Đề tài Một số phương pháp cơ bản để huấn luyện cờ vua tại trường THCS Hà Thế Hạnh

đề tài: một số phương phỏp cơ bản để huấn luyện cờ vua tại trường THCS Hà Thế Hạnh 
I/ CƠ SỞ Lí LUẬN VÀ ĐẶT VẤN ĐỀ:
Cờ Vua là mụn thể thao trớ tuệ, giỳp học sinh phỏt triển khả năng tư duy, khả năng sỏng tạo của người chơi cờ. Giáo dục cho các em nâng cao về tư tưởng đạo đức, tớnh kỹ luật, lý tưởng cao đẹp, dũng khí kiên cường, có lối sống vui tươi lành mạnh , ở lứa tuổi các em THCS đây là điều kiện cơ sở làm nền tảng cho sự phát triển sau này . Các em được làm quen, xây dựng các kỹ năng vận động, kỹ xảo vận động, từ đó phát triển các phẩm chất vận động. Giúp các em vận dụng một cách linh hoạt trong cuộc sống cũng như học tập và lao động. 
Xuất phát từ mục tiêu giảng dạy, giúp cho các em hiểu được và nắm vững các yêu cầu kỹ thuật cơ bản của mụn cờ vua, tích cực hoá hoạt động của học sinh dưới sự hướng dẫn của giáo viên, Học sinh tự giác, chủ động, tìm tòi phát hiện kiến thức và có ý thức vận dụng , sáng tạo những kiến thức, kỹ năng thu nhận được vào thực tế.
Học sinh chơi cờ cú thể nhỡn nhận vỏn cờ theo cỏch riờng của mỡnh : như cuộc chiến tranh, như nghệ thuật, như thể thao, như khoa học, như cuộc sống song vỏn cờ đẹp phải là vỏn cờ thắng. Qua những năm cụng tỏc giảng dạy, thi đấu và huấn luyện mụn cờ vua tụi luụn tự hỏi làm thế nào để phỏt huy tối đa hiệu quả của cụng tỏc huấn luyện cờ vua và cải thiện thành tớch thi đấu của học sinh?? Với hy vọng học sinh mỡnh đạt được thành tớch tốt trong cỏc giải đấu, hứng thỳ với mụn cờ vua, nắm vững kỹ chiến thuật cơ bản, tụi đó quyết định chọn đề tài: một số phương phỏp cơ bản để huấn luyện cờ vua tại trường THCS Hà Thế Hạnh làm đề tài sỏng kiến cải tiến kỹ thuật cho mỡnh. Cỏc phương phỏp này khụng chỉ giỳp quỏ trỡnh nghiờn cứu và hoàn thiện trỡnh độ của học sinh mà cũn định hướng cho học sinh chơi cờ tự tỡm hiểu những nước di mạnh nhất cũng như giải quyết nhiều vấn đề kỹ thuật khỏc nhau trong vỏn đấu. Những phương phỏp huấn luyện này cú thể vớ như bố cục của một bức tranh sắp vẽ hay dàn ý của bài văn sắp viết Từ những hiểu biết, kinh nghiệm từ nhiều năm chơi cờ và thi đấu thực tế của bản thõn tụi tại cỏc giải đấu, tụi hy vọng cỏc phương phỏp cơ bản này sẽ giỳp học sinh cú thể tự tin lựa chọn và triển khai chiến thuật, chiến lược, biến húa, sỏng tạo, giỳp học sinh chơi cờ hũa mỡnh vào vẻ đẹp của mụn cờ vua.
II/ SỐ LIỆU VÀ THỰC TRẠNG BAN ĐẦU:
	Qua khảo sỏt thực tế từ 8 học sinh trong đội tuyển cờ vua và 20 học sinh ở cõu lạc bộ cờ vua trường THCS Hà Thế Hạnh bằng những cõu hỏi : 
+ Cỏc em cần phải bắt đầu vỏn cờ (khai cuộc) như thế nào?
+ Những nhõn tố cơ bản nào sẽ tạo nờn một vỏn cờ?
+ Phải làm gỡ sau khai cuộc?
+ Em đó dành được bao nhiờu trận thắng tại cỏc giải đấu?
Bản thõn quan sỏt những vỏn đấu của cỏc em và trực tiếp chơi cờ với học sinh rồi từ đú đó cú kết luận chung: đa số học sinh chưa được huấn luyện về kỹ thuật, chiến thuật, học sinh chưa định hướng chiến lược, chưa triển khai được chiến thuật, nước cờ chưa biến húa, khả năng sỏng tạo cũn hạn chế và thành tớch thi đấu của cỏc em cũn ở mức thấp.
Đề tài cỏc phương phỏp cơ bản để huấn luyện cờ vua được tụi ỏp dụng ngẫu nhiờn cho 4 học sinh trong đội tuyển cờ vua trong đú cú 2 hs lớp 9, 2 hs lớp 6 và 10 hs/ 20 hs trong cõu lạc bộ cờ vua của trường THCS Hà Thế Hạnh để lấy số liệu so sỏnh.
III/ BIỆN PHÁP GIẢI QUYẾT:
 1/ Nguyờn nhõn:
Đa số học sinh chưa được huấn luyện bài bản về kỹ thuật, chiến thuật chơi cờ. Học sinh khụng định hướng được nước đi cho riờng mỡnh, cỏc em chơi cờ chưa tự tỡm hiểu những nước di mạnh nhất cũng như chưa giải quyết nhiều vấn đề về kỹ thuật trong vỏn đấu.
í thức tự giỏc, tớch cực, hứng thỳ tập luyện của cỏc em chưa cao.
Thành tớch thi đấu của cỏc học sinh cũn hạn chế.
2/ Phương phỏp nghiờn cứu :
Nghiờn cứu cỏc phương phỏp huấn luyện.
Kinh nghiệm từ thực tiễn tập luyện và thi đấu của bản thõn tụi.
Nghiờn cứu từ thực tiễn tập luyện và thi đấu của học sinh
3/ Cỏc biện phỏp cụ thể:
Học sinh cần phải biết và thực hiện triệt để cỏc phương phỏp quan trọng sau đõy:
a/ Phương phỏp nhanh chúng phỏt triển toàn bộ lực lượng:
Khu vực quan trọng trờn bàn cờ là trung tõm ( gồm cỏc ụ e4, e5, d4, d5 ) Cần nhanh chúng chiếm lĩnh trung tõm bằng cỏc Tốt cũng như nhanh chúng phỏt triển quõn trước tiờn là Tượng và Mó. Bờn nào phỏt triển quõn ở trung tõm mạnh hơn trong khai cuộc chắc chắn sẽ dành ưu thế trong trung cuộc. Vỡ sao vậy? Cú 2 nguyờn nhõn:
+ Quõn chiếm cứ trung tõm sẽ kiểm soỏt được nhiều nhất cỏc ụ cờ và khi cần thiết cú thể di chuyển nhanh nhất đến bất kỳ khu vực nào trờn bàn cờ, là nhõn tố quan trọng khi huy động lực lượng tham gia tấn cụng hoặc phũng thủ. 
+ Trung tõm mạnh sẽ hạn chế tối đa tầm hoạt động của lực lượng đối phương, ngăn chặn khụng cho chỳng cú điều kiện chiếm cỏc vị trớ xung yếu. 
Nhanh chúng phỏt triển hài hũa toàn bộ lực lượng : 
Trong giai đoạn này học sinh khụng được bỏ phớ thời gian quý giỏ, cần nhanh chúng phỏt triển cỏc quõn của mỡnh ra khỏi vị trớ ban đầu nhằm chiếm lĩnh nhưng vị trớ tớch cực, đồng thời gõy khú khăn đến mức tối đa cho đối phương. Gồm cỏc nước đi : tiến Tốt d4, e4 cho quõn trắng ( hoặc d5, e5 cho quõn đen ) phỏt triển Mó, Tượng, nhập thành, liờn kết 2 Xe đưa chỳng chiếm lĩnh cỏc cột mở (là cột khụng cũn quõn Tốt) hoặc nữa mở ( con 1 quõn Tốt) và cỏc cột ở trung tõm .
* Học sinh cần trỏnh cỏc nước đi sau : 
	+Trỏnh đưa Hậu nhập cuộc chơi quỏ sớm vỡ đối phương sẽ nhanh chúng đưa cỏc quõn đặc biệt là Xe, Tượng, Mó ra tấn cụng Hậu do đú lợi temp ( nước đi ) phỏt triển. 
	+Trỏnh đi bằng một quõn trong 2 hoặc 3 nước ở khai cuộc nếu khụng cần thiết trong khi lực lượng chưa phỏt triển hết .
	+Trỏnh tiến cỏc Tốt biờn vụ nghĩa, điều mà học sinh rất thớch chơi. Vỡ nú khụng những là mất thời gian phỏt triển lực lượng mà cũn làm suy yếu thế cờ của mỡnh sau này.
	Cần cõn nhắc sơ đồ bố trớ lực lượng, trỏnh phỏt triển quõn tựy tiện gõy cản trở cho cỏc quõn cờ khỏc.
An toàn cho Vua của mỡnh trước khi tổ chức tấn cụng đối phương: Cần nhanh chúng đưa Vua vào vị trớ an toàn bằng nước đi nhập thành, cần cõn nhắc kỹ lưỡng trỏnh tham ăn Tốt, thậm chớ ăn cỏc quõn khỏc của đối phương mà khi đú cú thể tạo nguy hiểm cho Vua của mỡnh đang kẹt lại trong trung tõm.
b/Phương phỏp tranh giành khu trung tõm (gồm cỏc ụ d4, d5, e4, e5):
 Trong mụn cờ vua ý nghĩa của trung tõm bàn cờ rất lớn, la cao điểm duy nhất trờn toàn mặt trận, đối thủ nào chiếm lĩnh chắc chắn khu vực trung tõm sẽ giành ưu thế chiến lược, tạo tiền đề để giành thắng lợi của một vỏn đấu.
Hầu hết cỏc quõn trong khu vực trung tõm hoặc gần trung tõm sẽ tớch cực nhất và sỏt thương nhất, cú nghĩa là từ đõy cỏc quõn cờ cú thể kiểm soỏt hay tấn cụng được nhiều ụ cờ trờn bàn cờ nhất, cỏc quõn sẽ cơ động nhất vỡ cú thể di chuyển nhanh nhất đến bất cứ khu vực nào khỏc trờn bàn cờ.
Khi một bờn chiếm lĩnh vững chắt khu trung tõm sẽ gõy sức ộp, khống chế và chia cỏch lực lượng của đối phương do đú sẽ làm giam sức chiến đấu của chỳng.
Học sinh cần biết khụng thể bắt đầu vỏn cờ một cỏch tựy tiện, cần luụn hướng tới trung tõm, cần cố gắn nhanh chúng phỏt triển quõn chiếm lĩnh trung tõm hoặc gõy sức ộp lờn cỏc cột đứng và đường chộo xuyờn qua trung tõm, đồng thời gõy khú khăn đến mức tối đa cho đối phương khụng thể hoàn thành nhiệm vụ giành trung tõm.
Cỏc Tốt thường đúng vai trũ quan trọng trong cuộc chiến giành trung tõm nhờ được sự hỗ trợ chặt chẽ của cỏc quõn, Tốt cú thể sang bằng mọi trở ngại trờn đương tiến, cú thể bóo vệ cỏc ụ tiền đồn quan trọng cho quõn chiếm giữ, nhằm gõy sức ộp lờn cấu trỳc Tốt của đối phương.
c/ Phương phỏp tạo cấu trỳc Tốt hợp lý:
Sức tấn cụng hoặc phũng thủ của dóy Tốt phụ thuộc rất nhiều vào tớnh năng động, tức là khả năng tiến lờn phớa trước khi được hỗ trợ của cỏc quõn cờ. Cỏc Tốt thường là mồi ngon cho quõn đối phương khi đơn độc và rời rạc. Dóy Tốt cũn là phương tiện hữu hiệu để giành lợi thế khụng gian, cần xõy dựng dóy Tốt vững chắc cho mỡnh, cũng như hạn chế tối đa tớnh tớch cực của cỏc Tốt đối phương, tấn cụng đột phỏ, nhằm tạo những khiếm Tốt, biến chỳng thành cỏc đóo Tốt rời rạc mà tờn gọi chỳng là cỏc Tốt yếu, nú là mục tiờu cho quõn mỡnh tấn cụng và tiờu diệt.
Trong một số trường hợp chỳng ta cú thể chấp nhận Tốt yếu nhất là khi được bự đắp bằng tớnh tớch cực của cỏc quõn cũn lại. Tuy nhiờn duy trỡ yếu điểm của Tốt kộo dài sẽ là tiền đề khú khăn trong trung cuộc và tàn cuộc. 
Khỏc với cỏc quõn khỏc Tốt cú thể tiến chứ khụng lựi được, một nước đi Tượng hay nhóy Mó dở cú thể sữa chữa được nhưng tất nhiờn sẽ mất temp, xong một nước Tốt lỡ làng thỡ hết cỏch cứu.
Khi tiến xa lờn phớa trước cỏc Tốt tạo ra khoảng rộng lớn ngay phớa sau cho cỏc quõn dễ dàng cơ động. Xong vỡ thế mà thế trận cú thể bị hở sườn rất nhiều, trường hợp khi một tay cờ hăm hở tiến Tốt sõu về phớa đối phương rồi bất ngờ bị đối phương đột nhập sõu vào thế trận, bắt quõn và chiếu hết.
Bởi vậy học sinh cần đặc biệt cẩn thận khi chơi Tốt, cỏc nước Tốt như: f2-f3 hoặc f6-f7 khi chưa nhập thành cú thể làm suy yếu Vua. Cỏc nước dự phũng như: h2-h3, a2-a3, h7-h6, a7-a6, chỉ nờn chơi khi cần thiết.
d/ Phương phỏp thực hành thường xuyờn đũn phối hợp tấn cụng Vua: 
	Phương phỏp này sẽ gõy hứng thỳ cho học sinh vỡ đũn phối hợp vụ cựng hấp dẫn cho phộp học sinh tớch lũy những kinh nghiệm cần thiết.
	Để tấn cụng Vua cú hiệu quả cần phải chuẩn bị khụng thể vội vàng và khụng đơn giản chỉ 2 hoặc 3 quõn, những cuộc tấn cụng như thế thường dễ bị bẽ góy.
	Khi tấn cụng Vua đối phương, học sinh cần đỏnh giỏ được chất lượng cấu trỳc Tốt cũng như số quõn bóo vệ Vua của đối phương để tấn cụng cú hiệu quả, lực lượng tham gia tấn cụng nhất thiết phải nhiều hơn lực lượng phũng thủ của đối phương.
	Trong trường hợp cần thiết bờn tấn cụng cú thể thớ quõn để tăng cường sức mạnh tấn cụng, xong chỉ nờn thớ khi đó nhỡn thấy rừ kết quả, khi chuẩn bị thớ quõn cần xỏc định lực lượng cũn lại cú đủ để tiếp tục tấn cụng hay khụng. Nếu khụng tớnh đến điều này sẽ chuốc lấy thất bại vỡ đối phương với thế hơn quõn sẽ phản cụng và dành chiến thắng.
Nếu một bờn trung cuộc dành ưu thế vật chất như hơn Tốt, hơn quõn thỡ biện phỏp tốt nhất là đổi quõn để đơn giảng húa vỏn cờ để dành chiến thắng.
IV KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC:
Sau khi ỏp dụng đề tài này vào thực tế huấn luyện đội tuyển cờ vua tụi thấy học sinh cú những tiến bộ rừ rệt trong chơi chờ vua như: hoàn thiện trỡnh độ thi đấu, đạt hiệu quả cao, định hướng cho học sinh tự tỡm kiếm những bước đi mạnh nhất, học sinh biết lựa chọn và triển khai chiến thuật một cỏch biến húa và sỏng tạo. 
Cỏc em rất hứng thỳ, tớch cực, tự giỏc trong tập luyện và thi đấu. 
Kết quả thi đấu thực triễn ở cỏc giải thi đấu của học sinh đó cho thấy đề tài này đó mang lại tớnh khả quan. Cụ thể tại giải đấu do Phũng GD và ĐT thị xó Hương Trà tổ chức vào thỏng 12/ 2018: em Nguyễn Đặng Thựy Trõm hs lớp 8/2: đạt giải Nhỡ, em Phan Phương Anh lớp 6/4 đạt giải Ba, cỏc em cũn lại trong đội tuyển đều đạt thứ hạng cao gúp cụng trong giải Nhỡ đồng đội Nữ và Ba toàn đoàn. 10 học sinh trong CLB đều đạt thứ hạng cao trong giải đấu cấp trường.
V BÀI HỌC KINH NGHIỆM:
Trong cụng tỏc giảng dạy và huấn luyện thỡ việc tỡm tũi và đổi mới cỏc phương phỏp của giỏo viờn, huấn luyện viờn là rất quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả, thành tớch thi đấu của vận động viờn, học sinh.
Quỏ trỡnh nghiờn cứu và ỏp dụng đề tài vào thực tiễn tụi thường gạp nhiều khú khăn nhất là đối với học sinh lớp 6, 7 do chưa nắm bắt những vấn đề cơ bản trong Cờ Vua nờn cụng tỏc huấn luyện và khả năng tiếp thu đề tài của một số học sinh cũn cú hận chế. 
Nhỡn chung những phương phỏp trờn đó mang lại những hiệu quả nhất định, song đề tài này khụng thể khụng tồn tại những thiếu sút, vậy tụi rất mong được sự gúp ý của hội đồng khoa học để đề tài hoàn thiện hơn.
*í KIẾN ĐỀ XUẤT :
	Mụn cờ vua cần đưa vào chương trỡnh dạy học Thể Dục từ bậc tiểu học trong những buổi thời tiờt khụng thuận lợi.
	Đồ dựng và trang thiết bị phục vụ cụng tỏc dạy học và huấn luyện mụn cờ vua cần được trang bị đầy đủ như: 	
	+Bàn cờ vua lớn phục vụ dạy học và huấn luyện: 1-2 bộ
	+Bàn cờ vua đạt tiờu chuẩn thi đấu: 10-15 bộ
	+Đồng hồ tớnh thời gian thi đấu mụn cờ vua: 2-5 bộ
 Tứ Hạ, ngày 10 thỏng 12 năm 2018
 Người viết:
 Lấ NGỌC LINH
PHềNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HƯƠNG TRÀ
TRƯỜNG
(Cỡ chữ 14, đậm, canh giữa)
SÁNG KIẾN CẢI TIẾN KỸ THUẬT(cỡ chữ 18, đậm, canh giữa)
Bộ mụn, lĩnh vực: (cỡ chữ 14, đậm, canh gữa)
Đề tài:  (cỡ chữ 15, đậm, canh gữa)
	Họ và tờn: (cỡ chữ 14, đậm, canh bến trỏi cú chừa lề)
Chức vụ và đơn vị:.. (cỡ chữ 14, đậm, canh bến trỏi cú chừa lề)
	Địa chỉ: (cỡ chữ 14, đậm, canh bến trỏi cú chừa lề)
., thỏng 5 năm.. (cỡ chữ 14, đậm, nghiờng, canh giữa )