Sáng kiến kinh nghiệm Làm thế nào để giúp học sinh Lớp 8 nghe hiểu Tiếng Anh có hiệu quả

ây chưa có điều kiện tốt để học nghe tiếng Anh, thời gian học hạn hẹp, tài liệu để tham khảo thêm còn phụ thuộc vào kinh tế gia đình, từ đó việc đầu tư học kĩ năng nghe hạn chế.
Ngoài ra tiếng Anh là một môn học khó, khối lượng kiến thức nhiều, thời gian học ít, và trong quá trình nghe các em không kiểm soát được điều sẽ nghe. Lời nói trong băng nhanh, không quen. Bài nghe có nhiều từ mới, trọng âm từ, trọng âm câu, ngữ điệu thì rất khác nhau và học sinh khó có thể hiểu được nội dung. Mặt khác vì các em ở vùng nông thôn môi trường giao tiếp tiếng Anh còn hạn chế. Vì thế các em ít có cơ hội luyện nghe.
4. Các giải pháp của giáo viên
Vấn đề đặt ra là làm thế nào chúng ta khắc phục được những điểm yếu trên để góp phần nâng cao chất lượng học kĩ năng nghe, giúp học sinh tự tin hơn trong giao tiếp, sử dụng tiếng Anh như một ngôn ngữ thứ hai, thành thạo trong từng từ, câu, đặc biệt đối với học sinh ở nông thôn như ở xã Dương Thuỷ.
Bước 1: Khảo sát đặc điểm tình hình
Bước vào đầu năm học để nắm rõ tình hình, sức học, kĩ năng nghe của học sinh khối 8. Đối tượng đã đã qua thực nghiệm học tiếng Anh ở lớp 6, 7. Tôi làm 1 bước thể nghiệm khảo sát đầu năm như sau:
Listen and complete the dialogue
Hoa: Hello, Lan.
Lan: Hi, Hoa. You seem (1)..........................
Hoa: I am. I received a (2)...............from my friend Nien today.
Lan: Do I know her?
Hoa: I don’t think so. She (3).................... my next door neighbor in Hue.
Lan: What does she (4)..................... like?
Hoa: Oh, She’s (5)................. Here is her (6).......................Lan: What a (7)..................... smile! Was she your (8).........................?
Hoa: Oh, no. She wasn’t old (9) ...............to be (10) ......................my class.
Keys:
1. happy
2. letter
3. was
4. look
5. beautiful
6. photograph
7. lovely
8. classmate
9. enough
10. in
 Kết quả:
TT
Lớp
Sĩ số
Tốt
Khá
TB
Yếu
Kém
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
1
8A
38
3
7,9
2
5,3
14
36,9
13
34,2
6
15,8
2
8B
36
4
11,1
3
8,3
14
38,9
10
27,8
5
13,9
3
8C
35
3
8,6
3
8,6
13
37,1
10
28,6
6
17,1
+
109
10
9,2
8
7,3
41
37,6
33
30,3
17
15,6
 Qua kết quả trên tôi nhận thấy kỹ năng nghe của các em còn nhiều hạn chế. Các em chưa hiểu được bài, chưa vận dụng được kiến thức mình đã học. Vì bài nghe này không phải khó, những thông tin này các em đã được học, từ vựng đơn giản. Tôi rất băn khoăn trăn trở, không biết làm thế nào để giúp học sinh luyện nghe tốt tiếng Anh, giúp các em ham học. Với kinh nghiệm nhiều năm trực tiếp giảng dạy môn tiếng Anh, bước đầu rèn luyện kĩ cho học sinh các kĩ năng nghe, nói, đọc, viết, tôi đưa ra một số kinh nghiệm sau trong quá trình dạy nghe.
Bước 2: Các biện pháp cụ thể
I/ Sử dụng tốt linh hoạt các kỹ thuật trong một tiết dạy kĩ năng nghe
Việc rèn luyện kỹ năng nghe trong một tiết học nghe được thực hiện qua 3 giai đoạn
1. Pre- listening
Mục đích của các hoạt động trong giai đoạn này là nhằm giúp học sinh tập trung sự chú ý vào chủ đề, đặc biệt là đoán trước những thông tin của chủ đề được nghe. Để khắc phục những khó khăn khi nghe trong tiết học, giáo viên cần giới thiệu chủ đề, ngữ cảnh, tình huống nội dung có liên quan đến bài nghe, khai thác xem học sinh đã biết và chưa biết gì về nội dung sẽ nghe, gợi trí tò mò, tạo hứng thú cho các hoạt động của bài.
- Cho học sinh nghĩ, đoán trước những điều sắp nghe trong một ngữ cảnh nhất định
- Dạy từ vựng tuy nhiên lưu ý là không giới thiệu hết từ mới, nên để học sinh đoán nghĩa của từ trong ngữ cảnh
Cung cấp mục đích nghe, soạn ra các yêu cầu nhiệm vụ và bài tập về nội dung nghe.
- Khi tiến hành các hoạt động nghe, việc dùng trực quan tranh ảnh minh hoạ kèm theo sẽ hổ trợ rất tốt cho việc làm rõ ngữ cảnh gợi ý nội dung sắp nghe. Tranh ảnh còn là phương tiện để kiểm tra mức độ nghe hiểu của học sinh. Nghe xác định tranh có liên quan sắp xếp theo thứ tự.
- Cho học sinh xem tranh hay câu hỏi trong bài tập để đoán ra chủ để, thông tin cần thiết nghe.
Một số thủ thuật dạy trong giai đoạn này.
- True / False statements prediction
- Open - prediction
- Ordering
- Pre- question
Việc lựa chọn hoạt động nào để thực hiện trong giai đoạn này còn tuỳ thuộc vào một số yếu tố như thời gian tiến hành bài tập nghe, tài liệu có sẵn hay không có sẵn, trình độ và sở thích của học sinh. Điều kiện giảng dạy của lớp cũng là một trong những yếu tố đưa đến quyết định chọn lựa kĩ thuật nào. Ngoài ra mục đích giảng dạy của bài nghe và mục tiêu thực hiện cũng là những yếu tố cơ bản để giáo viên đưa ra các quyết định chọn lựa.
Ví dụ: Để dạy tiết nghe bài 5: Study habits
Tôi tiến hành như sau:
Unit 5: Study habits
Lesson 3: Listen
Pre-listening
Pre- teach vocabulary
- Behavior (n) (translation)
- A participant: (n) (explanation)
- Satisfactory ≠ unsatisfactory
- Cooperation: (n) (translation)
- Attendance:(n)(translation)
- (to) appreciate: (translation)
Check vocabulary	Slap the board	
Open prediction
Set the scene
? Read through Nga’s report and tell me what a, b, c are about? Predict the missing information and then compare with your partners?
a. Days present (1)................................
b. Days absent (2)..........................
c. Behavior - participant (3).........................
d. Listening (4).....................................
e. Speaking (5)........................................
f. Reading (6).........................................
g. Writing (7).................................
Feed back students precdiction 
2. While- listening
- Mục đích của các hoạt động trong giai đoạn này là nhằm giúp cho học sinh thực hành kỹ năng nghe tức là qua lời nói rút ra được thông tin cần truyền đạt
- Cho học sinh nghe và làm bài tập, nếu phần trước cho học sinh đoán nội dung nghe thì ở phần này cho học sinh đối chiếu điều đã nghe với điều đã đoán
- Đối với bài nghe khó giáo viên có thể chia quá trình nghe thành bài tập nghe từ dễ đến khó.
- Đối với bài nghe dài có thể dễ hoá bài nghe thành các dạng bài tập phù hợp trình độ học sinh.
- Một số hình thức thể hiện trong giai đoạn này
+ Defining True- False
+ Check the correct answer
+ Matching
+ Filling in the grip / chart / gap
+ Answering comprehension questions
+ Selecting
+ Deliberate mistakes
+ Listen and draw
Ví dụ: Để thực hiện tiếp tiết nghe Unit 5: Study habits
While- listening
1. Listening
? Listen to the tape and check your prediction
Feed back? Work in groups and write the answers on the poster
Hang the poster on the board and correct.
Answer keys
1. 87 days present
2. 5 days absent
3. Participation: S
4. Listening: C
5. Speaking: A
6. Reading: A
7. Writing: B
2. Comprehension questions
? Listen to the dialogue again and give the short answer for the questions
a. Why did Nga miss five days of school?
b. How can she improve her listening skill?
Answer keys:
a. due to sickness
b. watch English TV and listen to English programs
3. Post- listening
Mục đích của các hoạt động sau khi nghe nhằm:
- Kiểm tra xem học sinh có hiểu những thông tin được nghe theo yêu cầu hay không và có hoàn thành được các hoạt động trong giai đoạn “While- listening” hay không.
- Tìm ra nguyên nhân làm cho học sinh không nghe được hoặc không hiểu được một số phần nào đó trong bài tập nghe
- Giúp học sinh có cơ hội đánh giá thái độ biểu cảm người thể hiện hội thoại qua ngữ điệu giao tiếp.
- Dùng bài tập mở rộng theo chủ đề bài nghe dùng kỉ năng bổ trợ thêm để luyện nghe
+ Một số thủ thuật trong giai đoạn này
- Cho đáp án và thông tin phản hồi
- Cho học sinh nhắc hay nói lại một số điều /câu đã nghe. Feed back (While listening)
- Tổ chức cho học sinh nói về mình hay về bạn bằng cách dựa vào một vài thông tin trong bài nghe
- Cho học sinh nêu vài nhận xét về kết quả nghe của nhóm
- Cho học sinh đóng vai thể hiện lại cuộc hội thoại đã nghe
- Dùng bài tập mở rộng để học sinh có thêm thông tin của bài nghe
Tuỳ theo từng tiết cụ thể mà giáo viên có thể sử dụng một trong những hoạt động trên
Ví dụ: Unit 5: Study habits
Post- listenig
Write it up
Transformation (writing)
? Bases on the following passage, write another passage about your study
Nga has worked very hard this year and her grade are very good. She missed 5 days of school due to sickness. Her participation and cooperation are satisfactory. Her speaking and reading are excellent and her writing is good but her listening skill is not very good.
Feed back
Tuy theo đặc điểm của từng bài giáo viên có thể tiến hành thực hiện quy trình 3 bước luyện nghe hiểu cho học sinh, đặc biệt là bước thứ nhất sao cho có thể giúp các em hình thành và phát triển hứng thú khả năng tập trung, biết sử dụng thông tin suy đoán điều sẽ nghe. Nhờ vậy học sinh sẽ chủ động và tự tin hơn khi nghe.
Yêu cầu trong tiết dạy nghe cần: 
+ Đảm bảo chất lượng mẫu nghe
+ Bằng đài có chất lượng tốt
+ Giáo viên đọc với tốc độ trung bình, phát âm chuẩn xác.
II. Kết hợp luyện nghe vào các nhóm kĩ thuật khác
1. Nhóm kỹ thuật luyện tập cơ sở
Đây là những thủ thuật có ý nghĩa tiền đề trong việc hình thành cho học sinh khả năng nghe tiếng Anh
1.1. Luyện nề nếp tập trung chú ý khi nghe
Cho học sinh nghe từ câu hay đoạn, bài và giáo viên gọi cá nhân học sinh lặp lại. Tập cho học sinh có ý thức và thói quen lắng nghe bạn. Một cách giúp học sinh tập trung chú ý nghe bạn nói đó là giáo viên thường xuyên đặt ra những câu hỏi yêu cầu học sinh phải sử dụng lại những thông tin từ điều bạn mình đã nói để trả lời:
Ví dụ: học sinh A nói: “My house is in the countryside it is not big but very nice”. Sau khi bạn A nói xong, tôi gọi bất kì bạn nào trả lời câu hỏi: Where does A live? How is his house?
Mỗi tuần một lần cho học sinh chơi một trò chơi tập trung nghe
Ví dụ: 
Trò chơi thứ nhất: Truyền tin
Lớp có 12 dãy bàn, giáo viên làm 12 phiếu trên mỗi phiếu ghi một câu. Sau đó trao phiếu cho 1 học sinh đầu dãy. Học sinh này có nhiệm vụ nói thầm rồi nói vào tai người kế bên điều mình đọc được. Cứ thế, người này nối tiếp người kia nói vào tai nhau cho đến người cuối dãy. Người cuối dãy có nhiệm vụ nói lớn câu hay đoạn mình nghe được, và học sinh đầu dãy sẽ xác định đúng hay không.
Trò chơi thứ hai: Tìm bạn giao tiếp
Giáo viên chuẩn bị một số câu hỏi và câu trả lời trên giấy, ghép câu trả lời với câu hỏi bằng cách cho chúng những con số: thí dụ câu hỏi 1 tương ứng với câu trả lời 5. Học sinh tự tìm câu trả lời bằng cách tìm ra bạn của mình tương ứng với câu trả phù hợp, cặp nào nhận ra nhau đầu tiên sẽ thắng.
Trò chơi thứ ba: Giúp bạn học tốt
Mỗi học sinh trong lớp sưu tầm hoặc tự đặt ra một câu (có thể có thông tin bị sai) mỗi thành viên của lớp sẽ lắng nghe bạn đọc câu của mình rồi tìm cách xác định câu đúng hay sai và sửa câu. Giáo viên nên bóc thăm học sinh có nhiệm vụ để mọi thành viên của trong lớp phải lắng nghe bạn đọc.
Trò chơi thứ tư: Thi nghe chuyện trả lời nhanh “Ai ở đâu? Ai làm gì?
Ví dụ: Giáo viên giới thiệu: This person is very famous in Viet Nam. He was born in 1890 in Kim Lien Nghe An and died in 1969. “Who is he?”
1.2. Luyện nghe trọng âm của từ và trọng âm của câu.
Người Anh khi nghe một từ có nhiều âm tiết họ chỉ nghe trọng âm của từ đó. Ví dụ: với từ Sensible; Sén-si-ble thì họ nghe chủ yếu trọng âm “sen” chứ không nghe cả 3 âm tiết. Khi nghe một từ nhiều âm tiết, ta nên luyện tập nghe trọng âm của từ đó
Khi nghe một câu, chú ý nghe những trọng âm trong câu rồi phối hợp các trọng âm ấy lại mà đoán nghĩa của toàn câu
Ví dụ khi nghe câu: Mai bought the material and made the dress for me
Chú ý nghe các từ trọng âm (từ in đậm) rồi đoán ý nghĩa của câu nói ấy. Như vậy với kỹ thuật này tôi luyện cho học sinh vừa nghe vừa đoán nghĩa bằng cách nắm bắt trọng âm. Việc luyện nghe trọng âm từ hay câu cần được thực hiện không chỉ trong các bài tập nghe mà trong nhiều khâu hoạt động khác nhau của dạy học tiếng Anh: luyện đọc từ mới; giới thiệu cấu trúc ngữ pháp mới;hoặc thực hiện hoạt động Before you read, listen and read hoặc read ở mỗi đơn vị bài học.
1.3. Luyện nghe và nhận diện các cặp âm dễ lẫn, các âm khó phát âm chuẩn và cách nối âm trong lúc nói của người bản xứ 
Trên thực tế, nhiều học sinh tiếp nhận một giọng nói tiếng Anh thường không chuẩn hoặc chứa nhiều âm không thực giống với cách phát âm của người bản xứ. Đây cũng là một trở ngại đối với học sinh khi nghe người bản xứ nói. Như vậy cần rèn luyện cho học sinh có ý thức nhận diện ra các âm khó phát âm chuẩn, hay các âm dễ lẫn cũng như cách nối âm trong lúc nói của người bản xứ.Tương tự như việc thực hiện kỹ thuật “b”, việc luyện nghe này cần được thực hiện lồng ghép và thường xuyên trong lúc luyện đọc từ mới, giới thiệu các cấu trúc ngữ pháp mới, hoặc thực hiện hoạt động Listen and read or read ở mỗi đơn vị bài học. Ngoài ra giáo viên có thể thực hiện một số trò chơi để giúp các em vừa thư giản, vừa củng cố kĩ năng nhận diện âm và cách nối âm cụ thể gần gủi hơn với âm bản xứ
2. Nhóm kỹ thuật luyện tập trọng tâm
Đây là những biện pháp giúp học sinh luyện tập các kỹ năng nghe hiểu một bài hội thoại hay một bài đọc trong sách giáo khoa. Có hai biện pháp chính:
2.1: Kết hợp phần Listen and read or read: Giáo viên tạo thêm cơ hội luyện nghe cho học sinh bằng cách tận dụng khai thác ngữ liệu trong các phần này và thiết kế nhiều hình thức bài tập luyện nghe. Phần listen and read là một bài hội thoại nhằm giới thiệu nội dung chủ điểm và từ vựng, cấu trúc ngữ pháp mới. Mặc dù giới thiệu ngữ liệu mới, phần listen and read bao giờ cũng bao hàm những ngữ liệu mà học sinh đã học. Vì vậy có thể khai thác phần nào đó trong khâu này để luyện kỹ năng nghe.
- Cách thức tiến hành:
Trước khi cho học sinh nghe yêu cầu học sinh không dùng sách giáo khoa
Giáo viên tạo tình huống / ngữ cảnh bằng cách sử dụng hoặc môi trường vật chất xung quanh, hoặc những tình huống thật trên lớp, hoặc thực tế đời sống gia đình, bạn bè của học sinh, hoặc các chuyện có thật, các hiện tượng thực tế, phổ biến hoặc bản đồ, bản tin trên báo chí. Ngoài ra giáo viên có thể lập tình huống và ngữ cảnh với sự hổ trợ của giáo cụ trực quan và ngữ liệu học sinh đã học có liên quan đến nội dung bài sẽ nghe. Bước này nhằm giúp học sinh hứng thú và nhận ra hướng chủ đề của bài nghe
Ví dụ: Unit 2: Lesson 1. Listen and read
Set the scence:
“Hoa and Nga are talking on the phone. They are talking about going to see a movie” Listen to the dialogue and answer the following questions.
1. Who made the call?
2. Who arranged the meeting place?
Yêu cầu học sinh nghe và trả lời câu hỏi. Tổ chức cho học sinh thi đua và tuyên dương kết quả học sinh đạt được theo nhóm/ tổ. Cho học sinh mở sách rồi nghe đọc lại bài hội thoại chú ý phát hiện từ vựng mới cũng như cấu trúc mới và trọng âm của nó
2.2. Tổ chức cho học sinh luyện nghe một cách chủ động và sáng tạo các bài tập listen trong sách giáo khoa
Các bài nghe ở lớp 6, 7 hầu hết có tranh kèm theo. Đến lớp 8 lượng tranh giảm dần và có nhiều bài không có tranh. Tuỳ theo đặc điểm của từng bài, giáo viên có thể tiến hành thực hiện quy trình ba bước luyện nghe hiểu cho học sinh, đặc biệt là bước thứ nhất sao cho có thể giúp các em hình thành và phát triển hứng thú, khả năng tập trung vào những trọng tâm cần nghe và biết sử dụng các thông tin từ chính các câu hỏi hay tranh ảnh, biểu đồ trong bài tập nghe để làm chổ dựa mà suy đoán ra điều đang nghe. Nhờ vậy học sinh chủ động và tự tin hơn khi nghe (Phần này tôi đã trình bày ở phần I)
3. Nhóm kỹ thuật luyện tập mở rộng
Cung cấp thêm một số bài luyện tập mở rộng bằng cách chọn một số ngữ liệu cùng trình độ từ các tài liệu như: Language in focus, new interchange làm bài kiểm tra ngắn hàng tuần, hàng tháng, sửa bài và đánh giá ngay tại lớp. Kết quả của các bài này cần cho học sinh lưu vào bìa lưu trữ kết quả học tập của mình theo thứ tự thời gian để giúp học sinh dễ dàng nhận ra sự tiến bộ của bản thân, cũng như để giáo viên trao đổi với phụ huynh về việc học của con em họ.
Ví dụ: Kiểm tra 15 phút- kiểm tra kĩ năng nghe
Listen. You are going to listen to Hoa talking about her pen pal, Peter. Listen carefully and give short answers.
Example: 
Who is Peter?
Hoa’s pen pal.
1. How old is he?
..........................................................................................................................
2. How long has he lived in London?
..........................................................................................................................
3. What does he like doing in his free time?
..........................................................................................................................
4. What is he going to do next summer?
..........................................................................................................................
5. Is he going to visit Hanoi next summer?
..........................................................................................................................
Peter is my pen pal. He is fifteen years old. He lives in a house in London. He has lived there for ten years. He is an excellent student. He always works hard at school and gets good marks. He loves learning Vietnamese in his free time. He often practices writing letters in Vietnamese. Sometimes helps me to correct my writing, and I help him to correct his spelling mistakes. Next summer, he is going to visit Ho Chi Minh City with his family. I’m expecting to see him.
Trong quá trình giảng dạy tôi luôn tạo cơ hội để giúp các em luyện nghe và yêu cầu các em cần tăng cường nghe tiếng Anh nhiều (qua TV, đài, băng) đặc biệt là nghe người bản xứ nói.
Bước 3: Kiểm tra kết quả
Qua thực tế các tiết dạy thăm dò ý kiến của học sinh và so sánh chất lượng của lớp. Trong quá trình dạy tôi nhận thấy các em không còn phải lo sợ khi đến tiết học nghe, các em hứng thú hăng say luyện tập và kết quả tiếp thu bài của học sinh tốt hơn
a. Kết quả đặt được: qua đợt kiểm tra học kì một năm học 2008-2009
TT
Lớp
Sĩ số
Tốt
Khá
TB
Yếu
Kém
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
1
8A
38
4
10,5
13
34,2
14
36,8
7
18,4
0
0
2
8B
36
7
19,4
14
38,9
8
22,2
7
19,4
0
0
3
8C
35
7
20,0
8
22,9
15
42,9
5
14,3
0
0
+
109
18
16,5
35
32,1
37
33,9
19
17,4
0
0
b. So sánh
So với kết quả khảo sát đầu năm tôi thấy
Chất lượng tốt, khá tăng lên: 32,1 %
Số học sinh yếu kém giảm: 28,5 %
Hầu hết các em đều làm tốt phần nghe trong bài kiểm tra định kỳ
5. Bài học kinh nghiệm
Giáo viên cần phát hiện ra nhưng thiếu sót cơ bản của học sinh để có hướng khắc phục
Quan tâm nhiều đến học sinh yếu kém giúp chúng quen dần với ngôn ngữ này và sử dụng trong cuộc sống 
Giáo viên cần biết lựa chọn các thủ thuật phù hợp với từng đối tượng học sinh. Tạo mọi điều kiện gây hứng thú cho học sinh học bộ môn này nói chung rèn luyện kĩ năng nghe nói riêng
Trong các tiết dạy giáo viên cần tận dụng thời gian hướng dẫn cụ thể để học sinh hoạt động
Cần nghiên cứu các hạn chế trong việc giảng dạy: thời gian, sĩ số lớp, đồ dùng dạy học các yếu tố vật chất như diện tích lớp học, giáo cụ trực quan
Giáo viên cần khuyến khích động viên các em luyện tập thêm nhiều kĩ năng nghe. Đặc biệt là nghe người bản xứ đọc.
III. Kết luận
Học là một công việc lâu dài vất vả, khó nhọc đối với học sinh. Do vậy giáo viên ngoài nhiệm vụ truyền đạt kiến thức còn phải tìm cách làm cho giờ học có hiệu quả, thu hút sự tập trung của các em. Hướng dẫn cho các em phương pháp học tập là rất quan trọng, đặc biệt cần khuyến khích các em sử dụng tiếng Anh trong cuộc sống. Học ngoại ngữ mà không thực hành giao tiếp thì ngày một phai mờ một ngôn ngữ mình đang học. Vì vậy tôi đưa ra một số ý kiến nhỏ trên nhằm giúp bản thân tìm ra được một phương pháp giảng dạy một tiết nghe đạt hiệu quả, giúp học sinh học tập đạt chất lượng cao. Rất mong được sự góp ý của các bạn đồng nghiệp, được các bạn đồng nghiệp sử dụng sáng kiến này ở trường và nhiều trường khác trên địa bàn huyện. 
Xin chân thành cảm ơn!
	Dương Thủy, ngày 10 tháng 02 năm 2009
	XÁC NHẬN CỦA HĐKH NHÀ TRƯỜNG	NGƯỜI THỰC HIỆN
	Tống Thị Thủy