Chuyên đề Rèn luyện tốt kĩ năng tiết thực hành Sinh học 7

 CHUYÊN ĐÊ 
RÈN LUYỆN TỐT KĨ NĂNG TIẾT THỰC HÀNH SINH HỌC 7 
A. ĐẶT VẤN ĐỀ:
Sinh học nói chung và Động vật học nói riêng là bộ môn khoa học thực nghiệm, nghĩa là từ những điều mắt thấy tai nghe, học sinh sẽ rút ra những kết luận khoa học, từ đó phát triển thành khái niệm đặc thù của bộ môn. Muốn cho học sinh “ tâm phục, khẩu phục” những vấn đề các em được biết trong lý thuyết thì giáo viên phải tạo điều kiện cho các em thực hành. Vậy khi dạy bài thực hành người giáo viên cần phải làm rõ các vấn đề nào. Thực hành là cơ hội để rèn luyện các kỹ năng của bộ môn, góp phần hình thành kỹ năng nghiên cứu khoa học. Qua thực hành, học sinh được rèn luyện để sử dụng thành thạo các phương tiện thí nghiệm như kính lúp, kính hiển vi, bộ đồ mổ, biết mổ và quan sát cấu tạo của các động vật điển hình; tập tổ chức các thí nghiệm nghiên cứu hoạt động sống của động vật, biết vận dụng kiến thức vào thực tế cuộc sống góp phần giáo dục kỹ thuật hướng nghiệp cho các em.
B. NỘI DUNG
1. Thực trạng vấn đề
Thực hành còn có ý nghĩa phát huy vai trò chủ động trong học tập, rèn luyện trí thông minh, bồi dưỡng năng lực tư duy cho học sinh. Trong khi thực hành, học sinh được tự mình nghiên cứu khảo sát động vật, tự lực tổ chức và quan sát kết quả thí nghiệm, vì vậy có ý nghĩa tăng cường tính tự lực cho học sinh. Mặt khác, học sinh phải rèn luyện các thao tác tư duy như so sánh, phân tích, tổng hợp nên có tác dụng bồi dưỡng trí thông minh. Trước hết, thực hành phải góp phần hình thành và phát triển các khái niệm. Trong khi học sinh tiến hành thực hành, các em có thể phát hiện các đặc điểm về hình thái, giải phẫu, cũng như các chức năng. Sự phát hiện đó có ý nghĩa củng cố những dấu hiệu của khái niệm đã được nghiên cứu trong phần lý thuyết, có khi là những dấu hiệu mới chưa đề cập đến. Kiến thức môn học thực tế, gần gũi với đời sống, đề cập các hiện tượng sinh học trong đời sống sản xuất thường xuyên gặp. Học sinh chưa áp dụng được, giải thích lúng túng mới chỉ học tốt phần lý thuyết, cần phải gắn liền đi đôi với thực hành, lý thuyết gắn liền với thực tế.
Trong quá trình dạy học là khâu quan trọng có ý nghĩa quyết định đối với chất lượng, lĩnh hội các kiến thức là khâu nghiên cứu các tài liệu mới, những kiến thức có vững chắc hay không còn phụ thuộc khâu tổ chức của GV.
a. Thuận lợi.
 - Trường học được xây dựng khang trang, khá đầy đủ tiện nghi và có sân vui chơi rộng rãi thoáng mát.
 - Trang thiết bị dạy-học tương đối đủ.
 - Đội ngũ giáo viên rất nhiệt tình trong giảng dạy có tinh thần học hỏi kinh nghiệm ở đồng nghiệp nhằm nâng cao tay nghề.
 - Gv luôn quan tâm đến học sinh có hoàn cảnh khó khăn đặt biệt là học sinh yếu kém.
 - Đa số học sinh có ý thức học tập tốt, chuẩn bị bài và làm bài khi đến lớp.
 b. Khó khăn :
 - Trường THCS Phong Phú là trường thuộc vùng sâu, vùng xa nên điều kiện đi lại của học sinh cón gặp nhiều khó khăn.
 - Số ít các em tham gia vào các trò chơi điện tử, gem, kéo theo sự ảnh hưởng trong học tập của 1 số học sinh khác.
 - Một số học sinh không chịu học, ý thức học tập quá kém và chưa được sự quan tâm sâu sát của gia đình. (Có học sinh xem nhẹ môn học vì cho rằng đây chỉ là môn phụ đối với môn sinh cũng như 1 số môn khác)
 - Thiết bị, ĐDDH mà nhà trường được trang bị tương đối đầy. Mặt khác, chương trình SGK mới, nội dung một số bài đòi hỏi sự tư duy cao nên học sinh yếu, kém rất chậm tiếp thu hoặc thí nghiệm khó thành công. 
 Ví dụ: Ở môn Sinh học 7: Bài 16: Mổ và quan sát giun đất, bài 23: Mổ và quan sát tôm sông, bài 32: Mổ cá Trong việc thực hiện một số học sinh còn lúng túng về kỹ năng các thao tác thực hành thí nghiệm trong khi Gv đã hướng dẫn.
2. Cá́c biện pháp tiến hành để giải quyết vấn đề
Theo quan niệm chung thì phương pháp dạy học là cách thức hoạt động của người thấy tạo ra mối quan hệ với các hoạt động của trò để đạt được mục đích dạy học. Mỗi môn học có những phương pháp học đặc trưng riêng, mỗi nội dung học lại có một phương pháp dạy riêng.
 - Đối với các loại bài thực hành thì sử dụng phương pháp thực hành trực quan để giảng dạy, giảng dạy loại bài thực hành có hai hình thức thực hành.
 + Thực hành ngoài giờ.
 + Thực hành trong giờ: Thực hành quan sát và thực hành củng cố minh họa.
 Hình thức 1. Tổ chức hoạt động đồng loạt (chia lớp thành từng nhóm, các nhóm
cùng hoàn thành một nội dung với điều kiện và thời gian như nhau)
 Hình thức 2. Tổ chức thực hành riêng lẻ (chia lớp thành nhóm, mỗi nhóm nhiều nội dung khác nhau trong cùng khoảng thời gian sau đó lần lượt quay vòng nối tiếp nhau để hoàn thành toàn bộ nội dung của buổi thực hành). Trong chương trình sinh học 7, giảng dạy mỗi bài thực hành quy định trong 45 phút(1 tiết) nên chỉ phù hợp với hình thức thực hành trong giờ. Để giảng dạy bài thực hành đạt kết quả tốt thì phải sử dụng hợp lý và cách thức tổ chức thực hành phù hợp với đặc điểm học sinh là vẫn đề quan trọng.
3. Ứng dụng phương pháp trong giảng dạy
    - Để tiết thực hành thành công, thì khâu chuẩn bị đóng vai trò cực kì quan trọng, giáo viên cần cụ thể hóa nhiệm vụ của thầy và trò để chuẩn bị cho tốt, từ chuẩn bị mẫu vật đến chuẩn bị dụng cụ thí nghiệm thực hành, cuối cùng là các bước tiến hành giờ thực hành phải theo một quy trình hợp lý, nghiêm túc, gồm các khâu: 
 + Ổn định tổ chức lớp 
 + Giáo viên giới thiệu mục tiêu, hướng dẫn thao tác thực hành
 + Học sinh tiến hành thực hành
 + Tổng kết, đánh giá tiết thực hành.
- Phân tích kết quả thí nghiệm.
- Nhận xét biểu dương.
- Thu báo cáo.
- Thu dọn dụng cụ, mẫu vật và vệ sinh phòng học.
- Khi tiến hành áp dụng ở tất cả các bài thực hành sinh học 7: Động vật không xương sống và động vật có xương sống .
 - Nội dung thực hành quan sát cấu tạo ngoài được đưa sang các giờ giới thiệu nội
dung kiến thức mới, đây là những kiến thức dễ nhớ, dễ nhận biết. mặt khác đây là nhũng nội dung ở các bài nghiên cứu về đời sống cấu tạo ngoài, học sinh đã được học trên tranh, trên mẫu vật rất kĩ. Chính vì vậy không đưa nội dung này vào tiết thực hành để học lại sẽ làm ảnh hưởng tới thời gian, tiến độ bài thực hành ảnh hướng tới nghiên cứu nội dung khác, từ đó ảnh hưởng tới kết quả giờ học.
- Để phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo ở những học sinh khá, giỏi và giúp
các em yếu trong nội dung thực hành đạt kết quả cao. Kết hợp cả hình thức tổ chức thực hành đồng loạt và hình thức tổ chức thực hành riêng lẻ trong nội dung một bài thực hành.
 *Ví dụ: 
 Tiết 34: Bài 32: THỰC HÀNH: MỔ CÁ
 * Bước 1: Hướng dẫn của giáo viên
 Giáo viên chia nhóm thực hành, mỗi nhóm đều tiến hành các nội dung thực hành trên.
 - Cách mổ. Học sinh nắm được các thao tác mổ.
 - Quan sát được cấu tạo trong, trên mẫu mổ, xác định vị trí của các nội quan.
 * Bước 2: Thực hành của HS
 - Mỗi nhóm tự mổ cá theo đúng các thao tác trình tự của giáo viên hướng dẫn.
 - Quan sát cấu tạo trong, quan sát tới đâu ghi chép tới đó.
 * Bước 3: Kiểm tra kết quả quan sát của HS.
 * Bước 4: Tổng kết, viết tường trình
Kết quả.
- GV gọi các nhóm báo báo, các nhóm nhận xét lẫn nhau
- Sau đó gv nhận xét kết quả các nhóm-kết luận chung
- Cho điểm cá nhóm làm tốt
 Giữa lý thuyết và thực hành còn có một khoảng cách rất xa, 1 số học sinh chưa nắm được kiến thức, có nhiều yếu tố khách quan và chủ quan ảnh hưởng tới việc học tập bộ môn như. Thiếu thiết bị và dụng cụ thực hành.
b. Giải pháp.
 - Các bài thực hành thường để cuối chương nhưng thực tế dạy học hiện nay nên chuyển một số nội dung thực hành sang các giờ giới thiệu nội dung kiến thức mới.
 - Hai hính thức tổ chức thực hành có thể cũng được phối hợp trong một bài thực hành để phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo cho học sinh. Muốn vậy phải có kế hoạch chuẩn bị mẫu vật, chia nhóm hợp lý và phân công nhiệm vụ rõ ràng cho từng thành viên, có kế hoạch theo dõi và kiểm tra đánh giá.
. - Thứ nhất: Hình thức này sẽ có điều kiện để học sinh khá, giỏi phát huy được năng lực, tính sáng tạo của mình, giữa học sinh yếu, kém và học sinh khá, giỏi có sự giúp đỡ lẫn nhau.
 - Thứ hai: Hình thành cho học sinh kinh nghiệm áp dung vào thực tế cuộc sống,rèn luyện tính cẩn thận, làm việc một cách chính xác, trung thực, có khoa học.
 - Thứ ba: khi tiến hành cho học sinh hoạt động theo nhóm sẽ giúp các em rèn luyện kĩ năng hoạt động hợp tác trong nhóm nhỏ.
 - Muốn đạt hiệu quả cao phải gắn liền đi đôi với học và hành, lý thuyết gắn liền với thực tiễn cuộc sống hàng ngày thì mới đạt hiệu quả cao.
Hiệu quả của chuyên đê
Để dạy một bài thực hành hiệu quả, giáo viên cần thực hiện các bước sau:
          Giáo viên cần xác định rõ tiết thực hành mình dạy thuộc loại bài thực hành nào, từ đó phát huy ưu điểm và hạn chế khuyết điểm của từng loại bài thực hành này.
Bản thân tôi nhận thấy rằng đây là kinh nghiệm hữu ích nhất giúp tôi thực hiện được mục tiêu tiết dạy học của mình. Tiết thực hành không còn là tiết học nhàm chán nữa. Học sinh của tôi đã hào hứng trông chờ để được tự mình khám phá những điều kỳ diệu trong thế giới sinh học kỳ thú. Thông qua đó rèn luyện cho các em kỹ năng học tập, làm việc một cách khoa học. Giáo dục các em lòng yêu thiên nhiên, bảo vệ động vật, bảo vệ thiên nhiên, bảo vệ môi trường đang là vấn đề cấp thiết hiện nay.
KẾT LUẬN:
Để có sự thành công đòi hỏi người giáo viên phải chịu khó tìm tòi tư liệu liên quan, những hình ảnh, câu chuyện minh họa thiết bị vật mẫu đầy dủ, gần gũi nhất để giúp học sinh dễ hiểu, nhận biết thì hiệu quả sẽ càng cao.
 - Thông qua việc giúp học sinh làm tốt bài thực hành sinh học 7, để đạt hiệu quả cao trong việc giảng dạy môn sinh học nói chung và nội dung các bài thực hành nói riêng.
 - Phải nắm chắt nội dung của loại bài thực hành của bộ môn sinh học để có cách học và cách dạy cho phù hợp.
 - Sử dụng linh hoạt phương pháp dạy nội dung các bài thực hành, học đi đôi với hành.
 - Tăng cường hoạt động ngoại khóa, hội thảo chuyên đềĐòi hỏi những thầy cô, am hiểu về tri thức bộ môn, có lòng yêu nghề, nhiệt tình với học sinh.
1. Bài học kinh nghiệm
 * Đối với giáo viên
 Cần phải kiểm tra bài học, bài tập thường xuyên để hs có ý thức chuẩn bị trước bài ở nhà.
 Trong quá trình giảng dạy, giáo viên cần khắc sâu kiến thức trọng tâm ngay tại lớp.
 Hệ thống hoá kiến thức liên hệ trong từng nội dung bài học, từng tiết dạy...Phân công cụ thể tiết thực hành, dụng cụ, vật mẫu của các nhóm chuẩn bị trước.
 Cần khuyến khích, động viên, kích thích óc tìm tòi, quan sát, tạo hứng thú trong việc tìm kiến thức thông qua tranh ảnh hay tư liệu của học sinh.
 Đảm bảo tính đặc trưng và tính hệ thống của bộ môn, tránh mọi sự gượng ép.
 Tránh làm nặng nề thêm kiến thức sẵn có, xem xét và chọn lọc những nôi dung có thể lồng ghép nội dung giáo dục môi trường một cách thuận lợi nhất nhưng đem lại hiệu quả cao nhất.
 * Đối với học sinh
 - Chú ý nghe giảng bài
 - Phải có sự đầu tư học tập trong suốt một năm học. Có ý thức chuẩn bị bài trước ở nhà.
 - Phải nắm vững kiến thức và vận dụng lí thuyết để trả lời câu hỏi cơ bản.
 2. Những kiến nghị.
 	Để đảm bảo trong giảng dạy tiết thực hành môn Sinh học 7 đạt hiệu quả cao cần phải bổ sung đầy đủ tranh ảnh, dụng cụ thưc hành.
 Láng Tròn, ngày 7 tháng 12 năm 2020
 Người thực hiện
 Phạm Thị Kiều
MỤC LỤC
Đề mục
Trang
A. Đặt vấn đề
1
B. Nội dung
1
 1. Thực trạng 
1
 2. Các biện pháp tiến hành giải quyết vấn đề
2
 3. Ứng dụng những nội dung lồng ghép trong giảng dạy
3,4
 4. Hiệu quả sáng kiến kinh nghiệm
5
C. Kết luận
6
 1. Bài học kinh nghiệm
6
 2. Kiến nghị
7
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Sách giáo khoa Sinh học 7 – Nhà xuất bản giáo dục.
2. Sách giáo viên Sinh học 7 – Nhà xuất bản giáo dục.
PHẦN NHẬN XÉT ĐÁNH GIÁ, XẾP LOẠI 
 CHUYÊN ĐỀ
	1. Kết quả chấm điểm: . . . . . . /100 điểm
	a) Về nội dung:
- Tính mới: 	. . . . /30 điểm
- Tính hiệu quả: 	. . . .. . /35 điểm 
- Tính ứng dụng thực tiễn: 	 . . . . . /20 điểm 
- Tính khoa học: 	. . . . . ../10 điểm
b) Về hình thức: 	.. . . . . ./5 điểm
2. Xếp loại: . . . . . . . . . .
	 Giá Rai, ngày tháng 12 năm 2020
 	 	 CHỦ TỊCH HĐKH