Sáng kiến kinh nghiệm Phương pháp ôn tập Lịch sử 9

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
( PHƯƠNG PHÁP ễN TẬP LỊCH SỬ 9)
A: Đặt vấn đề
Lịch sử có một vị trí, ý nghĩa quan trọng đối với việc giáo dục thế hệ trẻ. Từ những hiểu biết về quá khứ học sinh hiểu rõ truyền thống dẫn tộc, tự hào với truyền thống dựng nước và giữ nước của ông cha ta, xác định nhiệm vụ hiện tại, có thái độ đúng với quy luật của tương lai nhất là đối với học sinh lớp 9 cuối cấp Trung học cơ sở.
 Tuy nhiên hiện tại có những nhận thức sai lệch về vị trí chức năng của bộ môn trong đời sống xã hội dẫn đến sự giải sút chất lượng bộ môn trên nhiều mặt. Tình trạng học sinh không biết những sự kiện lịch sử cơ bản phổ thông, nhớ sai, nhớ nhầm lẫn kiến thức lịch sử là hiện tượng khá phổ biến ở nhiều trường hiện nay.
Đứng trước tình hình đó, là một giáo viên giảng dạy lịch sử đã nhiều năm, tham dự nhiều chuyên đề sỏng kiến kinh nghiệm liờn trường trong những năm qua, lại trực tiếp dạy môn lịch sử lớp 9 tôi muốn nêu lên một số kinh nghiệm của bản thân trong phương pháp ôn tập Lịch sử lớp 9 để nâng cao nhận thức lịch sử cho học sinh cuối cấp đảm bảo cho các em có đủ hành trang kiến thức để bước vào cấp học Trung học phổ thông.
Rất mong được bạn đọc góp ý kiến phê bình!
B: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 
I/ Lớ do chọn sỏng kiến
 1) Thực trạng 
 Như ta đã biết, dạy học lịch sử là quá trình giáo viên cung cấp cho học sinh những kiến thức cơ bản về lịch sử nhằm phục vụ cho việc giáo dưỡng, giáo dục và phát triển học sinh qua môn học. Lịch sử vốn tồn tại khách quan, là những vấn đề đã xảy ra trong quá khứ nên trong quá trình giảng dạy ôn tập để học sinh nắm bắt được những hình ảnh lịch sử cụ thể, đòi hỏi bên cạnh những lời nói sinh động giáo viên phải lựa chọn các phương pháp dạy dạy khác nhau để đạt được hiệu quả cao trong truyền thụ.
 Căn cứ vào tài liệu học tập và mục đích truyền thụ người dạy phải đề ra những phương pháp ôn tập phù hợp với đối tượng học sinh giúp các em nắm bắt nhanh và lưu giữ tốt kiến thức lịch sử, biết nhận xét, đánh giá một sự kiện, một chân dung, một giai đoạn lịch sử... Tạo nên hứng thú trong quá trình chủ động lĩnh hội kiến thức của học sinh. Vì vậy phương pháp ôn tập lịch sử có vai trò quan trọng trong quá trình giảng dạy lịch sử ở các lớp THCS nói chung và lớp 9 cuối cấp THCS nói riêng.
 2) Điểm mới của sỏng kiến
 Xuất phát từ nhu cầu của học sinh và tình hình môn học, qua quá trình giảng dạy và tìm tòi phương pháp tôi đã thực nghiệm phương pháp ôn tập tổng hợp, kết quả học sinh học tập chăm chỉ, hứng thú, nắm bắt sử liệu nhanh, quá trình tư duy tổng hợp, so sánh, nhận xét đánh giá linh hoạt hẳn lên, kết quả thi học sinh giỏi, thi tốt nghiệp ngày càng cao. 
 Từ thực trạng trên tôi đã quyết định chọn sỏng kiến này để nêu lên những kinh nghiệm bản thân, đóng góp một ý kiến vào quá trình đổi mới môn học nâng cao khả năng nhận thức và kết quả học tập môn lịch sử ở lớp 9 cuối cấp THCS.
 3) Nội dung của sỏng kiến
 3.1 Phát hiện
* Đối với học sinh đại trà: Xác định rõ những trọng tâm của các giai đoạn lịch sử, điều tra những phần học sinh còn hổng kiến thức, hiểu sơ sài để ôn tập.
* Đối với học sinh giỏi: Phát hiện là yếu tố quan trọng trong quá trình ôn luyện học sinh giỏi lịch sử. Đối với học sinh giỏi môn lịch sử cần chú ý mấy điểm:
+ Cần cù chịu khó, ham hiểu biết lịch sử.
+ Có trí nhớ tốt, khả năng so sánh, nhận xét nhạy bén.
- Chữ viết sạch đẹp, trình bày bài cẩn thận rõ ràng.
 3.2 Phương pháp ôn tập chung
* Ôn tập theo sự kiện lịch sử 
 - Phương pháp ôn tập theo sự kiện là bước khởi đầu cung cấp cho học sinh nguồn sử liệu cơ bản. Ôn tập theo phương pháp này giúp học sinh bổ sung các sự kiện lịch sử theo một hệ thống sử thế giới và sử Việt Nam.
 - Ví dụ: Những sự kiện lịch sử thế giới tiêu biểu từ 1917 đến 1945.
 + 7/11/1917: Cách mạng tháng 10 Nga
 + 2/3/1919: Thành lập quốc tế cộng sản (Quốc tế III)
 + 4/5/1919: Phpng trào Ngũ tứ (Trung Quốc)
 + 1//9/1939: Chiến tranh thế giới lần thứ 2 bùng nổ.
 + 22/6/1941: Đức tấn công Liên Xô
 + 2/2/1943: Chiến thắng Xtalingrát.
 + 9/5/1945: Đức đầu hàng đồng minh.
 + 14/8/1945: Nhật đầu hàng đồng minh, chiến tranh thế giới lần thứ 2 kết thúc...
* Những sự kiện lịch sử Việt Nam tiêu biểu từ 1930 đến 1945.
- 3/2/1930: Đảng cộng sản Việt Nam ra đời
- 27/9/1940: Khởi nghĩa Bắc Sơn.
- 23/11/1940: Khởi nghĩa Nam kì.
- 13//1941: Cuộc binh biến Đô Lương.
- 5/1941: Hội nghị Trung ương lần thứ VIII.
- 22/12/1944: Thành lập đội Tuyên truyền giải phóng quân.
- 19/8/1945: Khởi nghĩa thắng lợi ở Hà Nội.
- 23/8/1945: Khởi nghĩa thắng lợi ở Huế.
- 25/8/1945: Khởi nghĩa thắng lợi ở Sài Gòn...
 * Ôn tập tổng hợp giai đoạn
 - Phương pháp dạy tổng hợp giai đoạn nhằm giúp học sinh hệ thống hoá từng giai đoạn lịch sử cụ thể. Khi ôn tập giáo viên nên tổng hợp theo từng giai đoạn, trong mỗi giai đoạn cần nên những nét chính, có so sánh, đánh giá, nhận xét.
 - Ví dụ: Sử Việt Nam có thể tổng hợp một số giai đoạn sau:
+ Phong trào công nhân 1919 - 1930: Chia làm 2 giai đoạn nhỏ, khi ôn tập giáo viên cần cho học sinh so sánh đánh giá về quy mô, diễn biến, hình thức, tính chất của hai giai đoạn từ đó rút ra sự phát triển vượt bậc của phong trào công nhân Việt Nam.
+ Phong trào giải phóng dân tộc 1930 - 1945 cần chú ý đến đường lối, lực lượng, diễn biến của từng giai đoạn cụ thể.
* Ôn tập bằng hệ thống lược đồ, đồ thị:
- Phương pháp này sử dụng ở một số bài dạng tiến trình cách mạng, quá trình phát triển, tư tưởng nhận thức...
Giúp học sinh hứng thú, hiểu và nắm bắt bài nhanh.
Ví dụ: Đồ thị về bước phát triển tư tưởng, nhận thức của Nguyễn ái Quốc từ 1911 - 1930 (phục vụ cho bài 2, 4, 6).
- Bước 1: Cho học sinh nêu các sự kiện tiêu biểu, đánh dấu sự chuyển biến.
- Bước 2: Vẽ đồ thị
Tìm đường cứu nước 
1911 191 7 1919 7/1920 12/1920 6/1925 3/2/1930
Phân biệt bạn thù
Gửi yêu sách tới Véc Xai 
Tìm ra đường cứu nước
Bỏ phiếu tán thành 
Quốc tế 3
Thành lập "Thanh niên"
Thành lập ĐCSVN
Bước phát triển 
-Bước 3: Cho học sinh nhận xét đánh giá bước phát triển vượt bậc về tư tưởng, chính trị và tổ chức đi tới thành lập Đảng của lãnh tụ Nguyễn ái Quốc.
* Ôn tập bằng lược đồ, đồ thị có thể sử dụng cho một số bài ở lớp 8 và lớp 9, giúp các em nắm vững kiến thức đặc biệt là đối tượng học sinh giỏi.
 * Ôn tập theo phương pháp kể chuyện, tường thuật.
Phương pháp này đòi hỏi giáo viên phải sưu tầm truyện kể, về những chân dung lịch sử, tranh ảnh. Khi ôn tập kết hợp kiến thức sách giáo khoa và truyện kể học sinh sẽ tiếp nhận một cách hứng thú, hiệu quả tiếp nhận kiến thức tăng lên rõ rệt.
3.3 Một số dạng câu hỏi thực hành trong ôn tập:
Để các phương pháp ôn tập trên đạt hiệu quả cao đòi hỏi người dạy phải tăng khả năng thực hành cho học sinh bằng cách trả lời trực tiếp hoặc viết bài. Sau đây là một số dạng câu hỏi phổ biến để quá trình ôn tập của học sinh đạt kết quả cao.
 Câu hỏi trắc nghiệm
Đây là loại câu hỏi học sinh chỉ cần điền Đ, S hoặc dấu X và ô trống đúng, sắp xếp theo trình tự đúng.
Ví dụ: Điền dấu X vào ô trống em cho là đúng
- Giai cấp công nhân Việt Nam 
+ Ra đời trước chiến tranh thế giới thứ nhất
+ Ra đời sau chiến tranh thế giới thứ nhất
+ Ra đời sau giai cấp tư sản Việt Nam 
+ Ra đời trước giai cấp tư sản Việt Nam
 * Sắp xếp nội dung tương ứng:
- "Chiến tranh đặc biệt"	"Tìm diệt"	"Bình định"
- "Chiến tranh cục bộ"	"ấp chiến lược"
 Câu hỏi tổng hợp, đánh giá sự kiện lịch sử.
Đây là câu hỏi nâng cao kiến thức tổng hợp của học sinh.
Ví dụ: ý nghĩa của sự kiện 3/2/1930 đối với cách mạng Việt Nam.
* Điện Biên Phủ có phải là "Pháo đài bất khả xâm phạm" không? Vì sao?
* Nội dung cơ bản của "Kế hoạch Na va", "kế hoạch Nava" bị phá sản như thế nào?
 Câu hỏi so sánh sự kiện lịch sử:
Ví dụ: * So sánh về chủ trương, đường lối của ba tổ chức cách mạng được thành lập ở Việt Nam từ 1925 - 1928 
* Cho các sự kiện lịch sử Việt Nam: 3/2/1930. 19/81945. 19/12/1946, 7/5/1954.
Sự kiện nào đánh dấu bước ngoặt vĩ đại trong lịch sử cách mạng Việt Nam? Vì sao?
 3.4/ Bài học kinh nghiệm 
Qua quá trình thực hiện phương pháp ôn tập, căn cứ vào khả năng học tập và kết quả đạt được trong việc thực hiện phương pháp tôi đã rút ra được những kinh nghiệm sau:
- Phương pháp ôn tập được tiến hành một cách phong phú đa dạng trong phần học, kiến thức phù hợp với trình độ học sinh, chú ý nâng cao để phát hiện bồi dưỡng học sinh giỏi.
- Ôn tập không đánh đố học sinh mà chủ yếu khơi dậy sự suy nghĩ của học sinh một cách thông minh sáng tạo kết hợp học với hành.
- Bài tập thực hành cần kết hợp nhiều dạng khác nhau, từ câu hỏi trắc nghiệm đến bài tập nhận thức, thực hành bộ môn, vận dụng kiến thức đã học vào cuộc sống.
- Ôn tập trên cơ sở hệ thống kiến thức theo một trình tự lôgic, tăng cường thực hành tại chỗ.
- Có chế độ ưu tiên khuyến khích trong qúa trình ôn tập, tạo nên sự thi đua lành mạnh trong học sinh.
- Xây dựng "Ngân hàng đề" luôn tạo nên sự bất ngờ hứng thú, ham tìm hiểu trong mỗi câu hỏi, mỗi giờ kiểm tra thực hành.
- Sử dụng đa dạng phương pháp trong một buổi ôn tập tạo nên sự thoải mái trong học tập của học sinh.
C: KẾT LUẬN
Tóm lại: Phương pháp ôn tập lịch sử lớp 9 cuối cấp trung học cơ sở là nhằm cung cấp cho các em một hệ thống kiến thức lịch sử nhằm trang bị cho học sinh một hành trang để các em bước vào bậc trung học phổ thông. Với phương pháp này học sinh sẽ tiếp nhận kiến thức một cách nhanh chóng và có sức bền hơn. Tuy nhiên khi sử dụng phương pháp này đòi hỏi giáo viên phải nắm vững kiến thức lịch sử, sử dụng thành thục hệ thống phương pháp trong qúa trình giảng dạy.
Quá trình thực hiện phương pháp là đúc rút từ kinh nghiệm trong thực tế giảng dạy. Mong muốn của bản thân là góp một phần tiếng nói chung vào quá trình đổi mới môn học để học sinh hiểu rõ lịch sử thế giới và dân tộc một cách hoàn thiện hơn./.
 Duyệt của lónh đạo Duyệt của tổ Vĩnh Thanh, ngày 18 tháng 11 năm 2019
Người viết
 Vương Ngọc Lóm 
HỘI ĐỒNG KHOA HỌC
Trường Trung học cơ sở Vĩnh Thanh
--------------@&?--------------
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
(Phương pháp ôn tập lịch sử lớp 9
trung học cơ sở )
 Người thực hiện: VƯƠNG NGỌC LÃM
	 Tổ bộ môn:	 lịch sử 9
Năm học 2019- 2020
****************