Sáng kiến kinh nghiệm Cải tiến việc tổ chức dạy và học thực hành môn Tin học

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO CÀ MAU
TRƯỜNG THPT KHAÙNH HÖNG
SAÙNG KIEÁN KINH NGHIEÄM
 ÑEÀ TAØI:
CAÛI TIEÁN VIEÄC TOÅ CHÖÙC
DAÏY VAØ HOÏC THÖÏC HAØNH MOÂN TIN HOÏC
- Ñeà taøi thuoäc lónh vöïc chuyeân moân: Tin hoïc
- Hoï vaø teân ngöôøi thöïc hieän: Cao Vaên Hôïp
- Chöùc vuï: Giaùo vieân
- Ñôn vò coâng taùc: Tröôøng THPT Khaùnh Höng
Khaùnh Höng, ngaøy 05 thaùng 04 naêm 2009
NAÊM HOÏC: 2008 - 2009
I. Mở đầu
ĐỀ TÀI SÁNG KIẾN
“Cải tiến việc tổ chức dạy và học thực hành môn tin học”
lý do chọn đề tài
Để nâng cao chất lượng dạy và học môn tin học trong trường, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao trong việc thực hành máy tính và hình thành kỷ năng cho học sinh thông qua việc thực hành trên lớp.
Là giáo viên trẻ mới ra trường, kinh nghiệm giảng dạy còn thiếu thốn nhưng được nhà trường tín nhiệm giao cho giảng dạy chính môn tin học.
Căn cứ vào tình hình thực tế cơ sở vật chất của trường.
Căn cứ vào số lượng học sinh trong từng lớp của năm học 2008-2009. với tình hình hiện nay: 01 lớp học từ 38-48 học sinh/1lớp. Chính vì vậy mà phòng thực hành tin học với số lượng từ 23-25 máy tính chỉ đảm bảo cho học sinh thực hành với số lượng từ 23-25 em/1ca. Trước thực trạng đó, ngay từ khi mới được về công tác tại trường tôi đã bắt tay nghiên cứu và thực hiện đề tài: “Cải tiến việc tổ chức dạy và học thực hành môn tin học”.
Mục đích nghiên cứu 
Khi được nhận về công tác tại trường và trực tiếp tham gia giảng dạy các lớp 10C1, 10C2, 10C3, 10C4, 10C5, 11C3, 11C4 của năm học tôi nhận thấy cần phải cải tiến việc tổ chức dạy và học thực hành môn tin học nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người học trong thời kỳ mới.
3.	Nhiệm vụ và phương pháp nghiên cứu
Nhiệm vụ
Cải tiến việc tổ chức dạy và học thực hành môn tin học sao cho phù hợp với từng đối tượng học sinh, phân loại được đối tượng và đưa ra các yêu cầu phù hợp với các đối tượng học sinh đó.
Phương pháp nghiên cứu:
Khảo sát thực trạng, tiến hành thực nghiệm qua tiết dạy thực tế, có đối chứng kết quả trước và sau khi thực hiện.
4.	Phạm vi nghiên cứu 
Thời gian nghiên cứu: Từ tháng 01/2009 đến tháng 04/2009.
Đối tượng nghiên cứu: Học sinh khối 10
Địa điểm nghiên cứu: Trường THPT Khánh Hưng
5.	Điểm mới trong kết quả nghiên cứu 
Học sinh hoàn thành khối lượng bài tập thực hành cao hơn trước từ 1,2 đến 1,5 lần.
Học sinh thực hành độc lập, chủ động, sáng tạo và làm được bài tập thực hành ngay tại lớp.
Giờ dạy thực hành lớp ổn định, không mất trật tự, nhốn nháo, giáo viên dễ dàng quản lí và hướng dẫn học sinh.
Học sinh có tài liệu “bài tập” nên không phải nhìn lên bảng như trước, tiết kiệm được nhiều thời gian cho học sinh khi nhập dữ liệu vào máy tính.
II. Nội dung
Tình hình thực tế trước khi thực hiên đề tài
Khi tham gia trực tiếp giảng dạy các lớp 10C1, 10C2, 10C3, 10C4, 10C5, 11C3, 11C4 của trường THPT Kánh Hưng năm học 2008-2009. Tình hình tại thời điểm đó như sau:
Sĩ số học sinh trong lớp dao động từ 38-48em. Số lượng máy tính chỉ có 23-25máy nên tỉ lệ trung bình là 1,6em/1máy tính.
Tài liệu học tập môn tin học còn ít cho nên học sinh thụ động trên lớp cũng như học ở nhà.
Việc tổ chức dạy và học thực hành môn tin học được thực hiện: giáo viên phải đưa các bài tập thực hành lên máy chiếu để học sinh theo dõi nhập liệu sau đó xử lý. Việc đó dẫn đến sự xung đột trong thao tác như: Các em học sinh có khả năng thì nhập rất nhanh và phải ngồi chờ các học sinh khác nhập từng chữ rất chậm vì màn hình máy chiếu có hạn. Có máy tính chỉ có 1 học sinh ngồi thì nhập cũng mất nhiều thời gian hơn so với máy tính có 2 người (1 người đọc, 1 người nhập). Nhiều em ngồi xa máy chiếu không nhìn rõ, phải đọc từng câu, từng chữ cũng rất khó khăn trong khâu nhập dữ liệu.
Lớp học đông nhốn nháo dẫn đến tranh giành máy thực hành, giáo viên rất khó kiểm soát lớp và không hướng dẫn được đến từng đối tượng học sinh cụ thể.
Tất cả những khó khăn trên đã làm phá vỡ kế hoạch lên lớp của người giáo viên. Kết quả sau khóa học kỷ năng thực hành của nhiều em còn yếu kém, kết quả kiểm tra thực hành trên máy không đạt hoặc đạt ở mức trung bình.
2.	Quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài:
a. Khảo sát tình hình:
Căn cứ vào tình hình thực tế tôi đã làm khảo sát và thu được kết quả sau:
Cơ sở vật chất: Phòng máy có 23/25 máy hoạt động tốt, 2/25 máy chạy chậm.
Số lượng học sinh trung bình/1lớp học: 40học sinh/1lớp.
Chất lượng, kỷ năng đạt được đánh giá bằng kết quả kiểm tra tại lớp 10C1 nư sau:
Bảng 1: tình hình thực tế trước khi thực hiện đề tài
KQ kiểm tra
Loại
Kết quả kiểm tra lý thuyết
(Tỉ lệ %)
Kết quả kiểm tra thực hành
(Tỉ lệ %)
Giỏi
10%
7%
Khá
20%
9%
TB Khá
30%
12%
Trung bình
35%
40%
Yếu, kém
5%
32%
Cộng
100%
100%
b.	Nghiên cứu
Qua khảo sát cho thấy kết quả kiểm tra lý thuyết học sinh hiểu bài và làm bài được, với các tỉ lệ tương đối hợp lý. Còn về kết quả kiểm tra thực hành trên lớp của học sinh thì tỉ lệ yếu kém rất cao (chiếm tới 32%) con số đó đã chứng tỏ khi kiểm tra thực hành học sinh còn lúng túng, còn thiếu kỷ năng thực hành máy tính do quá trình tham gia các tiết học thực hành trên lớp học sinh phải ngồi ghép hoặc không có máy, về nhà nhiều gia đình cũng khó khăn nên học sinh không có máy để thực hành thêm ở nhà, các em khác ở nội trú có điều kiện thuê máy thì lại không biết thực hành cái gì vì thiếu tài liệu học tập.
c. Thực hiện đề tài
Qua khảo sát và nghiên cứu kỹ các thế mạnh của cơ sở vật chất nhà trường cũng như thực hành thế mạnh về đội ngũ giáo viên có khả năng, có kinh nghiệm, sáng tạo, nhiệt tình trong giảng dạy.
Đứng trước tình hình mới tôi nhận thấy cần phải cải tiến việc tổ chức dạy và học thực hành và các công việc cấp thiết phải làm ngay là:
Cung cấp tài liệu tin học cho học sinh.
Nâng cấp phòng máy tính.
Chia lớp thực hành theo ca để đảm bảo yêu cầu: 1học sinh/1máy tính, khai thác tối đa năng lực thực sự của các em.
Tổ chức thực hiện
Trước yêu cầu cấp bách cần có tài liệu cho học sinh học tập tôi đã biên soạn “Bài tập thực hành” với hệ thống bài tập dành cho lớp học được sắp xếp từ dễ đến khó, từ đơn giản đến phức tạp, bám sát phân phối chương trình môn học do Bộ quy định, sau đó đưa cho lớp trưởng các lớp photocopy để làm tài liệu phục vụ thực hành cho các em.
Cài đặt toàn bộ máy của trường, các phần mềm mới được update là: Windows xp, office 2003 để phù hợp với thực tế phát triển và yêu cầu của xã hội.
Cài đặt phần mềm Deep Freeze khóa cứng ổ đỉa máy tính để phòng chống virus gây ra lỗi phần mềm, khắc phục triệt để các lỗi do người dùng gây ra.
Tổ chức chia 2 ca thực hành:
Ca 1 (thực hành ½ số giờ quy định)
Ca 2 (thực hành ½ số giờ quy định)
Kết quả đạt được:
→ Máy tính đủ cho học sinh thực hành độc lập 1học sinh/1máy tính.
→ Tình hình lớp ổn định, trật tự. Trong giờ thực hành không có hiện tượng nhốn nháo, máy hỏng, cảnh tượng giáo viên phải liên tục vận hành máy chiếu, nhiều em mắt kém ngồi cuối lớp không nhìn thấy gì đã không còn tái diễn.
→ Giáo viên có điều kiện tiếp xúc, hướng dẫn từng em học sinh đặt biệt các em yếu kỷ năng thực hành. Chất lượng giờ dạy, giờ thực hành được nâng lên rõ rệt.
Kết quả nghiệm thu được thể hiện rõ sau khóa học của lớp 10C1:
Bảng 2: Kết quả nghiệm thu
KQ kiểm tra
Loại
Kết quả kiểm tra lý thuyết
(Tỉ lệ %)
Kết quả kiểm tra thực hành
(Tỉ lệ %)
Giỏi
15%
15%
Khá
22%
17%
TB Khá
31%
20%
Trung bình
29%
43%
Yếu, kém
3%
5%
Cộng
100%
100%
Với kết quả thu được ở giai đoạn này cho thấy bước đầu thực hiện đề tài đã cho kết quả bất ngờ, và khả năng thành công là rất cao mang lại cho người học hứng thú, lôi cuốn trong giờ thực hành, từ đó mang lại kết quả tốt tỉ lệ yếu kém giảm rõ rệt, giáo viên trực tiếp giảng dạy không phải vất vả trong khâu lo bài tập thực hành ở mỗi giờ lên lớp cho học sinh như trước, tiết kiệm được số giờ sử dụng máy chiếu, nâng cao được khả năng sử dụng, kỷ năng thực hiện các thao tác trên máy tính cho học sinh.
Soạn đề cương “Bài giảng tin học” phù hợp với chương trình đây là tài liệu chính để giáo viên và học sinh nghiên cứu bài tập.
Kết nối mạng nôi bộ, mạng Internet cho phòng thực hành máy tính, lắp đặt 1 máy điều hòa không khí đảm bảo sức khỏe cho giáo viên và học sinh và độ bền trang thiết bị phòng học.
Đáp ứng được yêu cầu của người học, 1 học sinh/1máy tính thực hành.
Tăng thời lượng thực hành trên phòng máy nhiều hơn.
Tình hình lớp học thực hành rất ổn định, học sinh đi học đều đặn và yêu thích môn học. Kết quả cuối khóa là các em có khả năng thực hành máy tốt hơn thời gian trước.
Với kết quả thu được ở giai đoạn này cho thấy tỉ lệ khá giỏi ngày càng tăng lên tỉ lệ yếu kém giảm đi rõ rệt từ 32% khi chưa thực hiện đề tài xuống còn 5%. Kỷ năng thao tác trên máy tính của một số em học sinh rất tốt khiến giáo viên trực tiếp giảng dạy cũng phải bất ngờ và qua đó tôi đã đúc rút bài học quý giá cho bản thân.
Sau 4 tháng nghiên cứu, thực hiện đề tài và nghiệm thu tôi đã thu được những kết quả sau:
Những kết quả đạt được:
Học sinh thực hành tốt hơn, nhiều thời gian hơn, có hệ thống bài tập thực hành phù hợp.
Phát huy được tính chủ động sáng tạo của học sinh trong giờ thực hành(1học sinh/1máy tính).
Lớp học thực hành ổn định, trật tự và nghiêm túc.
Máy tính chạy tốt có hệ thống bảo vệ phòng virus và lỗi phần mềm thông thường.
Có thiết bị điều hòa không khí tạo môi trường sạch, mát và yên tâm cho học sinh khi phải thực hành ngồi lâu trên máy tính.
Chia ca nhỏ thực hành, học sinh được hướng dẫn tận tình, tỉ mỉ, giáo viên đỡ phải vất vả khi phải quản lí một lớp học vừa đông, mất trật tự như trước đây.
Những tồn tại khi thực hiện đề tài:
Việc biên soạn “Bài giảng tin học” còn chậm, in ấn không kịp phục vụ cho học sinh. Việc khai thác mạng phục vụ cho môn học của học sinh chưa được trang bị nhiều vì thời lượng chương trình không cho phép.
Hệ thống các máy tính của phòng thực hành chưa đồng bộ dẫn đến việc học sinh chọn máy tốt để thực hành, các em khác ngồi máy có cấu hình thấp hơn cũng gặp đôi chút khó khăn khi chờ đợi máy khởi động và nhập dữ liệu.
Trước khi thực hiện đề taøi: Tỉ lệ học sinh đạt kết quả khá giỏi rất thấp và ngược lại tỉ lệ học sinh yếu kém lại rất cao 32% điều này thể hiện rất rõ ở việc tổ chức dạy và học thực hành. Học sinh nào làm được bài tập, học sinh nào làm không được giáo viên rất khó nắm bắt được vì 2 em học sinh ngồi chung một máy, số lượng học sinh/1lớp đông dẫn đến số lượng thực hành trong một ca càng lớn, việc chủ động làm bài của các em bị giới hạn cộng với việc chưa có tài liệu học tập và với lớp học đông giáo viên hướng dẫn cũng không thể trả lời, kèm cặp được từng em đặt biệt là các em yếu kỹ năng thực hành.
Sau khi thực hiện đề taì: Tỉ lệ học sinh đạt kết quả khá giỏi tăng lên rõ rệt, đặc biệt là tỉ lệ học sinh yếu kém kỹ năng thực hành là rất thấp và không đáng kể, chỉ còn 5%, điều nầy hoàn toàn phù hợp với định hướng của nhà trường. Ngoài ra khi chia ca thực hành giáo viên dễ dàng quản lí tốt lớp học.
III. Kết luận
Từ khảo sát, nghiên cứu và thực hiện đề tài đến nay đã phục vụ thiết thực cho giờ dạy của tôi trên lớp và hoàn toàn phù hợp với yêu cầu của nhà trường.
Với cơ sở vật chất hiện có, phòng máy tính được trang bị hiện đại nhất khu vực cộng với kinh nghiệm của bản thân tôi hy vọng đề tài sẽ được Hội đồng khoa học cơ sở quan tâm đánh giá và phát triển hoàn thiện để giúp cho giáo viên và học sinh nhà trường hoàn thành nhiệm vụ dạy và học với kết quả cao nhất.
Sáng kiến trên đây đã được tổng kết thành bài học kinh nghiệm quý giá. Quy trình tổ chức dạy và học thực hành được tổng hợp lại thành các bước sau:
1.	Chuẩn bị:
Dạy và học lý thuyết tập trung trên lớp.
Chuẩn bị tốt phòng máy tính trước giờ thực hành.
Trang bị máy điều hòa không khí, đủ ánh sáng.
Hệ thống bài tập thực hành cơ bản, khoa học, phù hợp.
Hệ thống bài tập nâng cao (dành cho học sinh khá giỏi).
2.	Thực hiện:
Chia lớp thực hành thành nhiều ca nhỏ đảm bảo yêu cầu tại một thời điểm 1 giáo viên chỉ hướng dẫn 1ca thực hành khoảng 20-25học sinh và 1 học sinh thực hành độc lập trên 1 máy tính để phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của người học.
Quy định thời gian vào ra ca thực hành chặt chẽ, chính xác và nghiêm túc thực hiện. 
Giữ gìn trang thiết bị, cơ sở vật chất, nghiêm túc xử lý các hiện tượng phá hoại, lấy cắp linh kiện, thiết bị phòng học và tài sản khác của nhà trường.
Trên đây là kinh nghiệm từ thực tiễn giảng dạy của tôi. Vì vậy tôi mạnh dạn đề nghị Hội đồng khoa học cơ sở cho ý kiến chỉ đạo, thực hiện để đề tài sớm đi vào thực tiển phục vụ sự phát triển của môn học và sự nghiệp đào tạo của nhà trường.
Cuối cùng tôi xin chân thành cảm ơn Thầy giáo Nguyễn Vũ Lan hiệu trưởng, Thầy giáo Nguyễn Bá Khoa hiệu phó, Thầy giáo Nguyễn Thanh Bình tổ trưởng tổ Toán-Lý-Tin-CN đã giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện.
 PHẦN NHẬN XÉT ĐÁNH GIÁ - XẾP LOẠI
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
- Tên đề tài: “Cải tiến việc tổ chức dạy và học thực hành môn tin học”
 - Người thực hiện: Cao Văn Hợp
Tổ Toán – Lý – Tin - CN
Trường THPT Khánh Hưng
Nội dung
Xếp loại
Nội dung
Xếp loại
- Đặt vấn đề
- Biện pháp
- Kết quả phổ biến, ứng dựng
- Tính khoa học
- Tính sáng tạo
- Đặt vấn đề
- Biện pháp
- Kết quả phổ biến, ứng dựng
- Tính khoa học
- Tính sáng tạo
Xếp loại chung: ...
 Ngày.. tháng. năm 200.
 Hiệu trưởng
 (Hoặc tổ trưởng chuyên môn)
Xếp loại chung: ...
 Ngày.. tháng. năm 200.
 Thủ trưởng đơn vị
Căn cứ kết quả, thẩm định của Hội đồng khao học ngành GD & ĐT cấp tỉnh, Giám đốc Sở GD & ĐT Cà Mau thống nhất công nhận SKKN và xếp loại: ..
 Ngày  tháng .. năm 200.
GIÁM ĐỐC