Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp chăm sóc trẻ thừa cân béo phì

I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI.
Cùng với sự phát triển chung của xã hội, mỗi người chúng ta ngày nay đề có cuộc sống đầy đủ sung túc hơn. Chính vì vậy trẻ em được hưởng thụ chăm sóc đặc biệt của gia đình và xã hội. Nhiều người cho rằng có điều kiện cho con ăn uống nhiều là cách tốt nhất cho con mình mập mạp và càng bụ bẫm thì càng tốt nên đến khi cha mẹ phát hiện ra con mình thừa cân thì đã rất khó để điều chỉnh. Hiện nay mức độ báo động của xã hội đối với trẻ thừa cân béo phì đã được ưu tiên hàng đầu. Các trường mầm non hiện đang phải thực hiện chế độ chăm sóc trẻ béo phì theo cách riêng của mình chứ không có một mức độ chuẩn mực nào, bên cạnh đó trong trường mầm non vấn đề dinh dưỡng cho học sinh là mục tiêu được quan tâm đầu tiên nhưng để cải thiện tình trạng trẻ thừa cân, béo phì không khá hơn là bao. 
 Theo một nghiên cứu ở 8 tỉnh, thành phố lớn ở nước ta trong đó có Hà Nội, TP.HCM, Hải Phòng, Cần Thơ, Đà Nẵng số lượng trẻ suy dinh dưỡng nhẹ cân ước tính khoảng 100.000 nhưng trẻ thừa cân béo phì cũng xấp xỉ con số đó. Như vậy trẻ thừa cân béo phì và trẻ suy dinh dưỡng ở các thành phố lớn đang gần như ngang nhau.Mục tiêu của chương trình phòng chống suy dinh dưỡng trẻ em là khống chế tỷ lệ trẻ béo phì dưới 5% và không có tỉnh nào vượt quá 10% nhưng đến thời điểm này, mục tiêu đó đã bị phá vỡ. Ở TP.HCM, các kết quả của nhiều nghiên cứu đều chỉ ra số trẻ em thừa cân béo phì đã vượt xa số lượng trẻ bị suy dinh dưỡng. Nghiêm trọng nhất là xu hướng tăng của tỉ lệ thừa cân ở Việt Nam là rất nhanh.Trẻ thừa cân béo phì là xu hướng đáng lo ngại không chỉ riêng Việt Nam mà trên toàn cầu. Trong khi tỉ lệ suy dinh dưỡng đã được khống chế và giảm nhiều thì cho đến nay chưa có châu lục hay quốc gia nào thành công trong việc ngăn chặn sự tăng lên của tỉ lệ thừa cân/béo phì
 Bản thân tôi là nhân viên y tế trong trường mầm non, trong quá trình thực hiện công việc, trước thực trạng béo phì của trẻ ngày một gia tăng tôi luôn trăn trở trước thực trạng trẻ em béo phì hiện nay và từ đó tìm mọi cách chăm sóc trẻ để có kết quả tốt nhất. Qua quá trình công tác tôi rút ra được kinh nghiệm “Một số biện pháp chăm sóc trẻ thừa cân béo phì” và xin được trình bày như sau:
II. NỘI DUNG
1. Cơ sở lý luận.
	Chất lượng chăm sóc nuôi dưỡng trong các trường MN phụ thuộc vào các yếu tố: Điều kiện cơ sở vật chất, đội ngũ nhân viên nuôi dưỡng, mức tiền ăn và công tác quản lý, cách chăm sóc trẻ của giáo viên và sự kết hợp giữa gia đình với nhà trường. 
	Thực trạng trẻ suy dinh dưỡng trong các nhà trường hiện nay không đáng ngại vì do quá trình chăm sóc, tỉ lệ trẻ suy dinh dưỡng đã giảm xuống đáng kể nhưng trái lại tỉ lệ trẻ thừa cân béo phì lại có nguy cơ tăng cao hơn và để giảm tỉ lệ này lại rất khó. Vậy chăm sóc trẻ thế nào, chế độ luyện tập cho trẻ ra sao là một vấn đề rất quan trọng đòi hỏi các nhà trường phải hết sức quan tâm.
2. Cơ sở thực tiễn.
* Thuận lợi:
	- Trường MN Hoa Thủy Tiên là trường mầm non đạt chuẩn quốc gia mức độ II, cơ sở vật chất phục vụ cho công tác chăm sóc nuôi dưỡng đồng bộ hiện đại tạo điều kiện rất tốt cho công tác chăm sóc nuôi dưỡng trẻ.
- Ban giám hiệu nhà trường chỉ đạo sát sao, luôn đóng góp từng ý kiến bổ ích cho các hoạt động trong ngày, đặc biệt là khi chế biến phối hợp các nhóm thực phẩm cho trẻ nói chung và trẻ thừa cân béo phì nói riêng, qua đó tôi kịp thời rút kinh nghiệm và khắc phục những tồn tại trong quá trình làm việc.
- Nhân viên tổ nuôi có kinh nghiệm và tay nghề, chúng tôi phối hợp nhịp nhàng và nắm bắt được tỷ lệ các chất và cân đối hợp lý.
- Đa số phụ huynh nhiệt tình quan tâm đến các con trong các hoạt động ở trường và luôn lắng nghe những bài tuyên truyền bổ ích của nhà trường về chăm sóc nuôi dưỡng trẻ.
* Khó khăn:
- Số trẻ thừa cân trong trường tương đối nhiều, đầu năm học toàn trường chiếm tỉ lệ 34/864 = 39,35%.
- Số trẻ trên lớp còn đông hơn so với quy định nên việc chăm sóc trẻ có ảnh hưởng.
- Nhà trường chưa có chế độ ăn riêng cho trẻ thừa cân béo phì
- Quan niệm của một số phụ huynh còn khác nhau về sức khỏe của trẻ, họ coi trẻ bụ bẫm thừa cân là rất bình thường.
Từ những thực tế trên tôi đã luôn suy nghĩ để tìm cách khắc phục thực trạng trên tại trường mình công tác. Qua một năm thực hiện, tôi có đúc rút được một số biện pháp sau để chăm sóc trẻ thừa cân béo phì như sau.
III. MỘT SỐ BIỆN PHÁP CHĂM SÓC TRẺ THỪA CÂN, BÉO PHÌ.
Tình trạng trẻ béo phì, thừa cân ngày càng phổ biến, nhất là các cháu trong độ tuổi mầm non, bệnh phát hiện là nhờ các trường có cán bộ y tế sát sao trong công việc, có chương trình theo dõi dinh dưỡng sức khỏe của trẻ thường xuyên. Qua chăm sóc trẻ hàng ngày tôi thấy trẻ có cân nặng nhiều hơn so với độ tuổi là trẻ rất thích ăn dưới mọi hình thức. Điều này không có nghĩa là ta phải đảm bảo nhu cầu riêng của trẻ. Trái lại với những trẻ này chúng ta phải giúp trẻ ăn uống điều độ hơn mà vẫn đảm bảo nhu cầu dinh dưỡng của trẻ, đảm bảo đủ năng lượng để trẻ có một cơ thể khỏe mạnh.
1. Biện pháp 1: Phối hợp với các lớp cho trẻ ăn giảm năng lượng hợp lý.
	- Nhà trường thực hiện việc tính định lượng khẩu phần ăn của trẻ trên phần mềm dinh dưỡng với yêu cầu chung cho tất cả học sinh toàn trường đó là: Đảm bảo tỉ lệ calo và cân đối các chất theo chuẩn, cân đối tỉ lệ Can xi và B1 chứ không có chế độ riêng cho trẻ béo phì. Bởi vậy việc phối hợp với giáo viên các lớp cho trẻ ăn giảm năng lượng khẩu phần ăn hợp lý là hết sức quan trọng. Tôi đã mạnh dạn đưa ra ý kiến trong các buổi sinh hoạt chuyên môn để có sự chia sẻ và phối hợp giữa Cô nuôi và Giáo viên trong quá trình chăm sóc trẻ cụ thể:
+ Giảm năng lượng khẩu phần ăn từng bước một cho trẻ béo phì, mỗi tuần giảm khoảng 300 calo so với khẩu phần ăn trước đó cho đến khi đạt được lượng tương ứng.
- Đối với trẻ nhỏ năng lượng calo của trẻ được tương ứng gữa tỷ lệ của các chất như P,L,G = 14, 20, 60. Có nhiều hình thức cho trẻ giảm bớt năng lượng những vẫn đảm bảo được cho trẻ no, khỏe mạnh và tích cực tham gia các hoạt động trong ngày đó là việc kết hợp nhiều loại thức ăn trong ngày thay thế các thực phẩm chính. 
Ví dụ 1: Theo chế độ ăn của nhà trường 9h15 toàn bộ trẻ được uống sữa, tôi đã tư vấn xin ý kiến chỉ đạo của BGH để tăng thêm một chút số lượng sữa ở bữa này đối với trẻ thừa cân béo phì để khi đến giờ ăn chính trẻ có được cảm giác no.
Ví dụ 2: Đến giờ ăn bữa ăn chính là 10h30 tôi tư vấn để giảm lượng tinh bột ở bữa này cho trẻ thừa cân (cơm) thay vào đó là tăng cường cho trẻ ăn rau củ quả. Như vậy với lượng sữa trẻ uống thêm và lượng cơm giảm đi tôi thấy lượng calo giảm được một phần nhưng sức khỏe của trẻ vẫn đảm bảo. 
Với hình thức này khi triển khai tôi thấy có một số khó khăn vì thực tế những trẻ đó rất thích ăn cơm, trẻ muốn ăn thêm nữa. Lúc này cô giáo giải thích nhẹ nhàng dần dần và khuyến khích trẻ ăn thêm rau củ quả, và cứ như vậy sau một thời gian trẻ thích nghi được với chế độ ăn hạn chế tinh bột đối với trẻ béo phì.
2. Biện pháp 2: Tăng cường cho trẻ ăn rau, củ, quả
- Rau, củ, quả là một loại thức ăn vô cùng quan trọng nó góp phần tăng sức đề kháng cho cơ thể, nó cung cấp một số vitamin cần thiết, giúp cơ thể hấp thu được nhiều loại thức ăn khác nhau. Tuy nhiên để rau củ quả có tác dụng cho cơ thể ta cần phải chú ý đến cách chế biến và thời gian ăn các loại quả.
- Ví dụ 1: Khi ta chế biến các loại rau củ cần phải đảm bảo còn đủ lượng vitamin cần thiết cho đến lúc trẻ ăn.
- Ví dụ 2: Ta không xào giá đỗ với gan lợn vì sẽ làm mất hết chất tươi của giá và các chất bổ trong gan lợn cũng bị phân hủy nhiều .
- Ví dụ 3: Khi ăn hoa quả nên ăn trước bữa ăn thì hoa quả có tác dụng trực tiếp trong quá trình tiêu hóa thức ăn sau này của cơ thể.
- Một yếu tố cũng rất quan trọng nữa đó là việc lựa chọn thực phẩm phải lưu ý chọn thực phẩm tươi ngon, không có chất kích thích, chất xúc tác, rau ngon đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm. Ở trường MN Việt hưng chúng tôi đã làm rất tốt việc này.
3. Biện pháp 3: Biện pháp: Kết hợp với giáo viên tuyên truyền đến gia đình trẻ giảm tỷ lệ chất bột đường, chất béo trong các bữa ăn của trẻ.
- Năng lượng (calo) đưa vào cơ thể qua thức ăn, thức uống được hấp thu để tạo thành năng lượng.
Năng lượng ăn quá nhu cầu sẽ được dự trữ dưới dạng mỡ. Chế độ ăn giàu chất béo hoặc chất đạm, nhiệt độ cao có liên quan chặt chẽ với gia tăng tỷ lệ béo phì. Các thức ăn giàu chất béo thường dễ ăn nên các cháu ăn dư thừa mà không biết. Vì vậy khẩu ăn dư lượng nhỏ chất béo cũng có thể gây thừa calo, ăn nhiều chất bột đường, đồ ngọt đều có thể gây béo phì. Qua khảo sát đã cho ta thấy, nếu trẻ thích ăn chất béo, chất bột sẽ tăng cân hơn những trẻ khác.
Nhận thức được điều đó tôi tư vấn với nhân viên tính định lượng khẩu phần ăn của trẻ và phối hợp thật tốt trong quá trình giao nhận thực phẩm. Chúng tôi luôn chú ý lựa chọn thực phẩm không có mỡ, khi chế biến các món ăn thì hạn chế tối đa lượng dầu ăn để lượng chất béo trong khẩu phần ăn của trẻ được giảm bớt đáng kể.
- Chất bột đường ăn nhiều đối với trẻ béo phì là tác nhân cơ bản làm cho trẻ tăng cân nhanh hơn, bởi vậy ta cũng phải lưu ý giảm bớt chất bột đường trong quá trình chăm sóc trẻ ăn.
Ví dụ: Trong bữa ăn nên giảm lượng cơm cho trẻ, hạn chế ăn nước thịt, khoai tây, bí ngô và tăng cường cho trẻ ăn rau và chất xơ.
- Để biện pháp này có kết quả cao tôi đã có ý kiến với các cô ở lớp trong việc tuyên truyền với các mẹ, để cô giáo kết hợp với cha mẹ trẻ, hướng dẫn các mẹ cho con ăn điều độ, không cho trẻ uống nhiều nước ngọt mà nên cho trẻ ăn bữa sáng nhiều hơn là bữa tối, buổi tối cho các con ăn thức ăn dễ tiêu vì buổi tối các con ít vận động hơn. 
Tuyên truyền để cha mẹ trẻ phải để ý chế độ ăn uống của con em mình, cha mẹ hạn chế cho con ăn những chất dầu mỡ như các món chiên, xào mà trái lại khuyến khích trẻ ăn rau quả để bù năng lượng kiến trẻ không có cảm giác đói.
Bên cạnh chế độ ăn của trẻ thì chế độ luyện tập vận động cũng vô cùng quan trọng, vì là cô nuôi nên tôi không có cơ hội để tiếp xúc với phụ huynh nhưng vì tâm huyết với nghề tôi đã chụi khó sưu tầm một số bài viết, đọc những thông tin về cách chăm sóc trẻ béo phì, sưa tầm tài liệu để cung cấp cho các lớp và để giáo viên tuyên truyền đến phụ huynh về cách chăm sóc trẻ béo phì với các hình thức: Giáo viên trao đổi, phát tờ rơi, dán tại bảng tin của trường và của lớp, phát thanh trên loa đài vv. 
Một hình thức tuyên truyền hiệu quả nữa đó là: Sau khi y tế của nhà trường đưa ra số liệu chính xác về số lượng trẻ béo phì và sau một quá trình thử nghiệm tôi đã tư vấn với nhà trường mời chuyên gia dinh dưỡng về trò chuyện gặp gỡ phụ huynh để cùng trao đổi với họ về việc phối kết hợp quan tâm đến vấn đề chăm sóc trẻ, trong buổi tọa đàm ngày hôm đó tôi mạnh dạn phát biểu ý kiến trên cơ sở nắm được thực trạng các cháu thừa cân béo phì của trường và nói lên được mong muốn của nhà trường với mục tiêu giảm tỉ lệ trẻ béo phì, tôi đã đưa ra một số minh chứng cụ thể về việc này để phụ huynh cảm nhận và kết hợp tốt hơn với nhà trường trong việc chăm sóc trẻ béo phì.
+ Minh chứng về việc nhân viên y tế của nhà trường kết hợp với tôi và giáo viên lớp cho trẻ luyện tập tại trường.
+ Hình ảnh giờ ăn của lớp cô động viên chăm sóc trẻ ăn .
+ Một số tài liệu về căn bệnh trẻ thừa cân béo phì 
+ Tỉ lệ trẻ béo phì của các lớp vv
4. Biện pháp 4: Chế độ ăn cho trẻ chú ý bổ sung gia vị vừa đủ .
- Gia vị là nguồn thực phẩm không thể thiếu được trong mỗi bữa ăn của trẻ hàng ngày. Để có mỗi bữa ăn ngon là ta phải biết kết hợp các loại gia vị vào thức ăn cho phù hợp từ đó sẽ kích thích được các giác quan như khứu giác, vị giác, thị giác vào bữa ăn của trẻ. Nên với trẻ thừa cân béo phì việc sử dụng gia vị lại là cả một vấn đề quan trọng. Đa số trẻ thừa cân thường ăn mặn hơn với những trẻ khác Bởi vậy khi chế biến thức ăn chỉ nên dừng lại ở mức độ 6g muối và mỳ chính/1 ngày là đủ.
- Muốn biện pháp này có kết quả tôi đã kết hợp với y tế cùng các cô giáo và cùng chăm sóc trẻ thừa cân béo phì.
+ Tôi đã nấu riêng thức ăn cho những trẻ thừa cân béo phì, trước khi cho trẻ ăn tôi phải nếm thức ăn xem đã đủ vị đậm, ngọt chưa như thế mới có thể điều chỉnh kịp thời lượng gia vị từ các bữa ăn sau
- Kết hợp với gia đình để phụ huynh hiểu sâu về vấn đề này, tôi kết hợp với giáo viên tư vấn cho cha mẹ trẻ cách nấu ăn như thế nào cho trẻ với những bữa ăn ở nhà để trẻ ăn ngon miệng mà vẫn đảm bảo được mục đích của tẻ giảm khả năng tăng cân béo phì.
Kết hợp với các cô giáo trên lớp. Tôi cùng các trong tổ nuôi chế biến thức ăn cho đúng giờ cùng các cô giáo tổ chức cho các cháu ăn tốt đảm bảo thời gian và lượng calo mà vẫn giảm được lượng béo.
5. Biện pháp 5: Phối hợp giữa nhà trường và gia đình cho trẻ vận động học tập vui chơi hợp lý.
- Đối với trẻ thừa cân béo phì thì vấn đề về tổ chức cho trẻ có chế độ học tập vui chơi nghỉ nghơi phải hợp lý. Tôi đã đưa ra phương án, các cô giáo của mỗi lớp tự thiết kế cho trẻ béo phì thừa cân của lớp một chế độ riêng như học tập vui chơi, với những trẻ này cho trẻ vận động tích cực hơn những trẻ khác, đòi hỏi ở trẻ phải tham gia các hoạt động kích thích sự phát triển của tư duy, vận động để trẻ tiêu hao năng lượng, tránh tình trạng để trẻ phát triển tính ì (lười vận động)
Đối với gia đình, tôi đã nhờ giáo viên tư vấn cho họ mua đĩa hình hướng dẫn trẻ tập thể dục và động viên họ cho con kiên trì tập thể dục buổi sáng. Thực trạng trẻ rất ngại tập thể dục và còn hay nhũng nhẽo nên tôi đã tư vấn với giáo viên động viên trẻ bằng hình thức: Động viên trẻ cứ sau một tuần trẻ tập thể dục sáng đều đặn thì đến trường sẽ được khen vv.
III. KẾT QUẢ.
Qua một thời gian dài kiên trì, tận tình với một số biên pháp trên mà tôi đã làm, một phần nào đó đã giảm được tỷ lệ trẻ thừa cân béo phì trong trường. Đầu năm trong trường tôi có 34/864 = 3,9% (tháng 9 năm 2017). Đến cuối năm học (tháng 2 năm 2018) giảm 9 cháu đạt tỉ lệ giảm là 1.01%. 25 trẻ còn lại tuy không thoát khỏi kênh trẻ thừa cân nhưng trẻ không tăng cân mà giữ mức .
Việc chăm sóc trẻ thoát khỏi tình trạng béo phì thừa cân không đơn giản, tuy kết quả của chúng tôi chưa cao nhưng đây là một dấu hiệu đáng mừng cho tổ nuôi chúng tôi và cho các cô giáo trên lớp, chúng tôi đã bước đầu thành công trong công tác chăm sóc trẻ thừa cân, béo phì để trẻ được phát triển toàn diện cả về thể lực và trí tuệ góp phần quan trọng trong việc hình thành nhân cách cho trẻ.
IV. BÀI HỌC KINH NGHIỆM.
Việc điều trị cho trẻ thừa cân, béo phì đòi hỏi phải kiên trì về thời gian, kết hợp sự diều chỉnh chế độ ăn của trẻ, chế độ sinh hoạt trong ngày.
Với trẻ dưới 6 tuổi biện pháp chủ yếu là giảm tốc độ tăng cân (không phải là làm cho trẻ giảm cân hoặc không tăng cân), bằng cách lựa chọn áp dụng những thực đơn đã được tính toán phù hợp với trẻ. Ngoài ra cần khuyến khích trẻ hoạt động như chạy, nhảy, hoạt động, đi bộ, hoặc thông qua các trò chơi hoạt động phù hợp hạn chế các trò chơi ít vận động như xem ti vi.
Đối với một số phụ huynh có con trong tình trạng trẻ thừa cân thì cần phải tư vấn để làm thay đổi quan niệm “Béo phì là khỏe, là phát tướng” Giúp họ hiểu được nguyên nhân, tác hại, cách phòng bệnh béo phì ở trẻ em. Hướng dẫn cho cha mẹ biết cách theo dõi sự tăng trưởng của con mình và cách cho con ăn uống, hoạt động hợp lý nhằm chống cả suy dinh dưỡng và béo phì của trẻ em.
Phối hợp giữa nhà trường và gia đình trong công tác chăm sóc trẻ từ chế độ ăn đến chế độ học tập và vui chơi của trẻ.
Với trách nhiệm và lòng yêu nghề của một cô nuôi tôi luôn tự nhủ mình, trong bất cứ một hoàn cảnh nào cũng phải đặt nhiệm vụ chăm sóc các cháu lên hàng đầu, coi các cháu như con ruột của mình. 
V. KẾT LUẬN.
Mục tiêu làm giảm trỉ lệ trẻ thừa cân béo phì trong trường MN Việt Hưng là rất cần thiết, góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc nuôi dưỡng trong nhà trường, tạo được lòng tin đối với phụ huynh và khẳng định được chất lượng đội ngũ nhà trường đã rất tâm huyết với nghề. Với một vài kinh nghiệm nhỏ của tôi về một số biện pháp làm giảm tỉ lệ trẻ thừa cân, béo phì trong trường MN Hoa Thủy Tiên, quận Long Biên mà tôi đã thực hiện đã đóng góp một phần nhỏ trong việc xây dựng nhà trường phát triển.