Sáng kiến kinh nghiệm sử dụng đồ dùng dạy học giúp học sinh rèn luyện tốt kĩ năng mĩ thuật

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
SỬ DỤNG ĐỒ DÙNG DẠY HỌC
GIÚP HỌC SINH RÈN LUYỆN TỐT KĨ NĂNG MĨ THUẬT
----------oooOooo---------
I/. ĐẶT VẤN ĐỀ.
Mĩ thuật là môn học thuộc lĩnh vực năng khiếu, mà tất cả các em học sinh không phải em nào cũng có năng khiếu về mĩ thuật. Như chúng ta đã biết dạy Mĩ thuật không nhằm đào tạo các em trở thành hoạ sĩ, mà nhằm giáo dục thẩm mĩ cho các em là chủ yếu, tạo điều kiện cho các em tiếp xúc, làm quen và thưởng thức cái đẹp, tập tạo ra cái đẹp và biết vận dung cái đẹp vào sinh hoạt học tập hàng ngày và những công việc cụ thể mai sau.
Môn Mĩ Thuật góp phần nâng cao hơn năng lực quan sát, khả năng tư duy hình tượng và tính sáng tạo của các em với một phương pháp làm việc khoa học, nhằm hình thành ở các em phẩm chất của con người lao động mới, đáp ứng được đòi hỏi của một xã hội phát triển ngày càng cao.
Trực quan là một phương pháp giúp học sinh được thấy tận mắt cách làm việc, cách phác hoạ, cách vẽ để các em định hướng được bài vẽ của mình,hiểu được những khía niệm trù tượng.
Sử dụng đồ dùng trực quan còn giúp các em làm việc có định hướng, gợi mở thông qua suy nghỉ và óc sáng tạo của mình,mà cụ thể ở đây chính là sử dụng đồ dùng trực quan hiệu quả,đúng phương pháp,kỷ thuật,thời điểm,giáo viên sẽ dần dần hướng các em vào bài học một cách hoàn thiện hơn,thể hiện tốt kỷ năng của mình hơn
Để đáp ứng và thực hiện tốt mục tiêu nói trên, bản thân tôi là một giáo viên giảng dạy bộ môn Mĩ Thuật ở nhà trường phổ thông tôi luôn tìm hiểu những khó khăn, thuận lợi trong việc học mĩ thuật của các em nhằm tìm ra những phương pháp tốt nhất để giúp các em học tập tốt hơn đối với bộ môn năng khiếu này. Đó là lí do tôi chọn và thực hiện sáng kiến kinh nghiệm này.
II/. NỘI DUNG.
1. Thực trạng chung.
 a) Thuận lợi.
 Đối với giáo viên:
Trong những năm gần đây, được sự quan tâm của Đảng , nhà nước và của ngành. Đội ngũ giáo viên giảng dạy bộ môn Mĩ thuật được đào tạo chuẩn hoá hơn về chuyên môn nghiệp vụ, đáp ứng được yêu cầu tốt hơn trong giảng dạy Mĩ thuật.
Ban giám hiệu luôn quan tâm tạo điều kiện tốt hơn để giáo viên hoàn thành tốt nhiệm vụ giảng dạy của mình.	 
Cơ sở vật chất được trang bị tương đối đầy đủ hơn phục vụ tốt cho môn học,như tranh,ảnh,hình ảnh sống động khi giảng bài trên power point,tạo cảm hứng hơn cho các em. 
Chương trình môn học đã được giảm tải tương đối phù hợp cho đối tượng học sinh cũng như lượng bài và thời gian phân phối hợp lý
Đối với học sinh:
Đa số các em nhà gần trường nên thuận lợi trong việc tới trường.
Gia đình cũng thường xuyên quan tâm đến việc học hành của con em mình.
Đa số các em yêu thích các môn học năng khiếu.
 b) Khó khăn.
 Đối với giáo viên:
Bên cạnh những thuận lợi trên đối với việc giảng dạy môn Mĩ Thuật cũng còn gặp không ít khó khăn như:
Cơ sở vật chất còn thiếu thốn như chưa có phòng chức năng, chưa có mẫu vẽ cho các bài vẽ theo mẫu, tranh ảnh còn hạn hẹp.
Không có nhiều tài liệu tham khảo,các đoạn video về các bài thường thức mĩ thuật để phục vụ việc giảng dạy trở nên thuận lợi và sinh động hơn.
Đối với học sinh:
Nhiều đối tượng học sinh chưa thật sự quan tâm đến môn học nên còn chưa chuẩn bị tốt dụng cụ phục vụ môn học làm ảnh hưởng rất nhiều đến việc học tập.
Đa số các em chưa tích cực, chủ động trong học tập, chưa phát huy được tính sáng tạo trong thực hành bài vẽ của mình.(các em thích sao chép hơn).
Chưa có sự tác động mạnh mẽ từ phía gia đình đến việc học tập của các em.
 2/. Cơ sở lí luận việc sử dụng phương pháp trực quan giúp học sinh thực hành tốt bài vẽ mĩ thuật.
Nghề dạy học là một trong những nghề khó, bởi sản phẩm của nó là con người. Con người vốn có diễn biến tâm lí phức tạp, chưa nói gì "Cha mẹ sinh con, trời sinh tính". Mĩ thuật là một trong những môn nghệ thuật. Nếu dạy học khó, thì dạy nghệ thuật càng khó hơn, cần phải mang tính nghệ thuật cao hơn. Song, khó không có nghĩa là không dạy được vì học mĩ thuật đem lại niềm vui cho mọi người, làm cho mọi người nhìn ra cái đẹp, thấy cái đẹp có ở trong mình và xung quanh trở nên gần gũi và đáng yêu. Đồng thời, mĩ thuật giúp mọi người tự tạo ra cái đẹp theo ý mình và thưởng ngoạn nó ngay trong sinh hoạt thường ngày của mình, làm cho cuộc sống thêm hài hoà, hạnh phúc.
 Đồ dùngtrực quan là phương pháp cơ bản của môn mĩ thuật:
Mĩ thuật là môn học trực quan. Đối tượng của môn mĩ thuật thường là những gì ta có thể nhìn thấy, sờ được - có hình, có khối, có đậm,có nhạt, có màu sắc ở xung quanh ta, gần gũi và quen thuộc.
Dạy mĩ thuật thường dạy trên đồ dùng dạy học. Do vậy, đồ dùng dạy học của môn mĩ thuật là nội dung, là kiến thức của bài học, dạy bằng trực quan bao giờ cũng sinh động, hấp dẫn, mang lại hiệu quả cao.
Trực quan là phương pháp dạy sao cho học sinh thấy ngay, thấy một cách rõ ràng, cụ thể để các em hiểu nhanh, nhớ lâu, dù là những khái niệm trừu tượng như cân đối, hài hoà, hay những gì ẩn chứa trong bố cục, nét vẽ, màu sắc,
Quan sát là một phương pháp tốt nhất để giúp học tốt môn mĩ thuật:
Quan sát để nắm được, hiểu được đối tượng về hình dáng chung, về cấu trúc, về đậm nhạt và tỉ lệ của nó. Giúp người vẽ có ý định sắp xếp cho bài vẽ của mình, sao cho hình vẽ hợp tỉ lệ với trang giấy và làm cho bài vẽ đẹp hơn.
Quan sát để thu nhận được nhiều thông tin.
Quan sát từ bao quát đến chi tiết.
Quan sát để đối chiếu, so sánh, rút ra nhận xét đúng, chuẩn xác và khách quan.
Minh hoạ trực quan là giúp học sinh thấy và hiểu cụ thể hơn vấn đề qua cách minh hoạ bảng (vẽ bảng) của giáo viên:
	- Minh hoạ về hình mảng.
	- Minh hoạ về bố cục.
	- Minh hoạ về hình vẽ.
	- Minh hoạ về nét vẽ.
	- Minh hoạ về màu sắc.
	- Minh hoạ về đậm nhạt (sắc độ),
Ngoài ra còn dùng tranh,ảnh.hay hình ảnh trên máy tính để minh họa gây cảm hứng thực sự cho học sinh.
Qua thời gian trực tiếp giảng dạy bản thân tôi nhận thấy minh hoạ trực quan giúp học sinh thực hành có hiệu quả rất cao trong bài vẽ của mình mà cụ thể ở đây chính là sử dụng đồ dùng trực quan. Nhưng cần đảm bảo các điều kiện như:
Đối với học sinh:
- Đọc và tham khảo trước bài học để nắm bắt thông tin.
- Sưu tầm tranh, ảnh, bài viết liên quan đến bài học.
- Thường xuyên quan sát sự vật, sự việc diễn ra hàng ngày xung quanh ta. 
- Chuẩn bị tốt dụng cụ phục vụ môn học.
Đối với giáo viên:
- Cần chuẩn bị tốt đồ dùng dạy học như:
Mẫu vẽ (vẽ theo mẫu).
Tranh, ảnh, phiên bản, hình minh hoạ liên quan đến bài học (vẽ trang trí).
Tài liệu liên quan đến bài học (sưu tầm).
- Kết hợp nhiều phương pháp trong giảng dạy.
- Đặc biệt là vẽ bảng (minh hoạ trực quan) gợi ý giúp học sinh thực hành bài vẽ.
- Chú ý hướng dẫn học sinh quan sát thực tế xung quanh.
3. Phần cụ thể.
Dưới đây là một số ví dụ cụ thể:
VÍ DỤ 1: Phân môn vẽ theo mẫu - Bài 18: VẼ CHÂN DUNG (Mĩ thuật. 8).
* Hoạt động I- Quan sát, nhận xét: phần này giáo viên dùng tranh, ảnh trực quan giúp học sinh tìm hiểu về: 
+ Sự khác nhau giữa ảnh chân dung và tranh chân dung;
+ Về các đặc điểm của các nét mặt;
+ Trạng thái của mỗi người trong tranh;
+ Tranh chân dung là tranh vẽ về một con người cụ thể đó;
+ Có thể vẽ:
Chân dung bán thân;
Chân dung toàn thân;
Chân dung nhiều người.
* Hoạt động II- Hướng dẫn học sinh cách vẽ dáng người (đây là phần trọng tâm của bài) giáo viên vừa cho HS xem tranh, ảnh minh hoạ vừa giảng giải, vừa minh hoạ bảng giúp HS nắm bắt cách vẽ hình. 
+ Các hoạt động minh hoạ cho ví dụ 1:
- Trước tiên đặt câu hỏi để HS suy nghỉ về cách vẽ:
. Muốn vẽ được tranh chân dung, cần phải làm như thế nào?
Cần quan sát người định vẽ: khuôn mặt, mắt, mũi, miệng,
Vẽ phác các nét chính tỉ lệ của khuôn mặt, mắt, mũi, miệng,
- Giáo viên minh hoạ bảng các đặc điểm của:
Khuôn mặt (trái xoan, vuông chữ điền, tròn, ngắn, dài,). 
Mắt (lớn, nhỏ, vui, buồn, giận,).
Mũi (dọc dừa, cao, thấp, to, nhỏ,).
Miệng (lớn, nhỏ, rộng, hẹp,).
Minh hoạ các nét để diễn tả trạng thái của nhân vật.
* Hoạt động III- Hướng dẫn học sinh làm bài: phần này HS thực hành là chủ yếu, giáo viên chỉ theo dõi gợi ý (giáo viên sử dụng phương pháp minh hoạ trực quan gợi ý giúp HS làm bài nhưng không được để HS vẽ theo hình minh hoạ của giáo viên).
VÍ DỤ 2: Phân môn vẽ trang trí - Bài 9: TẬP PHÓNG TRANH ẢNH(mĩ thuật 9)
* Hoạt động I- Quan sát, nhận xét: phần này giáo viên dùng tranh, ảnh trực quan giúp học sinh tìm hiểu về nội dung và tác dụng của việc kẻ ô vuông hay đường chéo trong việc sao chép nét.
* Hoạt động II- Hướng dẫn học sinh cách phóng tranh, ảnh (đây là phần trọng tâm của bài)giáo viên giới thiệu để HS thấy được có nhiều cách phóng (thu) tranh,ảnh sau đó vừa giảng giải vừa minh hoạ trực quan theo từng cách để HS nắm bắt.
+ Các hoạt động minh hoạ cho ví dụ 2:
- Giới thiệu cho HS thấy được có nhiều cách để phống tranh ảnh. 
Minh hoạ cách điệu hoạ tiết.
 Minh hoạ cho cách phóng tranh ảnh:
Cách kẻ ô vuông.
Cách kẻ đường chéo.
Cách sử dụng màu sắc sao cho phù hợp với tính cách nhân vật định miêu tả 
* Hoạt động III- Hướng dẫn học sinh làm bài: phần này HS thực hành là chủ yếu, giáo viên chỉ theo dõi gợi ý (giáo viên sử dụng phương pháp minh hoạ trực quan gợi ý giúp HS làm bài nhưng không được để HS vẽ theo hình minh hoạ của giáo viên).VÍ DỤ 3: Phân môn vẽ tranh - Bài 9: ĐỀ TÀI NGÀY NHÀ GIÁO VIỆT NAM (Mĩ thuật. 8).
* Hoạt động I- Hướng dẫn học sinh tìm và chọn nội dung đề tài: phần này giáo viên dùng tranh, ảnh trực quan giúp học sinh tìm hiểu về nững hoạt động tri ân nhân ngày nhà giáo Việt Nam: tặng hoa,làm lễ tôn vinh ,giếng thăm, để HS có hướng chọn nội dung cho bài vẽ của mình.
* Hoạt động II- Hướng dẫn học sinh cách vẽ tranh (đây là phần trọng tâm của bài) giáo viên vừa cho HS xem tranh, ảnh minh hoạ vừa giảng giải, vừa minh hoạ bảng giúp HS nắm bắt cách vẽ tranh. 
+ Các hoạt động minh hoạ cho ví dụ 3:
- Giáo viên nhắc lại cách vẽ tranh đã học như: chọn nội dung, chọn hình ảnh và lược bỏ chi tiết để bố cục tranh có trọng tâm hợp lí, thuận mắt.
Sau khi chọn được chủ đề GV minh hoạ cách:
Bố cục mảng (mảng chính, mảng phụ).
Cách vẽ hình (hình ảnh chính, hình ảnh phụ) sao cho phù hợp và làm rỏ nội dung.
* Hoạt động III- Hướng dẫn học sinh làm bài: phần này HS thực hành là chủ yếu, giáo viên chỉ theo dõi gợi ý (giáo viên sử dụng phương pháp minh hoạ trực quan gợi ý giúp HS làm bài nhưng không được để HS vẽ theo hình minh hoạ của giáo viên).
Trong thời gian áp dụng thực hiện phương pháp minh hoạ trực quan bản thân tôi rút ra được bài học kinh nghiệm như sau:
 Phương pháp minh hoạ trực quan giúp cho giáo viên rèn luyện được kĩ năng minh hoạ bảng nhanh chóng, tránh được tình trạng giảng giải vấn đề dài dòng.
Phương pháp minh hoạ trực quan đồng thời cũng giúp cho giáo viên thể hiện nội dung bài dạy qua hình ảnh cụ thể.
Giúp học sinh tiếp cận vấn đề một cách nhanh chóng thông qua hình ảnh minh hoạ.
Đặc biệt là phương pháp phương pháp trực quan có thể áp dụng cho nhiều môn học khác.
IV/. KẾT LUẬN. 
Khi thực hiện sử dụng phương pháp trực quan hay đồ dùng dạy học vào hướng dẫn HS thực hành bài vẽ đã đem lại những kết quả như sau:
Về ưu điểm:
- Đa số học sinh thực hành bài vẽ đạt kết quả rất cao.
- Học sinh tập trung vào tiết học.
- Các em được nhìn thấy cụ thể những gì các em còn mơ hồ, chưa rỏ ràng qua hình minh hoạ trực quan của giáo viên.
- Thông qua hình minh hoạ học sinh còn được nắm bắt thêm về cách vẽ, cách thể hiện đề tài.
- Đặc biệt khi theo dõi giáo viên minh hoạ sẽ gây kích thích cho học sinh, tạo cho các em hứng thú trong học tập.
- Qua quá trình thực hiện rèn luyện kỹ năng thực hành bài vẽ trong 2 năm học với khối 6,thì kết quả nhận được từ thực hành tốt đến trung bình như sau:
Năm học
TS
 Tốt
Khá
T Bình
Yếu
Kém
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
 2103
160
35
21.9
60
37.5
65
40.6
0
0
0
0
2104
160
60
37.5
68
42.5
32
20
0
0
0
0
Về khuyết điểm:
- Tốn nhiều thời gian cho việc đầu tư vào tiết dạy.
- Học sinh thường vẽ theo hình ảnh của giáo viên minh hoạ (sau phần minh hoạ trực quan giáo viên nên xoá ngay hình minh hoạ tránh tình trạng HS vẽ theo hình minh hoạ).
Tóm lại:
Như vậy tầm quan trọng của đồ dùng trực quan trong các môn học nói chung và môn mĩ thuật nói riêng chính là phát huy tính tích cực trong học tập của học sinh.phát huy tư duy sáng tạo ,hoàn thiện các kỹ năng,gây hứng thú ,sự ham muốn tìm thiểu bài,khắc sâu kiến thức và thái độ tích cực trong môn học cũng như trong cuộc sống
Tuy nhiên, ta phải lồng ghép phương pháp này cùng các phương pháp khác một cách nhuần nhuyễn,hợp lý,đúng thời điểm thì hiệu quả mới cao,không nên quá chú trọng đến đồ dùng trực quan mà bỏ qua các phương pháp khác . đồ dùng trực quan phải đẹp ,khoa học,mang tính khả thi,dễ áp dụng,phù hợp với lứa tuổi học sinh thì tiết dạy mới thành công như mong muốn.
Qua đây,tôi thấy rằng :không phải chỉ có môn mĩ thuật mới áp dụng phương pháp này hiệu quả mà cả các môn khác như văn,hóa ,sử ,lý đều áp dụng rất thành công.ví dụ môn hóa áp dụng trong thí nghiệm chẳng hạn.và hơn thế nữa,ở đây tôi muốn cùng đồng nghiệp cùng nghiên cứu và chia sẽ kinh nghiệm trong đề tài này cũng như khả năng áp dụng,tính khả thi của nó.vì hiện nay tôi chỉ triển khai ở phạm vi đơn vị trường của tôi.
Như vậy,việc áp dụng đồ dùng trực quan là rất cần thiết trong môn mỹ thuật .vì vậy chúng ta cần sưu tầm đồ dùng dạy học thêm phong phú,đa dạng,nhà trường và các cấp lãnh đạo có biện pháp hổ trợ tích cực trong việc sưu tầm và bảo quản.cái thứ hai, tôi nghĩ rằng các đồng nghiệp nghiên cứu và chia sẽ kinh nghiệm với tôi,đóng góp thêm cho đề tài này hoàn thiện hơn,để chúng ta dạy môn học này ngày một hay hơn,hiệu quả hơn.cũng như đóng góp thêm cho ngành,sự nghiệp giáo dục ngày một tiến bộ hơn,xứng đáng với lòng tin của nhân dân,của ngành các cấp chính quyền và của Đảng đã giao.
 Vĩnh Mỹ A,ngày 10/01/2015
 Người viết
Dương Khánh Duy
************************