Sáng kiến kinh nghiệm Bồi dưỡng một số kỹ năng biện luận tìm công thức Hóa học cho học sinh giỏi

nh theồ R2SO4.nH2O taựch ra khoỷi dung dũch.
Tỡm coõng thửực phaõn tửỷ cuỷa Hiủrat noựi treõn. Bieỏt ủoọ tan cuỷa R2SO4 ụỷ 800C vaứ 100C laàn lửụùt laứ 28,3 gam vaứ 9 gam.
* Gụùi yự HS:	
laọp bieồu thửực toaựn : soỏ mol hiủrat = soỏ mol muoỏi khan.
Lửu yự HS : do phaàn raộn keỏt tinh coự ngaọm nửụực neõn lửụùng nửụực thay ủoồi.
* Giaỷi:
S( 800C) = 28,3 gam ị trong 128,3 gam ddbh coự 28,3g R2SO4 vaứ 100g H2O
Vaọy :	1026,4gam ddbh đ 226,4 g R2SO4 vaứ 800 gam H2O.
	Khoỏi lửụùng dung dũch baừo hoaứ taùi thụứi ủieồm 100C:
	1026,4 - 395,4 = 631 gam
ụỷ 100C, S(R2SO4 ) = 9 gam, neõn suy ra: 
109 gam ddbh coự chửựa 9 gam R2SO4 
vaọy 631 gam ddbh coự khoỏi lửụùng R2SO4 laứ : 	 
khoỏi lửụùng R2SO4 khan coự trong phaàn hiủrat bũ taựch ra :	226,4 – 52,1 = 174,3 gam
Vỡ soỏ mol hiủrat = soỏ mol muoỏi khan neõn : 
442,2R-3137,4x +21206,4 = 0	Û R = 7,1n - 48 
ẹeà cho R laứ kim loaùi kieàm , 7 < n < 12 , n nguyeõn ị ta coự baỷng bieọn luaọn:
n
8	9	10	11	
R
8,8	18,6	23	30,1
Keỏt quaỷ phuứ hụùp laứ n = 10 , kim loaùi laứ Na đ coõng thửực hiủrat laứ Na2SO4.10H2O
DAẽNG 2 : 	BIEÄN LUAÄN THEO TRệễỉNG HễẽP
1) Nguyeõn taộc aựp duùng:
- ẹaõy laứ daùng baứi taọp thửụứng gaởp chaỏt ban ủaàu hoaởc chaỏt saỷn phaồm chửa xaực ủũnh cuù theồ tớnh chaỏt hoựa hoùc ( chửa bieỏt thuoọc nhoựm chửực naứo, Kim loaùi hoaùt ủoọng hay keựm hoaùt ủoọng, muoỏi trung hoứa hay muoỏi axit  ) hoaởc chửa bieỏt phaỷn ửựng ủaừ hoaứn toaứn chửa. Vỡ vaọy caàn phaỷi xeựt tửứng khaỷ naờng xaỷy ra ủoỏi vụựi chaỏt tham gia hoaởc caực trửụứng hụùp coự theồ xaỷy ra ủoỏi vụựi caực saỷn phaồm.
- Phửụng phaựp bieọn luaọn:
+) Chia ra laứm 2 loaùi nhoỷ : bieọn luaọn caực khaỷ naờng xaỷy ra ủoỏi vụựi chaỏt tham gia vaứ bieọn luaọn caực khaỷ naờng ủoỏi vụựi chaỏt saỷn phaồm.
+) Phaỷi naộm chaộc caực trửụứng hụùp coự theồ xaỷy ra trong quaự trỡnh phaỷn ửựng. Giaỷi baứi toaựn theo nhieàu trửụứng hụùp vaứ choùn ra caực keỏt quaỷ phuứ hụùp.
2) Caực vớ duù:
Vớ duù 1:
Hoón hụùp A goàm CuO vaứ moọt oxit cuỷa kim loaùi hoựa trũ II( khoõng ủoồi ) coự tổ leọ mol 1: 2. Cho khớ H2 dử ủi qua 2,4 gam hoón hụùp A nung noựng thỡ thu ủửụùc hoón hụùp raộn B. ẹeồ hoứa tan heỏt raộn B caàn duứng ủuựng 80 ml dung dũch HNO3 1,25M vaứ thu ủửụùc khớ NO duy nhaỏt.
Xaực ủũnh coõng thửực hoựa hoùc cuỷa oxit kim loaùi. Bieỏt raống caực phaỷn ửựng xaỷy ra hoaứn toaứn.
* Gụùi yự HS:
HS: ẹoùc ủeà vaứ nghieõn cửựu ủeà baứi.
GV: gụùi yự ủeồ HS thaỏy ủửụùc RO coự theồ bũ khửỷ hoaởc khoõng bũ khửỷ bụỷi H2 tuyứ vaứo ủoọ hoaùt ủoọng cuỷa kim loaùi R.
	HS: phaựt hieọn neỏu R ủửựng trửụực Al thỡ RO khoõng bũ khửỷ ị raộn B goàm: Cu, RO
	 Neỏu R ủửựng sau Al trong daừy hoaùt ủoọng kim loaùi thỡ RO bũ khửỷ ị hoón hụùp raộn B goàm : Cu vaứ kim loaùi R.
* Giaỷi:
ẹaởt CTTQ cuỷa oxit kim loaùi laứ RO.
Goùi a, 2a laàn lửụùt laứ soỏ mol CuO vaứ RO coự trong 2,4 gam hoón hụùp A
Vỡ H2 chổ khửỷ ủửụùc nhửừng oxit kim loaùi ủửựng sau Al trong daừy BeõKeõToõp neõn coự 2 khaỷ naờng xaỷy ra:
- R laứ kim loaùi ủửựng sau Al :
Caực PTPệ xaỷy ra:
CuO	+	H2	đ 	 Cu 	+ 	H2O
 a	 	 a
RO	+	H2	đ 	 R 	+ 	H2O
	2a 	 	2a
3Cu	+	8HNO3 	đ 3Cu(NO3)2	+ 	2NO ư 	+	4H2O
a	
3R	+	8HNO3 	đ 3R(NO3)2	+ 	2NO ư 	+	4H2O
 2a	 
Theo ủeà baứi:	
Khoõng nhaọn Ca vỡ keỏt quaỷ traựi vụựi giaỷ thieỏt R ủửựng sau Al
- Vaọy R phaỷi laứ kim loaùi ủửựng trửụực Al 
CuO	+	H2	đ 	 Cu 	+ 	H2O
 a	 	 a
3Cu	+	8HNO3 	đ 3Cu(NO3)2	+ 	2NO ư 	+	4H2O
a	
RO	+	2HNO3 	đ R(NO3)2	+	2H2O
 2a	4a
Theo ủeà baứi : 
Trửụứng hụùp naứy thoaỷ maừn vụựi giaỷ thieỏt neõn oxit laứ: MgO.
Vớ duù 2: 
Khi cho a (mol ) moọt kim loaùi R tan vửứa heỏt trong dung dũch chửựa a (mol ) H2SO4 thỡ thu ủửụùc 1,56 gam muoỏi vaứ moọt khớ A. Haỏp thuù hoaứn toaứn khớ A vaứo trong 45ml dd NaOH 0,2M thỡ thaỏy taùo thaứnh 0,608 gam muoỏi. Haừy xaực ủũnh kim loaùi ủaừ duứng.
* Gụùi yự HS:
GV: Cho HS bieỏt H2SO4 chửa roừ noàng ủoọ vaứ nhieọt ủoọ neõn khớ A khoõng roừ laứ khớ naứo.Kim loaùi khoõng roừ hoựa trũ; muoỏi taùo thaứnh sau phaỷn ửựng vụựi NaOH chửa roừ laứ muoỏi gỡ. Vỡ vaọy caàn phaỷi bieọn luaọn theo tửứng trửụứng hụùp ủoỏi vụựi khớ A vaứ muoỏi Natri.
HS: Neõu caực trửụứng hụùp xaỷy ra cho khớ A : SO2 ; H2S ( khoõng theồ laứ H2 vỡ khớ A taực duùng ủửụùc vụựi NaOH ) vaứ vieỏt caực PTPệ daùng toồng quaựt, choùn phaỷn ửựng ủuựng ủeồ soỏ mol axit baống soỏ mol kim loaùi.
GV: Lửu yự vụựi HS khi bieọn luaọn xaực ủũnh muoỏi taùo thaứnh laứ muoỏi trung hoứa hay muoỏi axit maứ khoõng bieỏt tổ soỏ mol caởp chaỏt tham gia ta coự theồ giaỷ sửỷ phaỷn ửựng taùo ra 2 muoỏi. Neỏu muoỏi naứo khoõng taùo thaứnh thỡ coự aồn soỏ baống 0 hoaởc moọt giaự trũ voõlyự.
* Giaỷi:
Goùi n laứ hoựa trũ cuỷa kim loaùi R .
Vỡ chửa roừ noàng ủoọ cuỷa H2SO4 neõn coự theồ xaỷy ra 3 phaỷn ửựng:
2R	+	nH2SO4 đ R2 (SO4 )n 	+	nH2 ư	(1)
 	2R	+	2nH2SO4 đ R2 (SO4 )n 	+	nSO2 	ư + 2nH2O	(2)
	2R	+	5nH2SO4 đ 4R2 (SO4 )n 	+	nH2S 	ư + 4nH2O	(3)
khớ A taực duùng ủửụùc vụựi NaOH neõn khoõng theồ laứ H2 đ Pệ (1) khoõng phuứ hụùp.
Vỡ soỏ mol R = soỏ mol H2SO4 = a , neõn :
Neỏu xaỷy ra ( 2) thỡ : 2n = 2 ị n =1 ( hụùp lyự )
Neỏu xaỷy ra ( 3) thỡ : 5n = 2 ị n = ( voõ lyự )
Vaọy kim loaùi R hoựa trũ I vaứ khớ A laứ SO2
	2R	+	2H2SO4 đ R2 SO4 	+	SO2 	ư + 2H2O	
a(mol)	a	
Giaỷ sửỷ SO2 taực duùng vụựi NaOH taùo ra 2 muoỏi NaHSO3 , Na2SO3
SO2	+	NaOH	đ NaHSO3
 ẹaởt : x (mol)	 x	x
SO2	+	2NaOH	đ Na2SO3 	+	H2O
y (mol)	 2y	y
theo ủeà ta coự : 	giaỷi heọ phửụng trỡnh ủửụùc 
Vaọy giaỷ thieỏt phaỷn ửựng taùo 2 muoỏi laứ ủuựng.
Ta coự: soỏ mol R2SO4 = soỏ mol SO2 = x+y = 0,005 (mol)
Khoỏi lửụùng cuỷa R2SO4 : (2R+ 96)ì0,005 = 1,56
ị 	R = 108 .	Vaọy kim loaùi ủaừ duứng laứ Ag.
DAẽNG 3:	BIEÄN LUAÄN SO SAÙNH
1) Nguyeõn taộc aựp duùng:
- Phửụng phaựp naứy ủửụùc aựp duùng trong caực baứi toaựn xaực ủũnh teõn nguyeõn toỏ maứ caực dửừ kieọn ủeà cho thieỏu hoaởc caực soỏ lieọu veà lửụùng chaỏt ủeà cho ủaừ vửụùt quaự, hoaởc chửa ủaùt ủeỏn moọt con soỏ naứo ủoự.
- Phửụng phaựp bieọn luaọn:
ã Laọp caực baỏt ủaỳng thửực keựp coự chửựa aồn soỏ ( thửụứng laứ nguyeõn tửỷ khoỏi ). Tửứ baỏt ủaỳng thửực naứy tỡm ủửụùc caực giaự trũ chaởn treõn vaứ chaởn dửụựi cuỷa aồn ủeồ xaực ủũnh moọt giaự trũ hụùp lyự.
ã Caàn lửu yự moọt soỏ ủieồm hoó trụù vieọc tỡm giụựi haùn thửụứng gaởp:
+) Hoón hụùp 2 chaỏt A, B coự soỏ mol laứ a( mol) thỡ :	0 < nA, nB < a
+) Trong caực oxit : R2Om thỡ : 1 Ê m, nguyeõn Ê 7
+) Trong caực hụùp chaỏt khớ cuỷa phi kim vụựi Hiủro RHn thỡ :	 1 Ê n, nguyeõn Ê 4
2) Caực vớ duù :
Vớ duù1:
Coự moọt hoón hụùp goàm 2 kim loaùi A vaứ B coự tổ leọ khoỏi lửụùng nguyeõn tửỷ 8:9. Bieỏt khoỏi lửụùng nguyeõn tửỷ cuỷa A, B ủeàu khoõng quaự 30 ủvC. Tỡm 2 kim loaùi 
* Gụùi yự HS:
	Thoõng thửụứng HS hay laứm “ moứ maón” seừ tỡm ra Mg vaứ Al nhửng phửụng phaựp trỡnh baứy khoự maứ chaởc cheừ, vỡ vaọy giaựo vieõn caàn hửụựng daón caực em caựch chuyeồn moọt tổ soỏ thaứnh 2 phửụng trỡnh toaựn :	Neỏu A : B = 8 : 9 thỡ ị 
	*Giaỷi:
	Theo ủeà : tổ soỏ nguyeõn tửỷ khoỏi cuỷa 2 kim loaùi laứ neõn ị ( n ẻ z+ )
Vỡ A, B ủeàu coự KLNT khoõng quaự 30 ủvC neõn : 9n Ê 30 ị n Ê 3 
 Ta coự baỷng bieọn luaọn sau :
N
	1	2	3
A
	8	16	24
B
	9	18	27
Suy ra hai kim loaùi laứ Mg vaứ Al
Vớ duù 2:
Hoứa tan 8,7 gam moọt hoón hụùp goàm K vaứ moọt kim loaùi M thuoọc phaõn nhoựm chớnh nhoựm II trong dung dũch HCl dử thỡ thaỏy coự 5,6 dm3 H2 ( ẹKTC). Hoứa tan rieõng 9 gam kim loaùi M trong dung dũch HCl dử thỡ theồ tớch khớ H2 sinh ra chửa ủeỏn 11 lớt ( ẹKTC). Haừy xaực ủũnh kim loaùi M.
* Gụùi yự HS:
GV yeõu caàu HS laọp phửụng trỡnh toồng khoỏi lửụùng cuỷa hoón hụùp vaứ phửụng trỡnh toồng soỏ mol H2. Tửứ ủoự bieỏn ủoồi thaứnh bieồu thửực chổ chửựa 2 aồn laứ soỏ mol (b) vaứ nguyeõn tửỷ khoỏi M. Bieọn luaọn tỡm giaự trũ chaởn treõn cuỷa M.
Tửứ Pệ rieõng cuỷa M vụựi HCl ị baỏt ủaỳng thửực veà ị giaự trũ chaởn dửụựi cuỷa M 
Choùn M cho phuứ hụùp vụựi chaởn treõn vaứ chaởn dửụựi
* Giaỷi:
ẹaởt a, b laàn lửụùt laứ soỏ mol cuỷa moói kim loaùi K, M trong hoón hụùp
Thớ nghieọm 1:
2K	+	2HCl	đ	2KCl	+	H2 ư
a	a/2
M	+	2HCl	đ	MCl2 	+ 	H2 ư
b	b
ị soỏ mol H2 = 
Thớ nghieọm 2:
M	+	2HCl	 đ	MCl2 	+ 	H2 ư
9/M(mol) đ 	9/M
Theo ủeà baứi: 	ị M > 18,3	 (1)
 Maởt khaực: ị b = 
Vỡ 0 < b < 0,25 neõn suy ra ta coự :	 < 0,25 ị M < 34,8	 (2)
Tửứ (1) vaứ ( 2) ta suy ra kim loaùi phuứ hụùp laứ Mg 
DAẽNG 4:	BIEÄN LUAÄN THEO TRề SOÁ TRUNG BèNH
	( Phửụng phaựp khoỏi lửụùng mol trung bỡnh)
1) Nguyeõn taộc aựp duùng:
- Khi hoón hụùp goàm hai chaỏt coự caỏu taùo vaứ tớnh chaỏt tửụng tửù nhau ( 2 kim loaùi cuứng phaõn nhoựm chớnh, 2 hụùp chaỏt voõ cụ coự cuứng kieồu coõng thửực toồng quaựt, 2 hụùp chaỏt hửừu cụ ủoàng ủaỳng  ) thỡ coự theồ ủaởt moọt coõng thửực ủaùi dieọn cho hoón hụùp. Caực giaự trũ tỡm ủửụùc cuỷa chaỏt ủaùi dieọn chớnh laứ caực giaự trũ cuỷa hoón hụùp ( mhh ; nhh ; hh )
- Trửụứng hụùp 2 chaỏt coự caỏu taùo hoaởc tớnh chaỏt khoõng gioỏng nhau ( vớ duù 2 kim loaùi khaực hoựa trũ; hoaởc 2 muoỏi cuứng goỏc cuỷa 2 kim loaùi khaực hoựa trũ  ) thỡ tuy khoõng ủaởt ủửụùc coõng thửực ủaùi dieọn nhửng vaón tỡm ủửụùc khoỏi lửụùng mol trung bỡnh:
hh 	phaỷi naốm trong khoaỷng tửứ M1 ủeỏn M2
- Phửụng phaựp bieọn luaọn :
Tửứ giaự trũ hh tỡm ủửụùc, ta laọp baỏt ủaỳng thửực keựp M1 < hh < M2 ủeồ tỡm giụựi haùn cuỷa caực aồn. ( giaỷ sửỷ M1< M2)
2) Caực vớ duù:
Vớ duù 1:
Cho 8 gam hoón hụùp goàm 2 hyủroxit cuỷa 2 kim loaùi kieàm lieõn tieỏp vaứo H2O thỡ ủửụùc 100 ml dung dũch X. 
Trung hoứa 10 ml dung dũch X trong CH3COOH vaứ coõ caùn dung dũch thỡ thu ủửụùc 1,47 gam muoỏi khan.
90ml dung dũch coứn laùi cho taực duùng vụựi dung dũch FeClx dử thỡ thaỏy taùo thaứnh 6,48 gam keỏt tuỷa.
Xaực ủũnh 2 kim loaùi kieàm vaứ coõng thửực cuỷa muoỏi saột clorua.
* Gụùi yự HS:
Tỡm khoỏi lửụùng cuỷa hoón hụùp kieàm trong 10 ml dung dũch X vaứ 90 ml dung dũch X.
	Hai kim loaùi kieàm coự coõng thửực vaứ tớnh chaỏt tửụng tửù nhau neõn ủeồ ủụn giaỷn ta ủaởt moọt coõng thửực ROH ủaùi dieọn cho hoón hụùp kieàm. Tỡm trũ soỏ trung bỡnh 
* Giaỷi:
ẹaởt coõng thửực toồng quaựt cuỷa hoón hụùp hiủroxit laứ ROH, soỏ mol laứ a (mol)
Thớ nghieọm 1:
mhh = = 0,8 gam 
ROH	+	CH3COOH 	đ CH3COOR	+	H2O	(1)
1 mol	1 mol
suy ra :	 ị ằ 33
vaọy coự 1kim loaùi A > 33 vaứ moọt kim loaùi B < 33
Vỡ 2 kim loaùi kieàm lieõn tieỏp neõn kim loaùi laứ Na, K
Coự theồ xaực ủũnh ủoọ taờng khoỏi lửụùng ụỷ (1) : Dm = 1,47 – 0,8=0,67 gam
ị nROH = 0,67: ( 59 –17 ) = 
	ROH = ị = 50 –17 = 33 
Thớ nghieọm 2:
mhh = 8 - 0,8 = 7,2 gam
xROH	 	+ 	FeClx 	 đ 	Fe(OH)x ¯ 	+	xRCl 	(2)
(g):	 (+17)x	 	(56+ 17x)
	 7,2 (g)	 6,48 (g)
	suy ra ta coự: 	giaỷi ra ủửụùc x = 2
	Vaọy coõng thửực hoựa hoùc cuỷa muoỏi saột clorua laứ FeCl2
	Vớ duù 2: 
	X laứ hoón hụùp 3,82 gam goàm A2SO4 vaứ BSO4 bieỏt khoỏi lửụùng nguyeõn tửỷ cuỷa B hụn khoỏi lửụùng nguyeõn tửỷ cuỷa A laứ1 ủvC. Cho hoón hụùp vaứo dung dũch BaCl2 dử thỡ thu ủửụùc 6,99 gam keỏt tuỷa vaứ moọt dung dũch Y. 
a) Coõ caùn dung dũch Y thỡ thu ủửụùc bao nhieõu gam muoỏi khan
b) Xaực ủũnh caực kim loaùi A vaứ B
* Gụùi yự HS :
-Do hoón hụùp 2 muoỏi goàm caực chaỏt khaực nhau neõn khoõng theồ duứng moọt coõng thửực ủeồ ủaùi dieọn.
-Neỏu bieỏt khoỏi lửụùng mol trung bỡnh cuỷa hoón hụùp ta seừ tỡm ủửụùc giụựi haùn nguyeõn tửỷ khoỏi cuỷa 2 kim loaùi.
* Giaỷi:
a)	A2SO4 	+	BaCl2 	đ BaSO4 ¯ 	+	2ACl
BSO4	+	BaCl2 	đ BaSO4 ¯ 	+	BCl2
Theo caực PTPệ : 
Soỏ mol X = soỏ mol BaCl2 = soỏ mol BaSO4 = 
Theo ủũnh luaọt baỷo toaứn khoỏi lửụùng ta coự:
 3,82 + (0,03. 208) – 6.99 = 3,07 gam
b) 	 
Ta coự M1 = 2A + 96 vaứ M2 = A+ 97
Vaọy : 	(*)
Tửứ heọ baỏt ủaỳng thửực ( *) ta tỡm ủửụùc :	15,5 < A < 30
Kim loaùi hoựa trũ I thoaỷ maừn ủieàu kieọn treõn laứ Na (23)
Suy ra kim loaùi hoựa trũ II laứ Mg ( 24)
DAẽNG 5:	BIEÄN LUAÄN TèM CTPT CUÛA HễẽP CHAÁT HệếU Cễ Tệỉ COÂNG THệÙC NGUYEÂN
1) Nguyeõn taộc aựp duùng:
- Trong caực baứi toaựn tỡm CTHH cuỷa hụùp chaỏt hửừu cụ, neỏu bieỏt coõng thửực nguyeõn maứ chửa bieỏt khoỏi lửụùng mol M thỡ phaỷi bieọn luaọn.
- Phửụng phaựp phoồ bieỏn: Tửứ coõng thửực nguyeõn cuỷa hụùp chaỏt hửừu cụ, taựch moọt soỏ nguyeõn tửỷ thớch hụùp thaứnh nhoựm ủũnh chửực caàn xaực ủũnh. Tửứ ủoự coự theồ bieọn luaọn tỡm moọt coõng thửực phaõn tửỷ ủuựng nhụứ caực pheựp toaựn ủoàng nhaỏt thửực giửừa coõng thửực nguyeõn vaứ coõng thửực toồng quaựt cuỷa loaùi hụùp chaỏt voõ cụ.
Lửu yự: HS caàn naộm vửừng 1 soỏ vaỏn ủeà sau :
Coõng thửực chung cuỷa hiủro cacbon no laứ : CmH2m + 2
ị CT chung cuỷa Hiủro cacbon maùch hụỷ coự k lieõn keỏt p laứ CmH2m + 2 – 2k 
	CTTQ cuỷa hụùp chaỏt coự a nhoựm chửực (A ) hoựa trũ I laứ :	CmH2m + 2 – 2k – a (A)a 
Trong ủoự nhoựm chửực A coự theồ laứ: – CHO ; – COOH ; – OH 
2) Caực vớ duù: 
Vớ duù 1:
Coõng thửực nguyeõn cuỷa moọt loaùi rửụùu maùch hụỷ laứ (CH3O)n. Haừy bieọn luaọn ủeồ xaực ủũnh coõng thửực phaõn tửỷ cuỷa rửụùu noựi treõn.
* Giaỷi:
Tửứ coõng thửực nguyeõn (CH3O)n ủửụùc vieỏt laùi : CnH2n( OH)n
Coõng thửực toồng quaựt cuỷa rửụùu maùch hụỷ laứ CmH2m+2 – 2k –a (OH)a 
	Trong ủoự : k laứ soỏ lieõn keỏt p trong goỏc Hiủro cacbon
Suy ra ta coự : 	ị n = 2 –2k ( k : nguyeõn dửụng )
Ta coự baỷng bieọn luaọn:
k 
	0	1	 2
n
	2	0 (sai)	-2( sai )
Vaọy CTPT cuỷa rửụùu laứ C2H4 (OH)2 
Vớ duù 2: 
Anủeõhit laứ hụùp chaỏt hửừu cụ trong phaõn tửỷ coự chửựa nhoựm – CHO. Haừy tỡm CTPT cuỷa moọt Anủeõhit maùch hụỷ bieỏt coõng thửực ủụn giaỷn laứ C4H4O vaứ phaõn tửỷ coự 1 lieõn keỏt ba.
* Giaỷi:
Coõng thửực nguyeõn cuỷa anủeõhit : (C4H4O )n ị C3nH3n (CHO)n
Coõng thửực toồng quaựt cuỷa axit maùch hụỷ laứ :	 CmH2m + 2 -2k –a (CHO)a
Suy ra ta coự heọ phửụng trỡnh:	
	ị 	n = k –1 
vỡ trong phaõn tửỷ coự 1 lieõn keỏt ba neõn coự 2 lieõn keỏt p. 	Suy ra k = 2
ị 	n = 2 –1 = 1
Vaọy CTPT cuỷa An ủeõhit laứ : C3H3CHO
Toựm laùi : treõn ủaõy chổ laứ moọt soỏ kinh nghieọm veà phaõn daùng vaứ phửụng phaựp giaỷi toaựn bieọn luaọn tỡm coõng thửực hoựa hoùc. ẹaõy chổ laứ moọt phaàn nhoỷ trong heọ thoỏng baứi taọp hoựa hoùc naõng cao. ẹeồ trụỷ thaứnh moọt hoùc sinh gioỷi hoựa thỡ hoùc sinh coứn phaỷi reứn luyeọn nhieàu phửụng phaựp khaực. Tuy nhieõn, muoỏn giaỷi baỏt cửự moọt baứi taọp naứo, hoùc sinh cuừng phaỷi naộm thaọt vửừng kieỏn thửực giaựo khoa veà hoựa hoùc. Khoõng ai coự theồ giaỷi ủuựng moọt baứi toaựn neỏu khoõng bieỏt chaộc phaỷn ửựng hoựa hoùc naứo xaỷy ra, hoaởc neỏu xaỷy ra thỡ taùo saỷn phaồm gỡ, ủieàu kieọn phaỷn ửựng nhử theỏ naứo ?. Nhử vaọy, nhieọm vuù cuỷa giaựo vieõn khoõng nhửừng taùo cụ hoọi cho HS reứn kyừ naờng giaỷi baứi taọp hoựa hoùc, maứ coứn xaõy dửùng moọt neàn kieỏn thửực vửừng chaộc, hửụựng daón caực em bieỏt keỏt hụùp nhuaàn nhuyeón nhửừng kieỏn thửực kyừ naờng hoựa hoùc vụựi naờng lửùc tử duy toaựn hoùc.
C - BAỉI HOẽC KINH NGHIEÄM VAỉ KEÁT QUAÛ ẹAẽT ẹệễẽC:
I- BAỉI HOẽC KINH NGHIEÄM:
	Trong quaự trỡnh boài dửụựng hoùc sinh gioỷi cho huyeọn, toõi ủaừ vaọn duùng ủeà taứi naứy vaứ ruựt ra moọt soỏ kinh nghieọm thửùc hieọn nhử sau:
	- Giaựo vieõn phaỷi chuaồn bũ thaọt kyừ noọi dung cho moói daùng baứi taọp caàn boài dửụừng cho HS. Xaõy dửùng ủửụùc nguyeõn taộc vaứ phửụng phaựp giaỷi caực daùng baứi toaựn ủoự.
	- Tieỏn trỡnh boài dửụừng kyừ naờng ủửụùc thửùc hieọn theo hửụựng ủaỷm baỷo tớnh keỏ thửứa vaứ phaựt trieồn vửừng chaộc. Toõi thửụứng baột ủaàu tửứ moọt baứi taọp maóu, hửụựng daón phaõn tớch ủaàu baứi caởn keừ ủeồ hoùc sinh xaực ủũnh hửụựng giaỷi vaứ tửù giaỷi, tửứ ủoự caực em coự theồ ruựt ra phửụng phaựp chung ủeồ giaỷi caực baứi toaựn cuứng loaùi. Sau ủoự toõi toồ chửực cho HS giaỷi baứi taọp tửụng tửù maóu; phaựt trieồn vửụùt maóu vaứ cuoỏi cuứng neõu ra caực baứi taọp toồng hụùp.
	- Moói daùng baứi toaựn toõi ủeàu ủửa ra nguyeõn taộc nhaốm giuựp caực em deó nhaọn daùng loaùi baứi taọp vaứ deó vaọn duùng caực kieỏn thửực, kyừ naờng moọt caựch chớnh xaực; haùn cheỏ ủửụùc nhửừng nhaàm laón coự theồ xaỷy ra trong caựch nghú vaứ caựch laứm cuỷa HS.
	- Sau moói daùng toõi luoõn chuự troùng ủeỏn vieọc kieồm tra, ủaựnh giaự keỏt quaỷ, sửỷa chửừa ruựt kinh nghieọm vaứ nhaỏn maùnh nhửừng sai soựt maứ HS thửụứng maộc. 
II- KEÁT QUAÛ ẹAẽT ẹệễẽC:
Nhửừng kinh nghieọm neõu trong ủeà taứi ủaừ phaựt huy raỏt toỏt naờng lửùc tử duy, ủoọc laọp suy nghú cho ủoỏi tửụùng HS gioỷi. Caực em ủaừ tớch cửùc hụn trong vieọc tham gia caực hoaùt ủoọng xaực ủũnh hửụựng giaỷi vaứ tỡm kieỏm hửụựng giaỷi cho caực baứi taọp.Qua ủeà taứi naứy, kieỏn thửực, kyừ naờng cuỷa HS ủửụùc cuỷng coỏ moọt caựch vửừng chaộc, saõu saộc; keỏt quaỷ hoùc taọp cuỷa HS luoõn ủửụùc naõng cao. Tửứ choó raỏt luựng tuựng khi gaởp caực baứi toaựn bieọn luaọn, thỡ nay phaàn lụựn caực em ủaừ tửù tin hụn , bieỏt vaọn duùng nhửừng kyừ naờng ủửụùc boài dửụừng ủeồ giaỷi thaứnh thaùo caực baứi taọp bieọn luaọn mang tớnh phửực taùp.
ẹaởc bieọt coự moọt soỏ em ủaừ bieỏt giaỷi toaựn bieọn luaọn moọt caựch saựng taùo, coự nhieàu baứi giaỷi hay vaứ nhanh.Trong soỏ ủoự coự nhieàu em ủaừ ủaùt thaứnh tớch cao trong caực kyứ thi caỏp tổnh. Chaỳng haùn nhử em Nguyeón Thũ Kim Phửụùng; Vửụng Huy Tuaỏn; Phaùm Thũ Hoứa; Nguyeón Ngoùc Nghúa ; Phaùm Nguyeón Trung Tuyeồn ; Nguyeón Xuaõn Thaờng 
ẹeà taứi naứy, ủaừ goựp phaàn raỏt lụựn vaứo keỏt quaỷ boài dửụừng HS gioỷi huyeọn An Kheõ vaứ ẹak Pụ thi tổnh tửứ naờm hoùc 2001- 2002 ủeỏn nay. Soỏ lieọu cuù theồ nhử sau:
Naờm hoùc
Soỏ HS dửù thi caỏp Tổnh
Soỏ HS ủaùt 
2001-2002
8
5
2002-2003
13
13
2003-2004
15
13
D- KEÁT LUAÄN CHUNG:
	Vieọc phaõn daùng caực baứi toaựn tỡm CTHH baống phửụng phaựp bieọn luaọn ủaừ neõu trong ủeà taứi nhaốm muùc ủớch boài dửụừng vaứ phaựt trieồn kieỏn thửực kyừ naờng cho HS vửứa beàn vửừng, vửứa saõu saộc; phaựt huy toỏi ủa sửù tham gia tớch cửùc cuỷa ngửụứi hoùc. Hoùc sinh coự khaỷ naờng tửù tỡm ra kieỏn thửực,tửù mỡnh tham gia caực hoaùt ủoọng ủeồ cuỷng coỏ vửừng chaộc kieỏn thửực,reứn luyeọn ủửụùc kyừ naờng. ẹeà taứi coứn taực ủoọng raỏt lụựn ủeỏn vieọc phaựt trieồn tỡm lửùc trớ tueọ, naõng cao naờng lửùc tử duy ủoọc laọp vaứ khaỷ naờng tỡm toứi saựng taùo cho hoùc sinh gioỷi. Tuy nhieõn caàn bieỏt vaọn duùng caực kyừ naờng moọt caựch hụùp lyự vaứ bieỏt keỏt hụùp caực kieỏn thửực cụ baỷn hoaự hoùc, toaựn hoùc cho tửứng baứi taọp cuù theồ thỡ mụựi ủaùt ủửụùc keỏt quaỷ cao.
	Trong khi vieỏt ủeà taứi naứy chaộc chaộn toõi chửa thaỏy heỏt ủửụùc nhửừng ửu ủieồn vaứ toàn taùi trong tieỏn trỡnh aựp duùng, toõi raỏt mong muoỏn ủửụùc sửù goựp yự pheõ bỡnh cuỷa caực ủoàng nghieọp ủeồ ủeà taứi ngaứy caứng hoaứn thieọn hụn.
	Toõi xin chaõn thaứnh caựm ụn !
	ẹak Pụ, ngaứy 04 thaựng 03 naờm 2005
	Ngửụứi vieỏt
Nguyeón ẹỡnh Haứnh
E- PHAÀN PHUẽ LUẽC:
	I- PHIEÁU ẹIEÀU TRA :
	1) ẹieàu tra tỡnh caỷm, thaựi ủoọ cuỷa 20 HS gioỷi veà naờng lửùc giaỷi BTHH bieọn luaọn:
Em haừy tửù nhaọn xeựt khaỷ naờng cuỷa mỡnh veà giaỷi toaựn bieọn luaọn ( ủaựnh daỏu ỹ vaứo oõ tửụng ửựng)
 a) Giaỷi toỏt ủa soỏ caực baứi toaựn 	
 b) Giaỷi ủửụùc moọt soỏ baứi ủụn giaỷn 	 
 c) Giaỷi ủửụùc nhửng chửa naộm ủửụùc	
 phửụng phaựp ( coứn moứ maón ) 
 d) Khoõng bieỏt giaỷi loaùi naứy	
Keỏt quaỷ :
Thụứi gian 
a
b
c
d
Trửụực khi thửùc hieọn ủeà taứi
0
10
5
5
Sau khi thửùc hieọn ủeà taứi
15
0
5
0
2) ẹieàu tra veà coõng taực boài dửụừng cuỷa GV ( qua 10 giaựo vieõn coự boài dửụừng HS gioỷi )
ãXin vui loứng cho bieỏt noọi dung naứo gaõy khoự khaờn lụựn nhaỏt trong vieọc boài dửụừng HS gioỷi. 
( ủaựnh daỏu ỹ vaứo oõ tửụng ửựng)
 A) Khoõng gaởp khoự khaờn naứo.	
 B) Caực baứi toaựn khoõng coự bieọn luaọn.	
 C) Caực baứi toaựn bieọn luaọn. 	
 D) Moọt loaùi baứi taọp khaực.	
ã Xin vui loứng cho bieỏt nhửừng khoự khaờn cuù theồ 
-------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------
Keỏt quaỷ:
Caõu 
A
B
C
D
Keỏt quaỷ
0
0
7
3
II- TAỉI LIEÄU THAM KHAÛO:
	ã Hỡnh thaứnh kyừ naờng giaỷi BTHH – Cao Thũ Thaởng – NXBGD 1999.
	ã Baứi taọp naõng cao hoaự hoùc 9 – Leõ Xuaõn Troùng – NXXBGD 2004.
	ã 300 BTHH voõ cụ – Leõ ẹỡnh Nguyeõn – NXB ẹHQG thaứnh phoỏ Hoà Chớ Minh 2002.
	ã Boài dửụừng hoựa hoùc THCS –Vuừ Anh Tuaỏn –NXBGD 2004.
---------------1-----------------