Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng phương pháp dạy học dự án nhằm đưa dạy học tích hợp liên môn vào giảng dạy môn Hóa 8

BIỆN PHÁP
“Sử dụng phương pháp dạy học dự án nhằm đưa dạy học tích hợp liên môn vào giảng dạy môn Hóa 8”
 	Lê Hồng Thủy
 Giáo viên trường THCS Thạnh Bình
I. NHẬN THỨC
	Giáo dục phổ thông nước ta đang thực hiện bước chuyển từ chương trình giáo dục tiếp cận kiến thức sang tiếp cận năng lực của người học, nghĩa là từ chỗ quan tâm đến việc học sinh học được cái gì đến chỗ quan tâm học sinh vận dụng được cái gì. Để đảm bảo được điều đó và để chuẩn bị cho quá trình đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông sắp tới, cần thiết phải thực hiện thành công việc đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá kết quả giáo dục theo định hướng phát triển năng lực và phẩm chất người học. 
	Bên cạnh đó, để giải quyết các vấn đề thực tiễn trong cuộc sống đặt ra không thể giải quyết được chỉ bằng kiến thức một môn học. Người học cần phải phân tích, giải thích, lập luận, thí nghiệm, xây dựng mô hình để giải quyết vấn đề, qua đó tạo điều kiện để phát triển các năng lực ở người học.
	Ngoài ra, dạy học tích hợp tìm cách hòa nhập các hoạt động của nhà trường vào thực tế đời sống. Do nó gắn với bối cảnh thực tế và gắn với nhu cầu người học, khi việc học được đặt trong bối cảnh gần gũi với thực tiễn, với cuộc sống sẽ tạo niềm tin cho người học giúp họ tích cực huy động và vận dụng tối đa vốn kinh nghiệm của mình. Khi đó, hoạt động học sẽ trở thành nhu cầu tự thân và có ý nghĩa hơn.
	Từ những vấn đề nêu trên, tôi đã chọn nội dung: “Sử dụng phương pháp dạy học dự án nhằm đưa dạy học tích hợp liên môn vào giảng dạy môn Hóa 8” để làm biện pháp góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy. 
II. THỰC TRẠNG 
	Năm học 2020 – 2021, trường THCS Thạnh Bình có tổng 746 học sinh, trong đó có 4 lớp 8 với 201 học sinh.
	Hóa học là bộ môn khoa học thực nghiệm khá mới mẻ (cấp THCS đến lớp 8 học sinh mới được học), nó gắn liền với tự nhiên, với thực tế đời sống và sản xuất nên gây được sự tò mò, hứng thú cho học sinh. 
1. Thuận lợi
	- Được sự quan tâm và tạo mọi điều kiện thuận lợi của các cấp lãnh đạo, các ban ngành, đoàn thể đối với công tác dạy và học.
	- Đông đảo giáo viên có nhận thức đúng đắn về đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá.
	- Chuẩn bị cho công tác thay sách giáo khoa lớp 6, đưa môn Khoa học tự nhiên trở thành môn học bắt buộc ở cấp THCS. Chương trình môn Khoa học tự nhiên được xây dựng dựa trên quan điểm dạy học tích hợp bao gồm các môn khoa học vật lí, hóa học, sinh học và khoa học trái đất.
	- Mặt khác định hướng phát triển năng lực, gắn với các tình huống thực tiễn cũng đòi hỏi thực hiện dạy học tích hợp.
2. Khó khăn
	- Việc dạy học tích hợp đòi hỏi cần có thời gian để học sinh nghiên cứu, tìm hiểu; đòi hỏi phương tiện vật chất phải phù hợp; yêu cầu giáo viên phải có kinh nghiệm trong việc tổ chức, quản lí và giám sát hoạt động học tập cũng như đánh giá kết quả học tập của học sinh.
	- Một bộ phận học sinh chưa có thói quen và khả năng tự học, chưa tự giác học tập tích cực, chủ động chiếm lĩnh kiến thức.	
III. BIỆN PHÁP THỰC HIỆN 
1. Khái niệm “Dạy học tích hợp”:
	Theo chương trình giáo dục phổ thông tổng thể của Bộ giáo dục và đào tạo năm 2018: Dạy học tích hợp là định hướng dạy học giúp học sinh phát triển khả năng huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng  thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau để giải quyết có hiệu quả các vấn đề trong học tập và trong cuộc sống, được thực hiện ngay trong quá trình lĩnh hội tri thức và rèn luyện kĩ năng.
	Như vậy, dạy học tích hợp có thể hiểu là một định hướng dạy học trong đó giáo viên tổ chức, hướng dẫn để học sinh biết huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng,  thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau nhằm giải quyết các nhiệm vụ học tập; thông qua đó hình thành những kiến thức, kĩ năng mới và phát triển được những năng lực cần thiết, nhất là năng lực giải quyết vấn đề trong học tập và thực tiễn cuộc sống.
	Có nhiều quan điểm về hình thức tích hợp, theo đó nhiều nhà khoa học đã phân chia các mức độ tích hợp theo thang tăng dần sau:
- Tích hợp nội môn (tích hợp trong một môn học): Là tích hợp trong nội bộ môn học, một số nội dung trong môn học đó được tích hợp lại với nhau theo những chủ đề chương, bài cụ thể.
- Tích hợp đa môn (lồng ghép, liên hệ): Các môn học riêng rẽ nhưng cùng nghiên cứu một vấn đề chung.
- Tích hợp liên môn: Phối hợp sự đóng góp của nhiều môn học để nghiên cứu và giải quyết một tình huống.
- Tích hợp xuyên môn (hòa trộn): Tìm cách phát triển ở học sinh những kĩ năng xuyên môn, nghĩa là những kĩ năng có thể áp dụng ở mọi nơi.
2. Khái quát về dạy học tích hợp liên môn
	Dạy học tích hợp ở mức độ tích hợp liên môn, hoạt động học diễn ra xung quanh các chủ đề, ở đó người học cần đến các kiến thức của nhiều môn học để giải quyết vấn đề đặt ra. Các chủ đề khi đó được gọi là các chủ đề hội tụ.
	Chủ đề tích hợp liên môn ở vị trí trung tâm giữa hai môn hoặc các môn học có liên hệ gần nhau: Trong mỗi chủ đề này có sự hòa trộn kết nối cao giữa các nội dung các môn học giúp làm sâu sắc kiến thức và kĩ năng trong suốt quá trình học. 
	Cụ thể trong chủ đề “Vai trò của nước trong đời sống và sản xuất”, học sinh đi thực địa về quan sát nguồn nước ô nhiễm ở sông, học sinh vận dụng các kiến thức về hóa học, sinh học để phân tích chất lượng nguồn nước, các mối quan hệ giữa sinh vật với môi trường. Ngoài ra, học sinh phải vận dụng các kiến thức về xã hội để hiểu được tác động của con người đối với nguồn ô nhiễm và các giải pháp khả thi trong điều kiện thực tế của địa phương. Học sinh còn được học cách lập luận và trình bày một báo cáo hoặc poster  Điều này có nghĩa học sinh được trải nghiệm thực tế, gắn kiến thức với bối cảnh cụ thể và thấy được vai trò, sức mạnh của kiến thức đối với sự thay đổi của các vấn đề trong xã hội.
	Việc liên kết kiến thức các môn học để giải quyết một tình huống cũng có nghĩa là các kiến thức được tích hợp ở mức độ liên môn học.
3. Quy trình thực hiện dạy học tích hợp liên môn bằng phương pháp dạy học dự án:
	- Bước 1: Quyết định chủ đề và xây dựng kế hoạch: Bao gồm
+ Lựa chọn chủ đề: Chủ đề dự án trước hết phải gắn với các bài học cụ thể trong chương trình nhằm giải quyết một nhiệm vụ nào đó. Nó có thể khởi đầu bằng một ý tưởng mà học sinh quan tâm và hứng thú. Ví dụ như ô nhiễm không khí; nước và cuộc sống; sử dụng năng lượng sạch  Khi thiết kế dự án, kĩ thuật KWL sẽ hướng dẫn thực hiện việc lựa chọn chủ đề dự án một cách khoa học:
Mẫu phiếu KWL:
Điều đã biết (K)
Điều muốn biết (W)
Điều đã học được (L)
+ Xây dựng các tiểu chủ đề: Từ chủ đề lớn, có thể sử dụng kĩ thuật sơ đồ tư duy để hướng dẫn học sinh phát triển tìm các chủ đề nhỏ (tiểu chủ đề), là các vấn đề nghiên cứu cụ thể, là tên của các dự án.
Khi lựa chọn chủ đề và các tiểu chủ đề để thiết kế dự án, sơ đồ tư duy là công cụ có hiệu quả để xác định, lựa chọn ý tưởng dự án, qua đó tập hợp các ý kiến, kết hợp các ý tưởng, xây dựng cấu trúc kiến thức, xác định quy mô nghiên cứu của dự án, xác định các hoạt động học tập cần thực hiện.
+ Xây dựng kế hoạch thực hiện dự án: Dưới sự hướng dẫn của giáo viên, học sinh xây dựng đề cương cũng như kế hoạch cho việc thực hiện dự án.
Ví dụ, sau khi đã xác định chủ đề dự án về “Nước và chống ô nhiễm nguồn nước” để xây dựng ý tưởng, từ đó có thể lập kế hoạch cho việc thực hiện dự án:
TT
TIỂU CHỦ ĐỀ
VẤN ĐỀ CẦN GIẢI QUYẾT
1
Cấu tạo của nước
1. Nêu được thành phần hóa học của nước?
2. Thực hiện dự án: Đi thực địa về quan sát và đánh giá chất lượng nguồn nước sông ở địa phương. 
2
Tính chất của nước
1. Trình bày tính chất vật lí và tính chất hóa học của nước? 
2. Thực hiện các thí nghiệm nghiên cứu tính chất của nước.
3. Poster về tính chất của nước.
3
Vai trò của nước và chống ô nhiễm nguồn nước
1. Trình bày vai trò của nguồn nước đối với con người, đời sống và sản xuất?
2. Thế nào là ô nhiễm nguồn nước? Nêu thực trạng ô nhiễm nguồn nước ở nước ta hiện nay và trên thế giới?
3. Nêu các biện pháp phòng chống ô nhiễm nguồn nước?
4. Bài thuyết trình về vai trò của nước, ô nhiễm nguồn nước, nguyên nhân và biện pháp chống ô nhiễm nguồn nước.
Nội dung tích hợp:
Môn (Lĩnh vực)
NƯỚC VÀ CHỐNG Ô NHIỄM NGUỒN NƯỚC
Cấu tạo của nước
Tính chất của nước
Vai trò của nước và chống ô nhiễm nguồn nước
Khoa học 4
Tính chất vật lí của nước
Vai trò của nước đối với sự sống
Khoa học tự nhiên
Hóa học
Xác định thành phần của nước.
Giải thích các hiện tượng xảy ra 
Giải thích một số hiện tượng trong cơ thể người: Thoát hơi nước; Bệnh nấm da khi tiếp xúc nước bẩn
Sinh học
Vai trò của nước và đề ra biện pháp bảo vệ nguồn nước.
Vật lí
Tính chất vật lí của nước
Địa Lí
Tính chất vật lí của nước
Văn học
Giải thích một số câu ca dao tục ngữ có ý nghĩa về mặt hóa học
Việc phân công nhiệm vụ cho các thành viên có thể mô tả chi tiết qua bảng sau:
Tên thành viên
Nhiệm vụ
Phương tiện
Thời gian hoàn thành
Dự kiến sản phẩm
	- Bước 2: Thực hiện dự án gồm
	+ Làm việc nhóm và cá nhân theo kế hoạch.
	+ Kết hợp lí thuyết và thực hành tạo ra sản phẩm.
	- Bước 3: Tổng hợp kết quả gồm
	+ Thu thập sản phẩm, giới thiệu, công bố sản phẩm dự án: Kết quả sản phẩm dự án có thể được công bố dưới dạng bài thu hoạch, bài thuyết trình Sản phẩm của dự án có thể được trình bày giữa các nhóm học sinh trong một lớp 
+ Đánh giá kết quả và quá trình: Đánh giá dự án do cả giáo viên và học sinh thực hiện nhằm đánh giá quá trình và kết quả cũng như kinh nghiệm đạt được. Nó có thể xoay quanh câu hỏi: Mục đích học tập đạt được hay chưa ? Liệu sản phẩm có dùng được hay không ? Những thiếu sót gì đã bỏ qua ? 
	+ Rút ra kinh nghiệm cho việc phát triển dự án hoặc thực hiện dự án tiếp theo.
IV. KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC
	Sau khi vận dụng biện pháp “Sử dụng phương pháp dạy học dự án nhằm đưa dạy học tích hợp liên môn vào giảng dạy môn Hóa 8”, qua quá trình đánh giá bằng phiếu khảo sát, kết quả cho thấy biện pháp đã kích thích động cơ, hứng thú học tập của học sinh; Phát huy tính tích cực, tự lực, tính trách nhiệm, sáng tạo; Phát triển những vấn đề phức hợp, mang tính tích hợp; Phát triển năng lực cộng tác, hỗ trợ, phát triển các kĩ năng giao tiếp; Phát triển năng lực đánh giá và tự đánh giá của học sinh:
Trước khi áp dụng biện pháp
Sau khi áp dụng biện pháp
Tổng số phiếu
Số lượng HS hứng thú với bài học
Tỉ lệ %
Tổng số phiếu
Số lượng HS hứng thú với bài học
Tỉ lệ %
177
118
66,67
201
168
83,58
Từ đó, chất lượng giáo dục bộ môn cũng được nâng lên rõ rệt. Cụ thể:
HK I, NH
Tổng HS
Giỏi
Khá
Tb
Yếu
Kém
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
2019 -2020
177
56
31,64
49
27,68
41
23,16
31
17,51
0
2020 - 2021
201
75
37,31
58
28,86
36
17,91
32
15,92
0
V. BÀI HỌC KINH NGHIỆM
	Có thể thấy rằng, để thực hiện thành công dạy học tích hợp liên môn, đòi hỏi giáo viên ở các môn cần ngồi lại trao đổi, thảo luận với nhau để xác định các nội dung / phần kiến thức giao nhau giữa các môn, từ đó xây dựng thành các chủ đề dạy học liên môn.
Tuy nhiên, Hóa học lớp 8 là môn học thực nghiệm khá mới mẻ đối với học sinh và học sinh cần được rèn luyện những kĩ năng cơ bản trong chương trình giáo dục phổ thông. Vì thế, trong quá trình vận dụng biện pháp này cần phải chọn lựa những nội dung kiến thức gắn liền với thực tiễn, sao cho phù hợp với kiến thức trọng tâm của bài, của chương, tránh quá tải đối với học sinh.
III. KIẾN NGHỊ, ĐỀ XUẤT
	Để biện pháp “Sử dụng phương pháp dạy học dự án nhằm đưa dạy học tích hợp liên môn vào giảng dạy môn Hóa 8” được thực hiện thuận lợi và đạt hiệu quả cao, tôi có một số kiến nghị, đề xuất như sau:
 1/ Đối với lãnh đạo ngành, nhà trường	
- Cần cung cấp đầy đủ đồ dùng, thiết bị phù hợp phục vụ quá trình dạy và học.
	- Mua các loại sách tham khảo để phục vụ việc tích lũy kiến thức của cả giáo viên và học sinh.
	- Phối hợp các ban ngành, đoàn thể, xã hội  trong việc giáo dục đạo đức cho học sinh nhằm nâng cao ý thức học tập của học sinh.
 2/ Đối với giáo viên
	- Thường xuyên trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm, học tập giữa các giáo viên với nhau, giữa các giáo viên ở các môn học khác nhau ...
	- Tích cực tham khảo các tài liệu, sách tham khảo  nhằm cập nhật kịp thời các thông tin, kiến thức mới có liên quan.
* Trong quá trình thực hiện biện pháp này không tránh khỏi sự thiếu sót. Tôi rất mong nhận được sự góp ý chân thành của quý đồng nghiệp, để bản thân tôi được hoàn thiện hơn trong giảng dạy cũng như biện pháp này sẽ có tác dụng cao trong việc dạy và học. Chân thành cảm ơn!
	 Tân Phong, ngày 02 tháng 02 năm 2021	 Người thực hiện
	Lê Hồng Thủy
 Xác nhận của Hiệu trưởng
Hiệu trưởng trường THCS Thạnh Bình xác nhận: 
Biện pháp.......................................................................................................... .....................................................................................................................................của giáo viên: .................................................... áp dụng có hiệu quả và lần đầu được dùng để đăng ký thi giáo viên dạy giỏi, chưa được dùng để xét duyệt thành tích khen thưởng cá nhân trước đó.
., ngày .. tháng . năm 2021
 HIỆU TRƯỞNG
	 Nguyễn Thanh Bình