độ chuyên môn: Thạc sĩ khoa học máy tính
 Chức vụ: Giáo viên
 Đơn vị công tác: Trường THCS Đông Phong
 Yên Phong, tháng 11 năm 2022
 Thuận Thành, tháng 10 năm 2020. 3
 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
Stt Kí hiệu viết tắt Nội dung viết tắt
 1 BGH Ban giám hiệu
 2 CNTT Công nghệ thông tin
 3 GV Giáo viên 
 4 GVCN Giáo viên chủ nhiệm
 5 HĐSP Hội đồng sư phạm
 6 HS Học sinh
 7 KN Kỹ năng
 8 LT Lý thuyết
 9 PP Phương pháp
10 PT Phổ thông
11 SGK Sách giáo khoa
12 SK Sáng kiến
13 SL Số lượng
14 TH Thực hành
15 THCS Trung học cơ sở
16 TT Truyền thông 5
 tính tích cực của học sinh”. Bản thân tôi đã nghiên cứu và áp dụng thành công 
 tại đơn vị trường THCS Đông Phong mà tôi đang công tác.
 Mục đích của sáng kiến nhằm nâng cao hơn nữa hiệu quả dạy và học môn 
 Tin học ở trường PT. Với sáng kiến này tôi mong muốn sẽ góp phần nhỏ giúp 
 giáo viên tiến hành một giờ dạy học tin học đạt hiệu quả hơn, học sinh tích cực, 
 chủ động trong việc tiếp thu kiến thức của bài học, từ đó nâng cao chất lượng 
 dạy học tin học trong nhà trường. 
2. Tính mới và ưu điểm nổi bật của sáng kiến
 Sáng kiến với các biện pháp được trình bày có một số điểm khác, mới so 
 với các biện pháp cũ trước đây là: Khi sử dụng phương pháp dạy học nhóm kết 
 hợp với hình thức dạy học tích cực, có thi đua khen thưởng trong tiết học thì 
 không khí học tập trở lên sôi nổi, học sinh học tập hứng thú, có sự thi đua giữa 
 cá nhân với cá nhân trong nhóm, giữa nhóm này và nhóm khác trong lớp. Học 
 sinh được học tập, trao đổi, thảo luận trong một môi trường học tập thoải mái, 
 không có áp lực từ phía giáo viên nhưng vẫn giữ được nề nếp, kỷ luật chung của 
 lớp học.
 Sáng kiến được áp dụng thực hiễn tại đơn vị vào năm học 2020 – 2021 đối 
 với học sinh 4 lớp 8 của trường THCS Đông Phong.
 Ưu điểm nổi bật của sáng kiến: Giúp học sinh rèn luyện được tinh thần tự 
 học và biết cách học tập, làm việc theo nhóm để việc học tập trở nên dễ dàng 
 hơn, có hiệu quả, có tổ chức, có kỷ luật hơn. Lượng kiến thức tiếp nhận trong 
 một tiết học được nhiều hơn vì các em đã chú ý nghe giảng, ít nói chuyện riêng 
 để có thể trả lời được các câu hỏi mà giáo viên đưa ra. Khi trả lời đúng các câu 
 hỏi các em sẽ nhận được điểm cộng, được khen ngợi trước lớp kịp thời, điều đó 
 tạo cảm giác học tập vui vẻ, thích thú cho các em.
 3. Đóng góp của sáng kiến để nâng cao chất lượng quản lý, dạy và học của 
 ngành giáo dục nói chung, của đơn vị nói riêng, cụ thể ở những mặt sau:
 Sau khi áp dụng sáng kiến vào giảng dạy môn tin học 8 năm học 2020 – 
 2021 và năm học 2021 – 2022, tôi nhận thấy chất lượng học tập môn tin học của 
 học sinh trường THCS Đông Phong đã tốt hơn rất nhiều. Các em đã có sự chuẩn 7
 Thứ ba, tình hình cơ sở vật chất: Nhà trường xây dựng phòng tin học, có 
đầy đủ trang thiết bị để phục vụ cho việc dạy và học của giáo viên và học sinh. 
Nhà trường đã lắp đặt hệ thống máy tính, máy chiếu, bảng thông minh cho 
phòng thực hành phục vụ quá trình dạy học. 
 Thứ tư, đa số học sinh chăm ngoan, lễ phép, vâng lời thầy cô. Vì là môn 
học trực quan, sinh động, môn học khám phá những lĩnh vực mới nên học sinh 
rất hứng thú học, nhất là những tiết thực hành. Một số em HS ở nhà đã có máy 
vi tính nên cũng có những thuận lợi nhất định đối với môn học.
1.2. Hạn chế và nguyên nhân hạn chế
 Bên cạnh những thuận lợi nêu trên, cũng còn không ít những khó khăn mà 
chúng tôi gặp phải qua quá trình giảng dạy. 
 * Nhà trường: Nhà trường được trang bị một phòng máy vi tính với 24 
máy nhưng thực tế chỉ sử dụng được 15 máy vì phòng máy chưa đủ điều kiện 
về đường điện để lắp đặt. Hơn nữa chất lượng và cấu hình máy vẫn chưa đảm 
bảo phục vụ cho 100% các tiết dạy. Cấu hình máy tính thấp, tốc độ máy còn 
chậm nên khi dạy các phần mềm còn khó khăn cho giáo viên trong quá trình 
cài đặt và chia sẻ dữ liệu. Mỗi giáo viên khi dạy tiết thực hành đều cảm thấy 
áp lực vì với số máy tính còn hạn chế trong khi đó sĩ số các lớp gấp 2 lần số 
máy hiện. HS phải ngồi chung 2 đến 3 em/máy nên nhiều em không có nhiều 
thời gian để thực hành bài tập của mình. Do đó ảnh hưởng rất nhiều đến chất 
lượng của bộ môn.
 * Giáo viên: Môn Tin học mới chỉ là môn tự chọn trong chương trình bậc 
THCS nên chương trình và sự phân phối chương trình bước đầu chưa có sự 
thống nhất và đang hoàn chỉnh. Hơn nữa khi thực hành, các máy móc chất lượng 
kém thường gặp sự cố, trục trặc dẫn đến học sinh thiếu máy. Giáo viên dạy tiết 
thực hành vừa dạy vừa giải quyết sự cố của máy tính nên thời gian kiểm tra kết 
quả thực hành còn ít.
 * Học sinh: Đa số các em học sinh chỉ được tiếp xúc với máy vi tính ở 
trường là chủ yếu, do đó sự tìm tòi và khám phá máy vi tính với các em còn hạn 
chế dẫn đến việc học tập của học sinh vẫn còn mang tính hình thức. 9
 Từ thực trạng trên, tôi xin đưa ra một số biện pháp góp phần nâng cao 
chất lượng dạy học môn Tin học tại trường THCS Đông Phong.
2. Biện pháp nâng cao chất lượng giảng dạy
 Để nâng cao hiệu quả dạy và học môn Tin học tôi đã tiến hành một số 
biện pháp nhằm thay đổi cách dạy, cách học môn tin học cả về lý thuyết và thực 
hành, hình thành cho học sinh một số kĩ năng khi học Tin học. Đồng thời giúp 
giáo viên giảng dạy môn tin học phát huy một cách hiệu quả, chất lượng giờ dạy 
hơn. Tôi xin đưa ra 3 biện pháp cơ bản sau:
2.1. Biện pháp 1: Thay đổi nhận thức về môn Tin học.
 Tôi luôn xác định rằng muốn các em học tốt môn Tin học thì giáo viên 
phải là người yêu thích bộ môn Tin học, phải luôn tìm tòi, khám phá ra các phần 
mềm hỗ trợ việc học tập, tìm các công cụ học tập hiệu quả nhất cho bộ môn. 
Việc bồi đắp kho tàng này không bao giờ là đủ mà phải được thực hiện liên tục, 
thường xuyên suốt đời. Bởi vậy tôi thường xuyên lên mạng Internet tra cứu, tìm 
những mẹo hay, những phím tắt, những phần mềm hỗ trợ về tin học phục vụ 
cho công tác dạy và học. Giáo viên có yêu thích môn Tin học thì mới có thể 
truyền được tình yêu đó đến học sinh của mình bởi vì học sinh ở cấp THCS các 
em xem giáo viên như thần tượng, như một chuẩn mực để các em hướng đến, 
các em bắt chước, làm theo như giáo viên. Mặc dù, phương pháp dạy học hiện 
nay là lấy học sinh làm trung tâm, học sinh chủ động học tập tuy nhiên giáo viên 
vẫn đóng vai trò quan trọng. Lời giảng của giáo viên rõ ràng, truyền cảm sẽ gây 
được sự chú ý của học sinh.
 Bản thân Tôi luôn nghiên cứu kĩ sách giáo khoa, tài liệu, nắm vững các 
kiến thức cơ bản cần truyền đạt, đảm bảo hệ thống kiến thức chính xác, có hệ 
thống để từ đó có phương pháp giảng dạy thích hợp. Để nâng cao hiệu quả, chất 
lượng dạy và học.
 Về phía giáo viên: Giáo viên phải có sự hiểu biết về các lĩnh vực liên 
quan đến bộ môn tin học để truyền tải, ứng dụng một cách linh hoạt, sinh động, 
nhưng phải đảm bảo nội dung truyền tải phải có tính chính xác, tính thời sự, tính 11
 Phương pháp dạy học nhóm cho môn tin học được thể hiện cụ thể như 
sau:
2.2.1 Các hình thức chia nhóm học tập
 Phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học Tin học trên lớp rất đa dạng, 
có thể được tiến hành dưới các hình thức như: Thảo luận một vấn đề học tập; tìm 
hiểu, trao đổi xung quanh một đề tài; tranh luận về một nội dung học tập; ôn tập, 
tổng kết kiến thức sau một số bài; đưa ra dự án về một đề tài; thực hiện một bài 
tập, một nhiệm vụ học tập.
 Để việc thảo luận nhóm đạt kết quả tốt, GV cần phải quan tâm đến các 
khâu quan trọng như sau :
 + Chuẩn bị nội dung thảo luận.
 + Tổ chức thảo luận.
 + Tổng kết thảo luận.
 Tùy theo số lượng học sinh trong lớp, nội dung học tập mà giáo viên chia 
thành bao nhiêu nhóm, số lượng thành viên trong nhóm. Tùy theo mục tiêu và yêu 
cầu vấn đề học tập mà các nhóm được phân ngẫu nhiên hoặc mặc định, được duy 
trì ổn định trong cả tiết học hoặc thay đổi theo từng hoạt động của tiết học. Các 
nhóm được giao cùng một nhiệm vụ hoặc khác nhiệm vụ.
 Để chia nhóm theo ngẫu nhiên, có thể điểm danh hoặc ghép mảnh theo chủ 
đề học tập. Trong tiết học, nếu có nhiều nội dung, GV nên thay đổi hình thức 
nhóm, tạo ra cái mới, không khí học tập sẽ vui vẻ hơn.
 Để chia theo chủ định, giáo viên nên chú ý đặc điểm của học sinh (trình 
độ, thái độ, tính cách, giới tính) để cơ cấu nhóm cho phù hợp. Các hình thức 
nhóm cụ thể:
 + Nhóm nhỏ (2-3 HS): thường dùng khi cần học sinh trao đổi, thảo luận 
những vấn đề cụ thể, đơn giản, thời gian ngắn.
 + Nhóm ghép đội: dùng để nghiên cứu, phân tích, trao đổi về một số vấn 
đề phức tạp đòi hỏi có sự cộng tác cao.
 + Nhóm 4-6 HS: dùng khi HS trao đổi ý kiến hoặc thực hành một công việc 
cụ thể đòi hỏi nỗ lực chung của cả nhóm khi tiến hành thảo luận. 13
2.2.2 Lựa chọn nội dung hoạt động nhóm
 Khi áp dụng phương pháp dạy học theo nhóm ta phải xác định nội dung 
dạy học có cần phải phân nhóm hay không. Không phải bài nào, tiết học nào 
cũng chia nhóm. Theo tôi thì những nội dung kiến thức sau đây nên tổ chức học 
theo nhóm:
 - Dạng bài học tìm hiểu về nội dung kiến thức mới. 
 - Dạng kiến thức Tin học cần tranh luận, có thể có nhiều ý kiến khác 
nhau.
 - Dạng bài tập củng cố kiến thức.
 Trong quá trình hoạt động nhóm, giáo viên có thể đưa ra các tình huống 
có vấn đề để học sinh trao đổi, thảo luận sâu hơn. Nên để học sinh trong một 
nhóm thay phiên nhau trình bày ý kiến của nhóm mình chứ không nhất thiết phải 
là nhóm trưởng, để từ đó rèn luyện cho các em khả năng diễn đạt trước lớp. Giáo 
viên có thể gợi ý với các nhóm yếu hơn. Muốn vậy giáo viên phải nắm vững 
tình hình học sinh mỗi nhóm và xem xét khó khăn của mỗi nhóm, để kịp thời 
đưa ra biện pháp hợp lý. 
2.2.3 Các bước tiến hành tổ chức hoạt động nhóm 
 Trong quá trình tiến hành phương pháp dạy học theo nhóm, theo tôi triển 
khai theo các bước sau:
 *Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:
 Trong bước này giáo viên thực hiện:
 - GV tập hợp chung cả lớp, chia nhóm
 - Nói rõ mục đích của hoạt động;
 - Nói rõ nhiệm vụ và cách thức tiến hành trong nhóm;
 - Thời gian để các nhóm hoàn thành công việc.
 *Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ
 - Phân công trách nhiệm cho từng thành viên