Hướng dẫn học sinh một số kinh nghiệm giải nhanh bài tập trắc nghiệm phần Andehit

 1 
HƯỚNG DẪN HỌC SINH MỘT SỐ KINH NGHIỆM GIẢI NHANH 
BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM PHẦN ANDEHIT 
Nguyễn Hải Quỳnh: Phòng GD&ĐT huyện Vị Xuyên – Hà Giang 
Email: Haiquynh_pgdvx@yahoo.com 
§T: 0915035115 
Để giải nhanh bài tập hoá học phần anđehit yêu cầu học sinh phải nắm rõ tính chất hoá học của 
anđêhít, phân biệt tính chất chung và riêng của anđehit và xeton. 
Đối với mỗi thể loại bài tập cần tìm phương pháp giải nhanh phù hợp, đảm bảo bản chất hoá học, 
linh hoạt áp dụng các định luật trong hoá học, lựa chọn những dữ kiện, thông tin liên quan đến bài 
tập hoá học, học sinh cần nắm được đề bài hỏi cái gì? dự kiến cách làm như thế nào? 
Cách giải nhanh một số thể loại phần bài tập anđehit: 
Dạng 1: Từ công thức chung của anđehít 
 + Viết công thức chung : CnH2n+2-m-2a(CHO)m hay R(CHO)n 
Từ công thức chung ta có thể viết các công thức của các loại Anđehit: 
- Anđehit no, đơn chức, mạch hở: CnH2n+1CHO với n ≥ 0 vì trong phân tử có chứa một liên kết 
đôi ở nhóm chức: - CHO nên viết công thức phân tử: CnH2nO 
- Anđehít không no đơn chức, mạch hở: CnH2n+1-2aCHO 
- Công thức phân tử anđehit no, mạch hở: CnH2n+2-m (CHO)m 
Chú ý: từ công thức chung của các loại anđehit nếu đốt cháy một anđehit thu được số mol CO2 = 
số mol H2O => nH: nC = 2:1 trong phân tử có một liên kết đôi vậy anđêhít trên no đơn chức, mạch 
hở; cũng có thể dựa vào phản ứng cháy, phản ứng cộng H2 từ đó xác định công thức tổng quát của 
anđehit... 
Ví dụ 1: Đốt cháy một hỗn hợp 3 anđehit A, B, C cùng dãy đồng đẳng thu được số mol CO2 = số 
mol H2O, dãy đồng đẳng của anđehit trên là: 
a. No, đơn chức, mạch hở b. Không no đơn chức 
c. No, đa chức d. Không no, hai chức 
Giải: Vì đốt cháy thu được số mol CO2 = số mol H2O, trong phân tử có một liên kết đôi tại nhóm 
chức anđehit còn gốc hiđrocacbon no, mạch hở vậy anđêhit là no, đơn chức, mạch hở: đáp án a 
 2 
Ví dụ 2: Công thức đơn giản nhất của một anđehit no đa chức là (C2H3O)n. Công thức phân tử 
của anđehit trên là: 
a. C2H3O b. C4H6O2 
c. C8H12O4 d. b và c đều đúng 
Giải: CTPT anđehit: C2nH3nOn C2n-nH3n-n (CHO)n CnH2n (CHO)n 
Từ công thức phân tử anđehit no CnH2n+2-mCHO)m ta thấy số nguyên tử H của gốc = 2 lần số 
nguyên tử C trong gốc+ 2 - số nhóm chức 
Vậy: 2n=2n+2-n => n = 2 : đáp án b 
Ví dụ 3: Công thức thực nghiệm (công thức nguyên) của một anđehit no mạch hở A là 
(C4H5O2)n. Công thức phân tử của A là: 
a. C2H3(CHO)2 b. C6H9(CHO)6 
c. C4H6(CHO)4 d. C8H12(CHO)8 
Tương tự ví dụ 2 đáp án là: c 
Ví dụ 4: Cho các công thức phân tử của các anđehit sau: 
(1) C8H14O2 (2) C8H10O2 (3) C6H10O2 
(4) C5H12O2 (5) C4H10O2 (6) C3H4O2 
Dãy các công thức phân tử chỉ anđehit no, hai chức, mạch hở là: 
a.1, 2, 5 b. 2,4, 6 
c. 4, 5, 6 d. 1, 3, 6 
 Giải: Vì là đồng đẳng của anđehít no , mạch hở, hai chức có công thức chung là: CnH2n (CHO)2 
hay CnH2n-2O2 vì trong công thức phân tử có 2 liên kết ∏ vậy dãy đáp án : d 
Ví dụ 5: Đốt cháy hoàn toàn 10,8 gam một anđehit no, mạch hở cần dùng 10,08 lít khí O2 (đktc). 
Sản phẩm cháy cho qua dung dịch nước vôi trong dư có 45 gam kết tủa tạo thành. Công thức phân tử 
của anđehit là: 
a. C3H4O2. b.C4H6O4. c.C4H6O2. d.C4H6O. 
 3 
Giải: 
Phương trình đốt cháy: 
CxHyOz + x+y/4-z/2 O2 → xCO2 + y/2 H2O 
 0,45/xmol 0,45 mol 0,45 mol 
x + y/4 - z/2 = x => y = 2z (*) 
Phân tử khối: 12x+ y +16z = 10,8x/0,45 (**) 
Từ * và ** ta có x = 3z/2 
x : y : z = 3: 4: 2 vì no, mạch hở => đáp án a 
Dạng 2: Dựa vào phản ứng tráng gương: với dung dịch AgNO3 trong NH3 
AgNO3 + NH3 + H2O → AgOH + NH4NO3 
AgOH + 2NH3 → [Ag(NH3)2]OH 
 Phức tan 
Đối với anđehít đơn chức ( trừ HCHO) khi thực hiện phản ứng tráng gương dư AgNO3 trong dung 
dịch NH3 ta có phương trình phản ứng: 
RCHO + 2[Ag(NH3)2]OH → RCOONH4 + 2Ag + 3 NH3 + H2O 
Nhận xét: ta thấy tỷ lệ nRCHO : n Ag = 1: 2 
Riêng đối với anđehit fomic HCHO, phản ứng có thể xảy ra qua 2 giai đoạn theo sơ đồ sau: 
HCHO  → OH[Ag(NH3)2] HCOONH4 + 2Ag 
HCOONH4  → OH[Ag(NH3)2] (NH4)2CO3 + 2Ag 
Vậy nếu dư AgNO3 trong dung dịch NH3 thì tỷ lệ nHCHO : n Ag = 1: 4 
Đối với anđehit R(CHO)n khi thực hiện phản ứng tráng gương ta có: 
R(CHO)n  → OH[Ag(NH3)2] 2n Ag 
Trong quá trình giải bài tập phần anđehit liên quan đến phản ứng tráng gương cần chú ý một số kỹ 
năng sau: 
- Nếu thực hiện phản ứng tráng gương hỗn hợp 2 anđehit đơn chức trong dư AgNO3 trong dung dịch 
NH3 số mol Ag thu được gấp 2 lần số mol hỗn hợp thì trong hỗn hợp không có anđehit fomic 
HCHO. 
- Nếu thực hiện phản ứng tráng gương hỗn hợp 2 anđehit đơn chức trong dư AgNO3 trong dung dịch 
NH3 số mol Ag thu được lớn hơn 2 lần số mol hỗn hợp thì trong hỗn hợp có anđehit fomic HCHO. 
- Nếu thực hiện phản ứng giữa hỗn hợp 2 chất hữu cơ đơn chức trong dư AgNO3 trong dung dịch 
NH3 số mol Ag thu được nhỏ hơn 2 lần số mol hỗn hợp thì trong hỗn hợp không có một chất hữu cơ 
 4 
không tham gia phản ứng tráng gương ( trường hợp này thường được áp dụng khi thực hiện phản 
ứng oxi hoá hỗn hợp 2 rượu đơn chức để xác định công thức cấu tạo của rượu...). 
- Vậy đối với loại bài tập tham gia phản ứng tráng gương của anđehit cần bám chắc vào các dữ kiện 
đầu bài, kí mã đề bằng ngôn ngữ hoá học và tìm cách biện luận khả năng có thể xảy ra để đi đến kết 
quả tránh những sai lầm dễ mắc phải... 
- Đối với anđehit đa chức 1 mol anđehit cho 2n mol Ag ( n là số nhóm - CHO ). 
Ví dụ 1: Cho 0,2 mol hỗn hợp 2 anđehit cùng dãy đồng đẳng no, mạch hở, có số mol bằng 
nhau phản ứng hoàn toàn với lượng dư AgNO3 trong dung dịch NH3 số lượng Ag thu được là 43,2 
gam ( hiệu suất 100%). Nếu đốt cháy hoàn toàn hỗn hợp trên thu được 15,68 lít (ĐKTC) khí CO2. 
Công thức phân tử của 2 anđehit là: 
a. HCHO, CH3CHO b. CH3CHO, C4H9CHO 
c. C2H5CHO, C3H7CHO d. cả b và c đều đúng 
Giải: nAg = 43,2/108=0,4 mol => nAg : nhỗn hợp = 2:1 vậy hỗn hợp anđehit là no, đơn chức, mạch hở 
( trong hỗn hợp không có HCHO ). 
 Gọi công thức trung bình là: C n H2 n +1CHO 
 Sơ đồ phản ứng cháy: C n H2 n +1CHO → n +1 CO2 
 0,2 mol 0,7 mol 
n + 1 = 3,5 => n = 2,5 Trường hợp: n1 = 0 HCHO loại 
 Trường hợp: n1 = 1 CH3CHO vì n = 2,5 => (n1+n2 ) / 2 = 2,5 
 Vậy : n2 = 4 
Trường hợp: n1 = 2 n = 2,5 => (n1+n2 ) / 2 = 2,5 Vậy : n2 = 3 
=> Đáp án d 
Ví dụ 2: Cho 0,1 mol anđehit X tác dụng với dung dịch dư AgNO3/NH3 thu được 0,4 mol 
Ag. Mặt khác cho 0,1 mol X tác dụng hoàn toàn với H2 thì cần 22,4 lít H2 (ĐKTC). 
Công thức cấu tạo phù hợp với X là: 
a. HCHO b. CH3CHO 
c. (CHO)2 d. cả a và c đều đúng 
Giải: Vì 0,1 mol X tác dụng hoàn toàn với H2 thì cần 0,1 mol H2 vậy trong X chỉ có một nhóm chức 
-CHO. Ta có tỷ lệ 
nAg : nX = 4:1 
Vậy Đáp án: a 
 5 
Ví dụ 3: Cho a mol anđehit X, mạch hở tác dụng hoàn toàn với H2 thì cần 3a mol H2 và thu 
được chất hữu cơ Y. Cho Y tác dụng hoàn toàn với Na dư thu được a mol H2. Đốt cháy hoàn toàn a 
mol X thu được tối đa 4a mol CO2. 
Công thức cấu tạo phù hợp với X là: 
a. C2H4(CHO)2 b. CH(CHO)3 
c. C2H2(CHO)2 d. C2HCHO 
Giải: Vì khi tác dụng với H2 thì cần 3a mol H2 vậy trong X có 3 liên kết Π . Vì Y tác dụng hoàn 
toàn với Na dư thu được a mol H2 : trong Y có 2 nhóm chức -OH vậy X có 2 nhóm chức - CHO, và 
trong gốc hiđrocácbon có một liên kết Π . 
Sơ đồ phản ứng cháy: CnH2n-2 (CHO)2 → n+2 CO2 
 a 4a 
Vậy n + 2 = 4 => n = 2. Đáp án: c. 
Ví dụ 4: Đốt cháy hoàn toàn 0,1 mol hỗn hợp A gồm 2 anđêhít đơn chức, toàn bộ sản phẩm 
cháy cho hấp thụ vào dung dịch nước vôi trong dư, khối lượng bình tăng 12,4 gam và khi lọc thu 
được tối đa 20 gam kết tủa. Mặt khác cũng cho hỗn hợp trên tác dụng với lượng dư AgNO3 trong 
dung dịch NH3 số lượng Ag thu được là 32,4 gam. Công thức cấu tạo của 2 anđehít là: 
a. HCHO, CH3CHO b. CH3CHO, C4H9CHO 
c. C2H5CHO, C3H7CHO d. HCHO, C2H5CHO 
Giải: Theo sản phẩm cháy: 
Số mol CO2 = số mol CaCO3 = 20/100 = 0,2 mol 
Khối lượng bình nước vôi trong tăng là: m ( CO2 + H2O) = 12,4 gam 
=> nH2O = 3,6/18=0,2 mol vì số mol CO2 = số mol H2O nên 2anđehit đều no, đơn chức, mạch hở. 
nAg = 32,4/108 = 0,3 mol > 2.n hỗn hợp A vậy trong A có chứa HCHO (x mol) 
Gọi công thức anđêhit còn lại là: CnH2n+1CHO (y mol) 
Ta có sơ đồ phản ứng tráng gương: 
 HCHO → 4Ag 
 x 4x 
 CnH2n+1CHO → 2Ag 
 y 2y 
Ta có hệ phương trình: x + y = 0,1 (I) Từ hệ ta có x = y = 0,05 mol 
 4x + 2y = 0,3 (II) 
 Gọi công thức trung bình là: C n H2 n +1CHO 
 6 
 Sơ đồ phản ứng cháy: C n H2 n +1CHO → n +1 CO2 
 0,1 mol 0,2 mol => n = 1 
Vì số mol 2 anđehit bằng nhau nên ta có : 
 =
+
2
21 nn 1 vậy n = 2 
=> Đáp án: d 
Ví dụ 5: Chia m gam một anđehit mạch hở thành 3 phần bằng nhau: 
Khử hoàn toàn phần 1 cần 3,36 lít H2 (đktc) 
Phần 2 thực hiện phản ứng cộng với dung dịch Brom có 8 gam Br2 tham gia phản ứng. 
Phần 3 cho tác dụng với lượng dư dung dịch AgNO3/NH3 thu được x gam Ag: 
Giá trị của x là: 
a. 21,6 gam b. 10,8 gam 
c. 43,2 gam d. Kết quả khác 
Giải: Gọi công thức của anđehit là: CnH2n+2-m-2a(CHO)m z mol 
Phần 1: 
CnH2n+2-m-2a(CHO)m + (a+m)H2 →Ni CnH2n+2-m(CH2OH)m (I) 
 z mol z (a+m)mol 
Phần 2: CnH2n+2-m-2a(CHO)m + a Br2 → CnH2n+2-m-2aBr2a(CHO)m (II) 
 z mol z a mol 
Phần 3: CnH2n+2-m-2a(CHO)m  → 3/3 NHAgNO 2m Ag (III) 
 z mol 2mz mol 
Ta có: z (a+m) = 0,15 ( theo phương trình I) (*) 
 za = 8/160 = 0,05 ( theo phương trình II) (**) 
Từ * và ** ta có zm = 0,1 
phần 3 n Ag = 2zm = 0,1x2 = 0,2 mol vậy m Ag = 0,2x108 = 21,6 gam 
=> Đáp án a. 
 7 
Ví dụ 6: Cho 0,15 mol một anđehit Y tác dụng hoàn toàn với lượng dư dung dịch 
AgNO3/NH3 thu được 18,6 gam muối amoni của axít hữu cơ. Công thức cấu tạo của anđehit trên là: 
a. C2H4(CHO)2 b. (CHO)2 
c. C2H2(CHO)2 d. HCHO 
Giải: Gọi công thức của anđehit Y là: R(CHO)n 
Ta có sơ đồ: R(CHO)n  → 3/3 NHAgNO R(COONH4)n 
 0,15 mol 0,15 mol 
MR(COONH4)n = 15,0
6,18
= 124 
R + 62n = 124 
n = 1 => R=124-62 = 62 (loại) 
n = 2 => R=124-2x62 = 0. Vậy công thức cấu tạo là: OHC-CHO => Đáp án b. 
Ví dụ 7: Khi cho 0,l mol X tác dụng với dung dịch AgNO3 dư/NH3 ta thu được Ag kim loai. 
Hoà tan hoàn toàn lượng Ag thu được vào dung dịch HNO3 đặc nóng dư thu được 8,96 lít NO2 
(ĐKTC). X là: 
a. X là anđêhit hai chức 
b. X là anđêhitformic 
c. X là hợp chất chứa chức – CHO 
d. Cả a, b đều đúng 
Giải: Vì số mol Ag thu được bằng số mol NO2 = 0,4 mol , 
ta thấy tỷ lệ nX : n Ag = 1: 4 
=> Đáp án d. 
---------------------------------------------------------------------------------------